شیرمادر عاری از هرگونه آلودگی است. هرچند داروهای خاص و موارد دیگر می توانند از راه جریان خون وارد شیر شوند. بنابراین اطمینان از سازگاری بین دارو درمانی از هر نوعی با شیردهی مهم است. امروزه بسیاری از داروها بدون تجویز پزشک و به صورت بدون نسخه خریداری می شود. برخی از مادران دارو را بدون آگاهی اینکه ممکن است تأثیر منفی روی شیردهی بگذارد، مصرف می کنند و بدنبال مصرف آن احتمال زیادی دارد که دچار مشکلاتی در ترشح شیر خود شده و یا شیرخوار به علت نامطبوع بودن شیر از خوردن امتناع ورزد. به یاد داشته باشید که :
مصرف دارو در دوران شیردهی مگر به تجویز پزشک ممنوع است
به این ترتیب پزشک می تواند پس از پرسش از بیمار در زمینه شیردهی در فرمی، داروی تجویز شده برای مادر را بنویسد و آن را در پرونده شیرخوار قرار دهد. این کار به ویژه در مورد داروهایی که کاملاً شناخته نشده اند مفید است.
وظیفه پزشک است که از مادر در مورد مصرف و نوع دارو سؤال کرده و سپس ایمن بودن آن داروها را در دوران شیردهی بررسی کند و در صورتی که در مورد دارویی نگران است یا مطمئن نیست، در مورد آن تحقیق بیشتری کند.
داروهای رایجی که حتی الامکان باید از مصرف آنها خودداری نمود:
- داروهای ترکیبی پیشگیری از بارداری: این روشها شامل قرص های ترکیبی و آمپول های یک ماهه (سیکلوفم) هستند، که حاوی استروژن و پروژسترون می باشند که در 6 ماهه اول شیردهی و پس از زایمان منع مصرف مطلق و پس از آن در دوران شیردهی تا دو سال منع مصرف نسبی دارد. مشخص شده است که محصولات حاوی استروژن موجب کاهش واضحی در حجم شیر می شوند.
- چای، قهوه و کوکاکولا در نگرش عمومی دارو در نظر گرفته نمی شوند. کافئین دارو است و می تواند وارد شیر شود ولی عموماً مشکلی ایجاد نمی کند. با وجود این خوردن روزانه چندین فنجان (8-6 فنجان) قهوه غلیظ موجب بی قراری شیرخوار می شود. در مادری که نمی تواند کاملاً خوردن قهوه را ترک کند، توصیه کنید که کمی بعد از شیردهی قهوه بخورد و در صورت امکان قهوه های رقیق تر و یا چای بخورد.
- نیکوتین: در صورت امکان باید سیگار کشیدن را ترک کرد. نیکوتین بیشتر از آنچه که برای بزرگسالان و بچه ها مضر است، برای شیرخواران ضرر دارد. مادری که قادر به ترک سیگار نیست باید بعد از شیردهی و نه قبل از آن، سیگار بکشد. سیگار کشیدن موجب انقباض عروق شده و به طور قابل ملاحظه ای ترشح شیر را کاهش می دهد. از طرفی دریافت غیر مستقیم دود سیگار هم خطر ساز بوده و در صورت امکان باید از آن دوری کرد. لذا مادر و همسر او را به کمتر سیگار کشیدن تشویق کنید.
توصیه های WHO در مورد شیردهی و مصرف دارو:
* داروهایی که تجویز آنها در دوران شیردهی ممنوعیت کامل دارد:
- داروهای ضد سرطان
- مواد رادیواکتیو (در این موارد فقط برای مدتی باید به طور موقتی شیر دهی را متوقف کرد و تا زمان از سر گرفتن شیر دهی شیر دوشیده و دور ریخته شود).
* به جای داروهای زیر در صورت امکان در طول شیردهی از داروهای دیگر استفاده شود.
* کلرامفیکل، تتراسایکلین، مترونیدازول، آنتی بیوتیک های کینولونی (مثل سیپرو فلوگزامین).
* داروهای زیر ممکن است ترشح شیر را کاهش دهند:
استروژن، دیورتیک های تیازیدی، ارگومترین
* درصورت تجویز داروهای زیر شیرخوار از نظر یرقان بررسی شود:
سولفونامیدها، کوتریماکسازول (تری متو پریم و سولفا متوکسازول)، فنسیدار (پری متامین با سولفادوکسین)، داپسون
درصورت تجویز داروهای زیر شیرخوار از نظر خواب آلودگی بررسی شود:
داروهای روانپزشکی و ضد تشنج ها
* داروهای زیر در دوزهای تجویز شده معمول بدون خطر هستند. با این وجود در صورت تجویز این داروها به مادر، باید شیرخوار را مورد بررسی قرار داد.
* آنالژیک ها (دوره های کوتاه مدت مصرف پاراستامول، استیل سالسلیک اسید و ایبوبروفن و دوزهای گاه گاهی مورفین و پتدین)
* آنتی بیوتیک ها، آنتی هیستامینها، آنتی اسیدها، دیگوکسین، انسولین، برونکودیلاتورها مثل سالبوتامول، کورتیکو استروئیدها، ضد انگلها، کلروکین، داروهای ضد سل.
* مکمل های آهن، ید و ویتامین ها را می توان در دوزهای تجویز شده مصرف نمود.
منبع: نشریه پیام پزشک، ویژه هفته جهانی شیر مادر. . 