علائم پرکاری تیروئید چیست و برای درمان آن چه باید کرد؟

پرکاری تیروئید یکی از بیماری‌های مربوط به غده‌ی تیروئید است. تیروئید، غده‌ی پروانه‌ای شکل و کوچکی است که در جلوی گردن قرار دارد. این غده هورمون‌هایی به نام‌های تترا یدوتیرونین (T4) و تری یدوتیرونین (T3) ترشح می‌کند، این دو، هورمون‌های اولیه‌ای هستند که وظیفه‌ی کنترل انرژی سلول‌های بدن را برعهده دارند. غده‌ی تیروئید با ترشح این هورمون‌ها، متابولیسم (سوخت‌وساز بدن) را تنظیم می‌کند. پرکاری تیروئید زمانی اتفاق می‌افتد که غده‌ی تیروئید، بیش‌ازحد تترا یدوتیرونین (T4) یا تری یدوتیرونین (T3) یا هردوی این هورمون‌ها را ترشح کند. تشخیص به‌موقع و درمان مناسب، می‌تواند علائم پرکاری تیروئید را از بین ببرد و از عوارض جانبی آن جلوگیری کند.

علت پرکاری تیروئید چیست؟

پرکاری تیروئید می‌تواند علت‌های زیادی داشته باشد. بیماری گریوز، یکی از شایع‌ترین علل پرکاری تیروئید است. گریوز نوعی بیماری خودایمنی است، این بیماری باعث می‌شود آنتی‌بادی‌های تحریک‌کننده‌ی تیروئید، بیش‌ازحد هورمون ترشح کنند. زنان، بیش از مردان به بیماری گریوز مبتلا می‌شوند. این بیماری در بین افرادی که سابقه‌ی خانوادگی دارند، بیشتر اتفاق می‌افتد. بنابراین اگر خویشاوندانی دارید که به این بیماری مبتلا هستند، حتما به پزشک خود بگویید.

موارد زیر نیز می‌توانند از علل پرکاری تیروئید باشند:

• زیاده‌روی در مصرف یُد (یُد یک عنصر مهم در هورمون‌های تترا یدوتیرونین (T4) و تری یدوتیرونین (T3) است)؛
• تیروئیدیت یا التهاب تیروئید، منجر به افزایش ترشح تترا یدوتیرونین (T4) و تری یدوتیرونین (T3) می‌شود؛
• تومورهای بیضه‌ها و تخمدان؛
• تومورهای‌ غده‌ی هیپوفیز یا تومورهای خوش‌خیم تیروئید؛
• مصرف زیاد تری یدوتیرونین (T3) از طریق مکمل های غذایی یا داروها.

علائم پرکاری تیروئید

ترشح زیاد هورمون‌های تترا یدوتیرونین (T4) و تری یدوتیرونین (T3) می‌تواند باعث افزایش متابولیسم بدن شود. به این حالت پرکاری متابولیسم گفته می‌شود و علائمی همچون افزایش ضربان قلب، فشار خون بالا و لرزش دست دارد. همچنین ممکن است فرد زیاد عرق کند و نتواند گرمای زیاد را تحمل کند. پرکاری تیروئید، تغییرات حرکات روده، کاهش وزن و نامنظم شدن چرخه‌ی عادت ماهانه در زنان را به دنبال دارد.

خود غده‌ی تیروئید هم می‌تواند به‌صورت متقارن یا نامتقارن متورم شود. کُره‌ی چشم فرد هم ممکن است برجسته شود. این حالت یکی از علائم اگزوفتالمی و بیماری گریوز است.

سایر علائم پرکاری تیروئید:

• افزایش اشتها؛
• عصبی شدن؛
• بی‌قراری؛
• نداشتن تمرکز؛
• ضعف عضلانی؛
• ضربان نامنظم قلب؛
• بی خوابی؛
• شکنندگی و نازکی مو؛
• خارش پوست؛
• ریزش مو؛
• تهوع و استفراغ؛
• بزرگ شدن سینه در مردان.

علائمی که نیازمند مراقبت‌های پزشکی هستند:

• سرگیجه؛
• تنگی نفس؛
• از دست دادن هشیاری؛
• ضربان قلب نامنظم و سریع.

پرکاری تیروئید همچنین می‌تواند موجب فیبریلاسیون دهلیزی شود. فیبریلاسیون دهلیزی، یکی از شایع‌ترین انواع آریتمی قلبی است که می‌تواند منجر به سکته مغزی و نارسایی احتقانی قلب شود.

پزشکان چگونه پرکاری تیروئید را تشخیص می‌دهند؟

اولین قدم برای تشخیص این بیماری، بررسی سابقه‌ی پزشکی بیمار و معاینه‌ی اوست. با معاینات پزشکی این علائم قابل مشاهده‌اند:

• کاهش وزن؛
• ضربان سریع قلب؛
• فشارخون بالا؛
• بیرون‌زدگی چشم‌ها؛
• متورم شدن غده‌ی تیروئید.

ممکن است آزمایش‌های دیگری هم برای تشخیص پرکاری تیروئید انجام شود که عبارتند از:

1. آزمایش کلسترول خون

پزشک ممکن است سطح کلسترول خون فرد را بررسی کند. کلسترول پایین می‌تواند نشانه‌ی بالا بودن سوخت‌وساز باشد. در این حالت بدن فرد، به‌سرعت کلسترول را می‌سوزاند.

2. آزمایش‌های T4 ،T4 آزاد و T3

در این آزمایش‌ها میزان هورمون‌های تیروئید (T4 و T3) در خون فرد اندازه‌گیری می‌شوند.

3. آزمایش هورمون تحریک‌کننده‌ی تیروئید

هورمون تحریک‌کننده‌ی تیروئید (TSH) در هیپوفیز ترشح می‌شود و غده‌ی تیروئید را تحریک می‌کند تا هورمون‌های بیشتری ترشح کند. زمانی که سطح هورمون تیروئید طبیعی یا بالا باشد، TSH فرد باید پایین باشد. TSH غیرطبیعی ممکن است از اولین علائم پرکاری تیروئید باشد.

4. آزمایش تری گلیسیرید

سطح ‌تری گلیسیرید فرد هم برای تشخیص پرکاری تیروئید آزمایش می‌شود. همچون پایین بودن میزان کلسترول، تری گلیسیرید پایین هم می‌تواند نشانه‌­ی بالا بودن متابولیسم باشد.

5. آزمایش جذب و اسکن تیروئید

در این آزمایش پرکاری یا کم کاری تیروئید مشخص و معلوم می‌شود کدام نواحیِ غده‌ی تیروئید بیش‌ازحد فعال هستند.

6. سونوگرافی

با سونوگرافی می‌توان اندازه‌ی کل غده‌ی تیروئید و همچنین هر توده‌ی دیگری را بررسی کرد. پزشکان همچنین می‌توانند با سونوگرافی تشخیص بدهند توده جامد است یا مایع.

7. سی‌تی اسکن یا ام.آر.آی

سی‌تی اسکن یا ام.آر.آی می‌توانند تومور هیپوفیزی را که موجب تورم شده است، نشان بدهند.

درمان پرکاری تیروئید چگونه است؟

1. درمان‌های دارویی

داروهای ضد تیروئیدی مانند متی مازول (methimazole)، موجب جلوگیری از ترشح زیاد هورمون‌های غده‌ی تیروئید می‌شوند. این دارو از درمان‌های شایع پرکاری تیروئید محسوب می‌شود.

2. درمان با یُد رادیواکتیو

براساس گزارش انجمن تیروئید آمریکا، ید رادیواکتیو برای درمان بیش از 70 درصد بزرگ‌سالان مبتلا به پرکاری تیروئید استفاده می‌شود. این درمان، سلول‌هایی را که هورمون تولید می‌کنند، از بین می‌برد. عوارض جانبی شایع درمان با ید رادیواکتیو عبارتند از: خشکی دهان، خشکی چشم، گلودرد و اختلال حس چشایی. ممکن است مدت کوتاهی پس از درمان با ید رادیواکتیو، رعایت برخی موارد احتیاطی ضروری باشد. چرا که ممکن است اشعه به نواحی دیگر بدن نفوذ کرده باشد.

3. عمل جراحی

ممکن است بخشی یا تمام غده‌ی تیروئید فرد با عمل جراحی برداشته شود. همچنین پس از جراحی، به بیمار مکمل‌های تیروئیدی داده می‌شود تا از کم‌کاری تیروئید جلوگیری شود. کم‌کاری تیروئید در حالتی اتفاق می‌افتد که غیرفعال بودن تیروئید موجب می‌شود هورمون‌های کمی ترشح شوند. همچنین بعضی از داروها مانند پروپرانولول می‌توانند ضربان سریع قلب، تعرق، اضطراب و فشارخون بالا را کنترل کنند. در اکثر موارد، این درمان به‌خوبی عمل می‌کند.

برای از بین بردن علائم پرکاری تیروئید باید چه‌کار کرد؟

داشتن یک رژیم غذایی مناسب که مقدار زیادی کلسیم و سدیم دارد، از اهمیت بسزایی برخوردار است. بیمار می‌تواند درباره‌ی رژیم غذایی، مکمل‌های تغذیه‌ای و میزان ورزش، با پزشک خود مشورت کند. پرکاری تیروئید همچنین می‌تواند باعث ضعف و نازکی استخوان‌های فرد و درنهایت پوکی استخوان شود. مصرف ویتامین D و مکمل‌های کلسیم تحت نظر پزشک، باعث تقویت استخوان‌ها می‌شود.

استرس یا عفونت می‌تواند موجب «طوفان تیروئیدی» شود. طوفان تیروئید زمانی اتفاق می‌افتد که مقدار زیادی هورمون تیروئید ترشح و باعث بدتر شدن علائم پرکاری تیروئید می‌شود. تأثیرات پرکاری تیروئید در درازمدت، بسته به علت ایجاد آن متفاوت است. در برخی موارد، پرکاری تیروئید بدون درمان بهبود می‌یابد، اما در موارد دیگری مانند بیماری گریوز، پرکاری تیروئید باگذشت زمان بدتر می‌شود. عوارض جانبی بیماری گریوز می‌توانند زندگی فرد را تهدید کنند و در درازمدت روی کیفیت زندگی او تأثیر بگذارند.

چرا مردان کمتر از زنان به پرکاری تیروئید مبتلا می‌شوند؟

پرکاری و کم‌کاری تیروئید، معمولا با واکنش‌های خودایمنی شروع می‌شوند. بیماری گریوز معمولا موجب پرکاری تیروئید و بیماری هاشیموتو باعث کم‌کاری تیروئید می‌شود. هردوی این بیماری‌ها با حمله‌ی سیستم ایمنی بدن به غده‌ی تیروئید شروع می‌شوند.

محققان هنوز به‌درستی نمی‌دانند چرا مردان در مقایسه با زنان کمتر به بیماری‌های خودایمنی مبتلا می‌شوند. آنها دلیل این موضوع را به تفاوت‌های سیستم ایمنی زنان و مردان مرتبط می‌دانند. زنان در مقایسه با مردان، واکنش‌های شدیدتری به واکسن، زخم‌های شدید و عفونت نشان می‌دهند، بنابراین این احتمال وجود دارد که سیستم ایمنی بسیار فعال زنان، خطر ابتلا به بیماری‌های تیروئیدی را در آنها افزایش بدهد.

برگرفته از: healthline