ویژگی های اختلال شخصیت وسواسی

زندگی این افراد دقیق، منظم و سازماندهی شده است به طوری که در آن هر چیزی جای خاصی دارد و باید سر جای خود قرار داشته باشد. برای مثال این افراد لباس های خود را بر طبق رنگ در کمدشان منظم می کنند. از نظر آن ها کار کردن یک وظیفه است، برای کسب اطمینان از این که کارشان در حد استاندارهای بالاست، بسیار وقت می گذارند. هر کاری را که انجام می دهند سعی می کنند آن را کاملاً درست انجام دهند. فکر می کنند اگر بتوانند به اندازه ی کافی اطلاعات جمع آوری و آن ها را به شکل صحیح تنظیم کنند، کارها درست پیش می رود. کوچک ترین اشتباه در کار برای آن ها کوهی از احساس گناه به همراه می آورد و باعث می شود کل عملکرد خود را نادیده بگیرند.
به جزئیات بسیار توجه دارند؛ برای مثال وقتی به علت بیماری نزد پزشک می روند سعی می کنند همه ی جزئیات مشکل خود را بیان کنند، معتقدند اگر کوچک ترین اطلاعات را نادیده بگیرند و بازگو نکنند پزشک شان در تشخیص به اشتباه می افتد. چون برای خودشان جزئیات ارزش دارد، تصور می کنند برای دیگران نیز ارزشمند است، در حالی که این جزئیات دیگران را واقعاً گیج و سردرگم می کند.
این افراد شدیداً به مولد و سازنده بودن پای بندند و اگر کاری را درست انجام بدهند خود را تحسین می کنند. با پیشرفت های کاری، برتری های خود را در زندگی به اثبات می رسانند. این افراد از اشتباه کردن می ترسند و اگر احتمال بدهند که جایی اشتباه کرده اند، بسیار پریشان و آشفته می شوند، برای مثال اگر در گزارش کاری خود مدیرشان یک اشتباه املایی از آن ها بگیرد احساس شرم و گناه می کنند، به همین دلیل همیشه حساس و گوش به زنگ هستند که اشتباه نکنند. یک نیروی درونی باید آن ها را مطمئن کند که اطرافیان نیز کارها را به نحو احسن انجام می دهند. معمولاً باور دارند دیگران به خوبی از عهده ی کارها بر نمی آیند و نمی توانند بدون نظارت کامل کاری را مطابق با استانداردها انجام دهند و به همین دلیل گاهی همه ی کارها را خودشان به عهده می گیرند. به ندرت برای خود و خانواده شان وقت می گذارند، معمولاً خیلی زود به سرکار می روند و تا دیر وقت در آن جا می مانند، به افرادی که وقت آزاد زیادی دارند و کار مفیدی انجام نمی دهند به دیده ی تحقیر می نگرند.
این افراد معمولاً شهروندانی بسیار اخلاقی و اجتماعی هستند، در موضوعات مربوط به اخلاق و ارزش ها بسیار خشک و انعطاف ناپذیرند و در زندگی خصوصی آن ها همه چیز کتابی است و هر کاری باید به موقع انجام شود، برای مثال قبض های مالی باید قبل از موعد سررسید پرداخت شوند. بچه های این افراد بسیار تمیز هستند و مرتب لباس می پوشند.
این افراد اعتقادات خود را حقیقت مطلق می دانند و از آن ها سرپیچی نمی کنند. گرچه در عقایدشان انعطاف ناپذیرند اما شیفته ی عقایدشان نیستند، فقط آن ها را پذیرفته اند و مجبورند آن ها را انجام بدهند. برای مثال گرچه مطابق مذهب، کتاب مذهبی و اخلاقی رفتار می کنند، اما خود را یک فرد شکرگزار و مذهبی نمی دانند. آن ها بیش تر خودمحور و خود رأی هستند، به این معنا که انعطاف ناپذیری شان فقط به موضوع اخلاق و مذهب مربوط نمی شود بلکه کلیه ی عقاید خود را درست و مطلق می دانند. به همین دلیل از نظر دیگران آن ها افرادی سرسخت، یک دنده و لجوج هستند. این افراد نمی توانند عقاید خود را تغییر دهند. از نظر آن ها پذیرفتن تغییر یعنی پذیرش این که اشتباه کرده اند، در حالی که آن ها اصلاً نباید اشتباه کنند. از نظر این افراد، کسانی که ذهن و عقاید خود را تغییری می دهند افراد کم مایه و سطحی نگری هستند.

گونه های اختلال شخصیت وسواسی کدام اند؟
شخصیت وسواسی وظیفه شناس، وسواسی اداری و وسواسی صرفه جو از گونه های اختلال شخصیت وسواسی هستند، که هر کدام به اختصار توضیح داده می شود:

الف) شخصیت وسواسی وظیفه شناس:
این افراد از قوانین و مراجع قدرت پیروی می کنند و ارزش ها، انتظارات و خواسته های دیگران را می پذیرند و اجرا می کنند. خود را افرادی همکاری کننده و ملاحظه کار می شناسند. از یک ندای درونی وظیفه شناسی برخوردارند و از طریق آن، احساس بی کفایتی خود را تغییر شکل می دهند. به پیشرفت و موقعیت خود اهمیتی نمی دهند و موفقیت را در برآورده کردن خواسته های دیگران می بینند. این افراد با جدیت و سخت کار کردن، خود را در نظر دیگران محترم و ارزشمند جلوه می دهند. به نظر می رسد این افراد احساس ناامنی می کنند و از طریق برآورده کردن نیازهای دیگران، امنیت مورد نیاز خود را به دست می آورند و معمولاً به امید دریافت محبت و حمایت از دیگران برای آن ها هر کاری انجام می دهند. آنان خواسته های خود را قربانی پیشرفت دیگران می کنند.

ب) شخصیت وسواسی اداری:
این افراد در نهادها و سازمان ها جلوه می کنند و خود را نشان می دهند. از کار کردن در محیط هایی که مسئولیت و وظیفه شان مشخص است و وضعیتی که در آن وظایف مافوق و مادون مشخص شده است، راضی ترند.
برای رسیدن به پیشرفت معمولاً هویت خود را با هویت سازمان و نهاد کاری خود می آمیزند و به آن نظام بسیار وفادار و وابسته اند. رؤسای شان معمولآً آن ها را افرادی وفادار، متعهد و با اعتماد توصیف می کنند. رسیدن به اهداف و ارزش های سازمانی عزت نفس آن ها را تقویت می کند. اگر این ویژگی ها در افراد به صورت افراطی وجود داشته باشد، پای بندی آنان به قوانین اداری و خط مشی سازمان باعث می شود که برای راضی کردن مافوق خود گاهی زیردستان شان را اذیت کنند و با آن ها بسیار آمرانه رفتار کنند.

پ) شخصیت وسواسی صرفه جو:
این افراد اگر احساس کنند قرار است چیزی را از دست بدهند بسیار خودخواه و خسیس می شوند و نسبت به نگهداری هر چیزی که دارند حساس می شوند. بیش تر به این موضوع توجه می کنند که آیا اموال و مایملک آن ها برای شان امنیت فراهم می کند یا نه. از نظر آنان « هر چیزی برای روز مبادا به درد می خورد ». معمولاً اگر در کودکی از آرزوها و خواسته های شان محروم شده باشند، از هر چیزی که دارند مراقبت می کنند. حرص و آزشان گاهی باعث می شود در آشغال ها و زباله ها برای پیدا کردن چیزهایی که ارزش کمی دارند، جست و جو کنند. برای مالکیت، مرزبندی های مشخصی دارند و شعار اصلی آنان این است: « مال خودم مال من و مال خودت مال توست ».

ملاک تشخیص اختلال شخصیت وسواسی کدام اند؟
فکر کردن دایم به منظم و مرتب بودن همه چیز، کمال گرایی، محدودیت فکر و مهار کردن عواطف و هیجان ها در روابط بین فردی، کنترل ذهنی و میان فردی به بهای از دست دادن انعطاف پذیری و کارایی از ملاک های تشخیص اختلال شخصیت وسواسی هستند.
این اختلال با چهار مورد از موارد زیر مشخص می شود:

1- اشتغال رهنی به جزئیات، مقررات، نظم و سازمان دهی یک فعالیت تا آن جا که هدف اصلی فعالیت از بین می رود.
2- کمال گرایی، به طوری که مانع به اتمام رساندن فعالیت فرد می شود ( برای مثال به دلیل این که خود را مجبور می کند تمام ملاک ها را رعایت کند نمی تواند یک پرونده ی کاری را به اتمام برساند ).
3- پای بندی افراطی به کار و سازندگی، به گونه ای که اوقات فراغت و روابط میان فردی نادیده گرفته می شود.
4- وجدانی بودن افراطی: انعطاف ناپذیر بودن در مورد مسائل اخلاقی و ارزش ها ( نه به دلیل فرهنگ و مذهب ).
5- ناتوانی در دور انداختن اشیای فرسوده و بی ارزش.
6- امتناع از واگذار کردن کارها به دیگران ( مگر این که مطمئن شوند آن ها با روش دقیق او کارها را انجام می دهند ).
7- اتخاذ شیوه ی خرج کردن تنگ نظرانه در مورد خود و دیگران ( پول به عنوان اندوخته ای برای مشکلات آینده در نظر گرفته می شود ).
8- انعطاف ناپذیری، خشکی و لجاجت.

منبع مقاله :
گلشنی، فاطمه؛ (1389)، اختلالات شخصیت (مشکل از ماست یا دیگران)، تهران: نشر قطره، چاپ اول