حامد، پسر 11 ساله ای است که چند هفته قبل به معلمش ناسزا گفته و وسایل و پول بچه ها را از کشوی میزشان برداشته، به همین دلیل برای سه روز از مدرسه اخراج شده است. او هر روز بعد از مدرسه از ساعت 2 به کوچه و خیابان می رود و تا ساعت 11 شب به خانه برنمی گردد و پدر و مادر نمی توانند او را از این کار باز دارند. گاهی دروغ هایی هم به پدر و و مادرش می گوید. او شدیداً پرجنب و جوش، ناآرام و پرخاشگر است. در مدرسه او را به عنوان کودکی عصبانی و بداخلاق می شناسند. او عمداً بچه ها را اذیت می کند و بعد می گوید که دیگران دعوا را شروع کرده اند. تکالیفش را انجام نمی دهد، توجه و تمرکز پایینی دارد و در املا دقت کافی ندارد. کارهایش را ناتمام رها می کند. وسایلش را در مدرسه جا می گذارد. خیلی از آتش افروزی خوشش می آید، به طوری که یک بار پرده ی خانه شان را آتش زده است. نکته ی جالب این که بعد از انجام دادن بعضی کارهایش فوری پشیمان می شود.
رفتار گستاخانه و بی پروای حامد، تجاوز به حقوق دیگران، دزدی، بیرون ماندن از خانه تا دیروقت، به همراه جنب و جوش زیاد، بی قراری و کاهش توجه و تمرکز، هر دو اختلال کمبود توجه - بیش فعالی و اختلال سلوک را مطرح می کند که متأسفانه برای درمان دیر اقدام کرده بودند ومعیارهای اختلال سلوک نیز بارزتر شده بود.
- به طور کلی، در اکثریت کودکان مبتلا به بیش فعالی اختلالاتی از قبیل اختلالات رفتاری ایذایی Disruptive Behavior Disorders اختلال بی اعتنایی مقابله ای و اختلال سلوک دیده می شود و معمولاً این بیماران به درمان مقاوم تر هستند. بچه های مبتلا به اختلال بی اعتنایی مقابله ای در مقابل صحت بزرگترها سرپیچی و جرو بحث می کنند، روی حرف خود پافشاری می کنند، نتایج کارهای خود را به گردن دیگران می اندازند و از آزار دیگران لذت می برند. مبتلایان به اختلال سلوک، حق دیگران را زیرپا می گذارند، بدون اجازه ی والدین تا دیروقت در خیابان می مانند، ممکن است شب را بیرون از منزل بگذرانند، از مدرسه فرار کنند، اموال دیگران را تخریب کنند و از این کار لذت ببرند یا حتی چیزهایی بدزدند. کودکانی که هم بی فعالی و هم اختلال سلوک دارند، بیشتر از خانواده های با سطح اقتصادی - اجتماعی پایین هستند. مشکلات یادگیری درآن ها زیاد است و سابقه ی خانوادگی رفتارهای ضد اجتماعی در آن ها قوی تر است. همراهی این دو اختلال با هم، پیش آگهی را در دراز مدت بدتر می کند و احتمال رفتارهای ضد اجتماعی، مصرف مواد مخدر و پرخاشگری در بزرگسالی در این افراد زیاد است.
البته این کودکان نیز به داروهای محرک پاسخ خوبی می دهند ولی میزان کاهش علائم نسبت به زمانی که بیش فعالی به تنهایی وجود دارد کمتر است.
- از دیگر اختلالاتی که ممکن است به شکل همراه با بیش فعالی دیده شود افسردگی است و شیوع نسبتاً زیادی با هم دارند. بعضی درمانگران متوجه علائم افسردگی نمی شوند و پرسش از علائم افسردگی نظیر بی خوابی، تحریک پذیری، تغییر خلق، افکار خودکشی و کاهش اشتها را فراموش می کنند یا آن ها را به حساب واکنش طبیعی کودک به طرد شدن از بزرگسالان و همسالان می گذارند. در هر حال توجه به علائم افسردگی همراه با بیش فعالی ضروری است زیرا برنامه ی درمانی جداگانه ای نیاز دارد.
- اختلال بعدی، اختلال دوقطبی است که گاهی همراه با بیش فعالی دیده می شود. در مطالعات بالینی همراهی این دو اختلال در 16 درصد کودکان مبتلا به بیش فعالی دیده می شود. این کودکان معمولاً هیجانات شدید، پرخاشگری غیر قابل مهار و سابقه ی بستری شدن های مکرر در بیمارستان را دارند و مدیریت درمان آن ها مشکل تر از بیمارانی است که فقط به بیش فعالی دچارند.
- اختلالات اضطرابی نیز همراه با بیش فعالی مشاهده می شوند. طبق مطالعات اخیر (گروه MTA 1999) حدود یک سوم این کودکان علائم اختلال اضطرابی نیز دارند. این گروه از بیماران علاوه بر درمان دارویی به درمان های غیر دارویی نیز نیاز دارند.
- از موارد دیگری که به طور نسبتاً شایع همراه با بیش فعالی دیده می شود مشکلات یادگیری است که جدا از مشکل توجه و تمرکز در عملکرد تحصیلی این کودکان نیز تأثیر می گذارد. تشخیص دادن اختلال یادگیری در این کودکان اهمیت زیادی دارد. زیرا مشکلات توجه و تمرکز با مصرف دارو بهبود می یابند. ولی رفع کردن ناتوانی های یادگیری به آموزش های ویژه نیاز دارد. اختلال یادگیری بدین معنا است که عملکرد تحصیلی در زمینه های نوشتن، خواندن و حل مسائل ریاضی پایین تر از سطح هوشی کودک است و انتظار می رود کودک با سطح هوشی خاص خود توانایی خواندن و نوشتن و حل مسائل ریاضی را متناسب با آن سطح هوش داشته باشد اما زمانی که اختلال یادگیری وجود دارد، عملکرد پایین تر از حد مورد انتظار است.
- اختلال تورت (با تظاهر تیک های حرکتی و صوتی) شایع ترین اختلالی است که همراه با بیش فعالی دیده می شود. وجود تیک های صوتی و حرکتی مانعی برای درمان با داروهای محرک نمی باشد، فقط بعضی کودکان هستند که با مقادیر بالای این داروها ممکن است تیک های شان افزایش یابد. به همین دلیل شدت تیک باید قبل از شروع درمان ارزیابی شود.
منبع مقاله :
داوری آشتیانی، رزیتا؛ (1391)، اختلال کمبود توجه - بیش فعالی (مروری بر علائم و درمان های موجود)، تهران: نشر قطره، چاپ سوم
/ج
