قناعت در لغت به معنای بسنده کردن به مقدار کم، از کالای مورد نیاز، و رضایت به چیزی است که نصیب شخص می شود .
[1] در احادیث گاهی کلمه قناعت به معنای مطلق رضایت به کار رفته است . امام علی علیه السلام در نامه ای به عثمان بن حنیف می فرماید:
«آیا قناعت کنم و راضی باشم که بگویند او امیرالمؤمنین است و با آنها در سختیهای روزگار مشارکت نداشته باشم؟
[2] »
در علم اخلاق قناعت در مقابل حرص استعمال می شود . صفت قناعت موجب می شود که شخص به مقدار نیاز و ضرورت بسنده کند و زاید بر آن را نطلبد . ولی حرص صفتی است که موجب می شود انسان به گردآوری دارایی بیش از نیاز بپردازد . ریشه حرص حب دنیا می باشد و انسان را به جهت اشتغال به دنیا و گردآوری دارایی، از آخرت و عمل نیک باز می دارد . در مقابل، چون ناعت باعث اکتفا به مقدار کم و رضایت به آنچه هست می شود، انسان را در تحصیل آخرت و عزت نفس خود توانا می سازد .
[3]
پی نوشت:[1] طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، ج 4، ص 384 .
[2] نهج البلاغه، نامه 45 .
[3] ر . ک: جامع السعادات، صص 101- 100 .
