گفتگو با دکتر پرویز مظاهری، روانپزشک
دلیریوم (Delirium) نوعی اختلال روانی است که ممکن است چندین ساعت در طول روز در فرد مبتلا روی دهد و باعث اختلال در تمرکز فرد و گیجی شود. این اختلال بیشتر در سالمندی مشاهده می‌شود. برای آشنایی بیشتر شما با این اختلال، به سراغ دکتر پرویز مظاهری، روانپزشک و دبیر علمی انجمن روانپزشکان رفتیم تا این بیماری را به شما معرفی نماییم.
یکی از ناآشناترین اختلالات روانی سالمندان نزد اغلب افراد، دلیریوم است. لطفا درباره این مشکل برایمان توضیح دهید.
دلیریوم اختلالی است که در آن اختلالی در شناخت و هوشیاری کوتاه مدت به وجود می‌آید. به صورت حاد است و در حقیقت یک نشانگان است. بر طبق آخرین طبقه‌بندی اختلالات روانپزشکی دلیریوم اختلال در هوشیاری و تغییر در شناخت فرد است که در مدت زمان کوتاهی گسترده می‌شود. اختلال در خلق، درک و رفتار هم در این بیماری دیده می‌شود. در مدت چند ساعت یا چند روز به وجود می‌آید و یک دهه نوسانی دارد و پس از برطرف شدن علت نیز سریع برطرف می‌شود.
چه عواملی در بروز این اختلال نقش دارند؟
چهار علت عمده دارد: اول علل جسمی مانند عفونت‌ها؛ دوم دلیریوم ناشی از سوء‌مصرف مواد مانند ترکیبات افیونی و کوکائین؛ سوم دلیریوم ناشی از صدمات مغزی و چهارم علل متفرقه مانند محرومیت از خواب به مدت طولانی در بیماری‌های سیستم عصبی مرکزی مانند صرع، بیماری‌های قلبی‌عروقی مانند نارسایی قلب هم امکان ایجاد دلیریوم است. همچنین اغلب داروها خصوصا زمانی که بیش از حد مصرف شوند می‌توانند موجب پیدایش این اختلال بشوند.
این اختلال در چه افرادی بیشتر دیده می‌شود؟
4/0درصد افراد 18 سال به بالا در جمعیت عمومی به این اختلال مبتلا می‌شوند که در افراد 55 سال به بالا این میزان به 1/1 درصد افزایش می‌یابد. همچنین 10تا30 درصد افرادی که به هر دلیل در بیمارستان بستری می‌شوند شانس ابتلا به دلیریوم را دارند. تقریبا 30 درصد بیماران جراحی شده در آی.سی.یوها و بیماران قلبی بستری در سی.سی.یوها، حدود 40 تا 50درصد افرادی که پس از جراحی شکستگی مفصل هیپ در بخش ریکاوری به سر می‌برند، دلیریوم را تجربه می‌کنند. همچنین حدود 20درصد افراد دچار سوختگی شدید و 30 تا 40 درصد افراد مبتلا به ایدز در زمان بستری علایمی از دلیریوم را تجربه کرده‌اند. دلیریوم پس از عمل جراحی عمدتا به دلیل ترس از عمل، درد پس از عمل، بی‌خوابی، اختلال تعادل الکترولیتی، عفونت، تب و خونریزی است. به طور کلی دلیریوم در افراد 65 سال به بالا که در بیمارستان بستری می‌شوند، بیشتر قابل انتظار است.
چگونه می‌توان دلیریوم را شناسایی کرد؟
اختلال سطح هوشیاری به صورت کاهش شناخت آگاهی نسبت به محیط اطراف (زمان، مکان و تشخیص) اختلال توجه و کاهش حافظه فوری، تشدید علایم بیماری منجر به دلیریوم، اختلال در فرآیند تفکر، اختلال درک مانند توهم و هذیان، اختلال در سیکل خواب و بیداری، افزایش تحریک‌پذیری، اضطراب و گاهی خلق بالا و بی‌ربط‌گویی. بعضی علایم عصبی مانند پرش‌های عضلانی و یا اختلال در تکلم هم گاهی دیده می‌شود.
درباره روش‌های تشخیص این اختلال توضیح دهید؟
در اغلب موارد این بیماری با علایم آنکه به طور ناگهانی در بیمار بستری ایجاد شده است، تشخیص داده می‌شود و نیازی به بررسی آزمایشگاهی برای تشخیص و شروع درمان نمی‌باشد و با یک بررسی وضعیت می‌توان به علایم بیماری پی برد. موارد زیر در تشخیص علت دلیریوم کمک‌کننده است:
• کاهش ضربان قلب در پرکاری تیرویید و افزایش فشار داخل جمجمه
• افزایش ضربان قلب در پرکاری تیرویید، عفونت‌ها، نارسایی قلب
• افزایش درجه حرارت بدن در عفونت و واسکولیت
•افزایش فشارخون در تومورهای داخل جمجمه
• کاهش فشارخون در پرکاری تیرویید و خونریزی حاد
• افزایش تنفس در دیابت، ذات‌الریه و نارسایی قلب و تب بالا
• همچنین در نوار مغزی امواج آهسته منتشر به چشم می‌خورد.
در مجموع باید یک بررسی همه‌جانبه آزمایشگاهی برای تشخیص علت دلیریوم و برطرف نمودن آن انجام شود.
این اختلال با چه بیماری‌هایی ممکن است اشتباه شود؟
در درجه اول با دمانس یا زوال عقل که در دلیریوم شروع سریع و در دمانس شروع و سیر کندتر می‌باشد همچنین نوسان در هوشیاری و توجه مختص دلیریوم است. طول مدت بیماری نیز در دمانس چند ماه یا سال است اما در دلیریوم چند ساعت تا روز است.
آیا اختلال دلیریوم با بیماری اسکیزوفرنی و افسردگی نیز اشتباه گرفته می‌شود؟
در اسکیزوفرنیا، توهمات و هذیان‌های بیمار سازمان یافته‌تر است و تغییر زیادی در سطح هوشیاری آنها مشاهده نمی‌شود. در افسردگی نیز سابقه بیماری و خلق افسرده تعیین‌کننده است.
آیا دلیریوم قابل درمان و بهبود است؟
در درجه اول باید بیماری منجر به دلیریوم مشخص شود، پس از تشخیص علت اصلی درمان لازم را شروع نمود. باید توجه داشت که یک سری اقدامات مراقبتی و حمایتی برای حفظ بیمار از خطرات احتمالی ضروری است مانند بازنگه‌داشتن فضای تنفسی، توجه به ریتم قلب و تنفس و آرام نگهداشتن بیمار بی‌قرار و در صورت لزوم فیکس کردن بیمار. دو علامت مهم دلیریوم که نیاز به درمان دارویی فوری دارند عبارتند از روان‌پریشی و بی‌خوابی که داروهای لازم به وسیله متخصص روانپزشکی تجویز می‌شود.
پیش‌آگهی این بیماری را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
در اغلب موارد این بیماری کمتر از یک هفته به طول می‌انجامد، هرچند شروع خیلی سریع دارد و پس از تشخیص بیماری منجر به دلیریوم در مدت سه تا هفت روز علایم بیماری کاهش و بیمار بهبود می‌یابد. هر چه سن بیمار بالا و طول مدت بیماری بیشتر باشد، طول درمان و سیر بهبود نیز طولانی‌تر خواهد بود.
منبع: http://salamat.com
