«محمد غفاری» معروف به «کمال‌الملک» از معروف‌ترین و محبوب‌ترین نقاشان ایرانی است. آنچه بیش از همه باعث محبوبیت کمال‌الملک شده، چهره‌ای مردمی است که او در طول زندگی‌اش آن را حفظ کرد. با وجود حضورش در دربار پادشاه‌ها و خلق آثاری برای آن‌ها، او هرگز وجه مردمی و ساده‌ی خود را از دست نداد.در نگاهی به زنگی و آثار استاد، با بنیتا همراه باشید.
شاید آن روزی که «ناصرالدین‌شاه» قاجار، در بازدید از مدرسه‌ی «دارالفنون» شیفته‌ی نقاشی‌های یک نوجوان کاشانی شد، کسی تصورش را هم نمی‌کرد این نوجوان در آینده با سرانگشتان هنرمندش دست به خلق نقاشی‌هایی بزند که همه را به حیرت وادارد.
زندگی محمد غفاری، داستان ملاقاتش با ناصرالدین‌شاه، حضورش در دربار و خلق تابلوهایی خیره‌کننده از معمولی‌ترین سوژه‌ها و منظره‌ها، از کمال‌الملک شخصیتی جذاب و دوست‌داشتنی ساخت.
خودنگاره استاد کمال الملک
محمد غفاری در سال 1224 در «کاشان» و در خانواده‌ای هنردوست به دنیا آمد. وی برادرزاده «میرزا ابوالحسن غفاری»، معروف به «صنیع الملک» بود که از اولین تحصیل کردگان ایرانی در «فرنگ»و از افراد پرنفوذ دوره قاجار بود. پدرش «میرزا بزرگ» همچون پدرانش دارای حرفه نقاشی بود.
قدم زدن و بازی در طبیعت زیبای روستای «کلده» کاشان، روح محمد غفاری را با عشق به طبیعت پیوند داد. پیوندی که تا سال‌ها ردپایش را در نقاشی‌های او می‌توان یافت. علاقه محمد به نقاشی از طرف پدرش که استاد کشیدن منظره و چاپ سنگی بود با استقبال روبه‌رو شد.
محمد در 13 سالگی برای ادامه تحصیل به «دارالفنون» رفت. سه سال از حضور محمد در این مدرسه می‌گذشت که بازدید ناصرالدین‌شاه از دارالفنون، او را شیفته کارهای این هنرمند نوجوان کرد. او با دیدن پرتره‌ای که محمد از «اعتضادالسلطنه» (رئیس وقت مدرسه دارالفنون) کشیده بود، کمال‌الملک را به دربار برد. شاه اتاقی از عمارت «شمس‌العماره» را در اختیار او گذاشت تا به کشیدن تابلوهایش مشغول شود.
کمال‌الملک پس از ترور ناصرالدین‌شاه به اروپا رفت و از موزه‌های «فلورانس»، «لوور» و «ورسای» دیدن کرد. او سال‌هایی از عمر خود را در اروپا گذراند و به مطالعه آثار معروف موزه‌های دنیا پرداخت. یکی از مهم‌ترین کارهای او تأسیس مدرسه «صنایع مستظرفه» بود که بعدها بنیان و اساس «دانشکده هنرهای زیبا» شد. بسیاری از هنرمندان معاصر که به وزنه‌هایی در هنر نقاشی تبدیل شدند، در این مدرسه تعلیم دیدند و معروف شدند. اما به دلیل اختلافاتی که با وزیران معارف بر سر استقلال مدرسه پیدا کرد، از کار تدریس و شغل دولتی دست کشید (1306 ش) و به ملک شخصی خود در «حسین‌آباد» در «نیشابور» کوچ کرد.
در آنجا بر اثر حادثه‌ای از یک چشم نابینا شد؛ اما تا سال‌های آخر زندگانی به نقاشی ادامه داد. در شرح این حادثه روایت‌ها مختلف است از جمله گفته می‌شود که «سالار معتمد گنجی»، از خوانین منطقه و دوست کمال‌الملک، آجری را برای زدن یک کارگر حمام پرانده که به عینک و چشم کمال‌الملک آسیب رسانده است.
او 27 مردادماه 1319 درگذشت و آثارش برای همیشه در تاریخ هنر ایران جاودانه شدند.
آثار استاد
زرگر بغدادی اثر استاد کمال الملک
«زرگر بغدادی» یکی از آثار معروف کمال‌الملک است. تابلویی که با تکنیک رنگ روغن روی کرباس خلق شده است. کمال‌الملک این اثر را در سال 1280 و در ابعاد 43.5 در 53.5 سانتی‌متر خلق کرد. این اثر در اختیار موزه مجلس شورای اسلامی تهران است.
چهره‌ی جدی و مصمم استاد زرگر که مشغول به کار است و دقت و سادگی‌ای که در چهره‌ی شاگردش وجود دارد، از ویژگی‌های این اثر هنری است. «زرگر بغدادی» نمایشی دیگر از توجه به نور و رنگ است. رنگ‌هایی که برای نمایش حجره‌ی کار زرگر انتخاب شده و توجه به جزییات دیوارها و ابزار کار زرگر این اثر هنری را به یک اثر خاص تبدیل کرده است.
پرتره عضدالملک اثر استاد کمال الملک
از معروف‌ترین آثار کمال‌الملک در زمینه‌ی نقاشی پرتره، آثاری است که از چهره‌ی خودش روی بوم آورده است. همچنین چهره‌ای که از «عضدالملک» (اولین نایب‌السلطنه احمدشاه قاجار) نقاشی کرده است. این تابلو نیز با تکنیک رنگ روغن روی کرباس و در ابعاد 116 در 89 سانتی‌متر خلق شده است و در موزه مجلس نگهداری می‌شود.
تالار آینه اثر استاد کمال الملک
«تالار آینه» یکی از معروف‌ترین تابلوهای کمال‌الملک است. آنچه ارزش این اثر هنری را بالاتر می‌برد، 7 سالی است که کمال‌الملک از عمر خود برای خلق آن صرف کرد. تالار آینه یکی از اتاق‌های کاخ گلستان است.
کمال‌الملک نه‌تنها تمام جزییات تالار آیینه را به تصویر کشیده، بلکه بسیار بزرگ‌تر و زیباتر از واقعیت این تالار در نقاشی او دیده می‌شود. آینه‌کاری‌ها، نورهایی که بر فرش‌ها تابیده و شکوهی که در پرداخت پرده‌ها و چلچراغ‌ها وجود دارد، نقاشی یکی از تالارهای کاخ گلستان را از واقعیت آن زیباتر کرده است.
استاد کمال الملک را علی رغم وصیتش، که وصیت کرده بود او در باغ خویش، در حسین آباد دفن کنند، بنا به دلایلی وی را در نیشابور، مجاور مزار «شیخ فریدالدین عطار نیشابوری» به خاک سپردند.
مزار استاد کمال الملک در نیشابور
