شاخص های بهداشت و سلامت روانی در پرتو قرآن و حدیث

بهداشت روانی از نظر اسلام (2)

بر پایه ی آنچه گفته شد، می توان شاخص های بهداشت و سلامت روانی از نگاه قرآن و حدیث را، به شرح زیر یادآور شد:

1- در رابطه ی فرد با پروردگارش:

ایمان داشتن به خداوند یکتا و به کتاب های آسمانی و پیامبران و فرشتگان او و به آخرت و حسابرسی به اعمال بندگان، به قضا و قدر و نزدیک شدن به خداوند متعال از رهگذر عبادات و فرامین او، خلوص در پرهیزگاری، پیروی از دستورات الهی و توصیه های پیامبر اکرم و اجتناب از بدی ها و گناهان و هر آنچه خدا و پیامبرش ما را از آن نهی کرده اند.

2- در رابطه ی فرد با خودش:

خودش را و قابلیت ها و توانایی ها و ارزش خویش را می شناسد، در زندگی به اندازه ی قابلیت ها و توانایی هایش قدم بردارد و همواره در جهت تحقق کمال انسانی اش، به اندازه ی امکانات و توانایی هایی که دارد، می کوشد.
نیازها و انگیزه ها و تمایلات خود را می شناسد و آن ها را در حد توان و از راه های مشروع ارضا می کند و در ارضای آن ها راه اعتدال می پوید و از زیاده روی خودداری می ورزد و آن جا که نمی تواند نیازها و انگیزه ها و تمایلاتش را ارضا کند می تواند آن ها را تحت اختیار خود بگیرد و شکیبایی ورزد تا آن گاه که شرایط مناسب ارضای آن ها از راه های مشروع برایش فراهم آید. می تواند انگیزه ها و هوس ها و خواهش های خود را که با ارزش های دینی و اخلاقی یا ارزش های انسانی و هنجارهای اجتماعی تعارض دارد، کنترل کند.
احساسات و عواطف و هیجان هایی را که در وجودش می گذرد درک می کند و در بیان آنچه خوب و زیبا و پذیرفته است احساس آزادی و توانایی می نماید و از توانایی تسلط بر آنچه زشت و پست و ناپسند است برخوردار می باشد. برای مثال، خشم خود را فرو می خورد.
اجازه نمی دهد که علاقه اش به هر انسانی یا هر چیزی او را از وظایف و مسؤولیت های دینی و دنیوی اش باز دارد. احساس مسؤولیت می کند. در اداره ی امور زندگی اش متکی به خود است. اعتماد به نفس دارد، خود باور است و استقلال رأی دارد. در برابر فشارها و مشکلات زندگی از شکیبایی و قدرت تحمل بالایی برخوردار است. در مبارزه برای چیره آمدن بر مشکلاتی که در زندگی با آن ها مواجه می شود بسیار تواناست و آن دسته از دشواری های زندگی را که نمی تواند بر آن ها چیره آید با صبر و خرسندی به قضا و قدر الهی می پذیرد و به آنچه خداوند قسمت او کرده است قانع و راضی می باشد.
رفتارش درست است، نظر خود را با صداقت و شجاعت اخلاقی اظهار می دارد. خوش اخلاق است کار و وظیفه ی خود را با امانت و اخلاص و مهارت و درستی انجام می دهد. همواره می خواهد کارهای سازنده و سودمند انجام دهد و به انجام دادن وظایف و مسؤولیت هایش در زندگی پایبند و متعهد است. به سلامت جسمی و نیروی بدنی خود توجه دارد.

در رابطه ی فرد با مردم

رابطه اش با عموم مردم خوب است. با آن ها صمیمی و با محبت است و مردم نیز با او صمیمی و با محبت هستند. با مردم به خوبی و دوستانه رفتار می کند و آماده ی کمک و یاری رسانی به مردم است. همواره در گفتارهایش با آنان راستگو و در رفتارش درستکار است. دروغ نمی گوید. خیانت و دغلی نمی کند و کسی را آزار نمی دهد. نسبت به کسی کینه یا نفرت یا حسادت در دل نمی پروراند. فروتن است و خود را برتر از مردم نمی شمارد و بر آنان بزرگی نمی فروشد. برای انگیزه ها و احساسات و هیجان ها و عواطف دیگران ارزش قایل است و به نظرات و حقوق آن ها احترام می گذارد. از کسی که به او بدی کند، با آن که می تواند انتقام بگیرد، گذشت می کند. نسبت به جامعه احساس مسؤولیت می کند و همواره در جهت مصلحت و پیشرفت آن می کوشد. میل به از خود گذشتگی دارد و خودخواهی را ناخوش دارد.
رابطه ی او با خانواده اش، به طور کلی، رابطه ی خوبی است. همسرش را دوست می دارد و به او احترام می گذارد و با او خوشرفتار است. فرزندانش را نیز دوست می دارد و به امور آنان و پرورش و تعلیم و تربیت درست آن ها اهتمام می ورزد. پدر و مادرش را هم دوست دارد و به آن ها احترام می گذارد و خوشرفتاری می کند. به خویشاوندانش رسیدگی می کند، و با همسایه اش به نیکی رفتار می کند.

در رابطه ی فرد با هستی

جایگاه واقعی خود را در جهان هستی می شناسد و می داند که خداوند بزرگ او را بر دیگر آفریدگانش برتری داده است. از رسالت بزرگ در زندگی به عنوان جانشین خدا در زمین آگاه است و می داند که مسؤولیت های آباد سازی زمین و پیاده کردن آیین خداوند و راه و رسم الهی در زندگی بر دوش اوست. در ایات تکوینی خدا تأمل می کند و به آفریده های او می نگرد و در آن ها به قدرت بی کران الهی بر آفریدن موجودات بدیع پی می برد و زیبایی و استواری و نوآوری را مشاهده می کند. از زندگی در این جهان لذت می برد، و آنچه در آن است را زیبا می بیند و نسبت به همه ی آفریدگان خداوند، از جماد و حیوان و گیاه، احساس محبت می کند.
منبع مقاله :
نجاتی، محمدعثمان؛ (1387)، حدیث و روان شناسی، ترجمه ی حمیدرضا شیخی، مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی، چاپ دوم