انواع پارچه ها
بطور کلی پارچه ها را به 5 دسته اصلی می توان تقسیم کرد: نخی، کتانی، ابریشمی، پشمی و مصنوعی. پارچه های نخی و کتانی منشأ گیاهی دارند و ابریشم و پشم منشأ حیوانی. پارچه های مصنوعی، از مواد مختلف خام و ترکیبات پیچیده شیمیایی ساخته می شوند.
پارچه نخی از پنبه ساخته می شود جاذب رطوبت، بادوام و سبک است. راحتی و نرمی و خوش اتو بودن را توامان دارد. دوختن و از کار درآوردن آن بسیار آسان است و کش نمی آید. اگر با الیاف مصنوعی مخلوط شده باشد در مقابل چروک مقاوم تر می شود و می توان از آن به صورت بشور و بپوش استفاده کرد. تمایل زیاد به چروک شدن دارد، بقدر کافی گرم نیست و به درد زمستان نمی خورد. لباس های 100 درصد پنبه ای خاصیت چروک پذیری بالایی داشته اما در مقابل، عرق بدن را به خوبی جذب می کند. مشکل این نوع پارچه ها خاصیت ضعیف اتوپذیری آنها است. در هنگام اتو کردن پارچه های پنبه ای باید به چکاندن چند قطره آب بر روی سطح آن پارچه را مرطوب کرده سپس با اتوی گرم روی آن بکشید. مرطوب بودن پارچه پنبه ای باعث می شود نخ ها و الیاف به راحتی روی یکدیگر سرخورده و صاف شوند. پارچه نخی از پارچه کتانی، سبک تر است. اگر یک تکه پارچه نخی و یک تکه پارچه کتانی را دست بزنیم؛ پارچه کتانی سردتر احساس می شود. پارچه های نخی به مناسبت بافت آنها، اسامی مختلف دارند: چیت، موسلینی، تور، کرکی و غیره. بعضی از پارچه های نخی، وقتی که در آب بروند کوتاه می شوند، آنها را پیش از بریدن در آب خیس کرده، پس از خشک شدن و اتو کردن ببرید. قیمت پارچه نخی از سایر پارچه ها، ارزانتر است، زیرا تهیه محصول پنبه، زحمت زیاد ندارد، اما هر گاه رنگ ثابت و زیبا داشته باشد، برای لباس زیر و رو بسیار برازنده و با صرفه و مطابق بهداشت است. در موقع خرید مواظب باشید، پارچه های نخی یا کتانی تا چه حد آهار دارند، زیرا آنهایی که خیلی آهار دارند، پس از شسته شدن نازک می شوند.
پارچه های کتانی
از الیاف گیاه کتان ساخته می شود. بادوام و جاذب رطوبت است، سطح آن صاف و صیقلی و بعضی از انواع آن خشک و شکننده است، به راحتی چروک می شود و از این روی خیاطی با آن برای مبتدیان دشوار است. با مخلوط کردن آن با الیاف مصنوعی مقاومت آن را در مقابل چروک بالا می رود و خاصیت جذب رطوبت و نرمی به آن می دهد. تریلین از نمونه های مشهور این نوع پارچه است. کتان به آسانی رنگ نمی شود، اغلب بواسطه ی آهار زدن آن را رنگ می کنند، بنابراین در شستن، رنگ آن تغییر می کند.
پارچه های پشمی
هنوز در صنعت پارچه بافی چیزی نتوانسته جای پشم گوسفند را بگیرد که مانند آن گرم و سبک و چروک ناپذیر، بادوام، جاذب رطوبت و در مقابل برق عایق و در برابر آتش مقاوم باشد. به راحتی شکل می پذیرد و خیاطی با آن سخت نیست به راحتی اتو می خورد و حالت می پذیرد بعضی از انواع پارچه های پشمی عبارتند از فلانل، گاباردین و غیره.
پارچه های ابریشمی
بافته شده از رشته های شاخی شفاف است که کرم ابریشم به صورت پیله به دور خود می تند. پارچه ابریشمی بسیار نرم و لطیف و در عین حال محکم و بادوام است. از دیگر محاسن بی نظیر آن این است که در زمستان گرم و در هوای گرم بسیار خنک است. دوخت به وسیله پارچه ابریشمی نیازمند تجربه و مهارت بیشتر است.
پارچه های مصنوعی
مواد اولیه پارچه های مصنوعی به دو دسته اصلی تقسیم می شوند: سلولز و سنتتیک. گرچه مواد خام گروه اول را چوب تشکیل می دهد که خود یک محصول طبیعی است، ولی الیاف آن پس از انجام فعل و انفعالات شیمیایی بدست می آید و باز گرچه اصطلاح «سنتتیک» به همه پارچه های مصنوعی اطلاق می شود، ولی در واقع منظور اصلی از آن، پارچه هایی است که به طریق شیمیائی ساخته می شوند. مانند: نایلون، پلی استر و اکریلیک. از طرفی ویژگی های بی نظیر این محصولات مانند: بشور و بپوش بودن و مقاومتشان در مقابل چروک شدن، به آنها ارزش بیشتری می دهد.
از طرف دیگر کارکردن با آنها به راحتی پارچه های طبیعی نیست و به آسانی شکل نمی پذیرد. اگر همین الیاف با رشته های طبیعی مخلوط شوند پارچه هایی به مراتب خوش حالت تری به دست می آید که قسمت اعظم مشکلات فوق برطرف می گردد. انواع مشهور این نوع پارچه عبارتند از: نایلون، ارلون، تترون، پلی استر و غیره. از پوشیدن لباسهای ساخته شده از الیافت مصنوعی (نایلون و پلی استر) در روزهای گرم جداً خودداری کنید. این الیاف جذب رطوبت بسیار پایین دارند و عرق بدن را جذب نمی کنند. استفاده از پارچه های 100 درصد پنبه ای و پارچه هایی که از مخلوط الیاف پنبه و پلی استر (تترون) تهیه شده است در روزهای گرم توصیه می شود.
نگهداری از پوشاک و منسوجات
برای حفظ و نگهداری از انواع پوشاک روش های مختلفی وجود دارد و این اختلاف روش ها در نحوه نگهداری، به علت نوع جنس، مواد تشکیل دهنده، عملیات رنگرزی، تکمیل و نوع بافت آن می باشد. روشهای حفظ و نگهداری شامل روش شستن، اتو زدن، خشک کردن و غیره می باشد که به توضیح هر یک می پردازیم.
پوشاک و منسوجات نخی و کتانی:
برای شستشوی پارچه های پنبه ای و کتانی ابتدا آنها را به مدت 20 تا 30 دقیقه در محلول آب گرم و صابون و یا مواد قلیایی خیس می کنیم سپس پارچه را در آن محلول خوب چنگ می زنیم و در انتها با آب شستشو می دهیم. به دلیل اینکه الیاف پنبه شکل مارپیچی دارند چرک و کثیفی بیشتر در پیچ و تاب آنها جای می گیرد.
بنابراین لازم است که پارچه های پنبه ای را به مدت بیشتر چنگ زده و با ماشینهای لباسشویی این عمل را انجام دهیم. البته چنانچه پارچه دارای بافت متراکم و ظریفی باشد همانند پارچه های وال و حریر باید درجه چرخش ماشین لباسشویی روی کمترین مقدار باشد تا حرکات چرخش و به هم زدن و فشردن در ماشین لباسشویی به الیاف پارچه صدمه نزند. چنانچه پارچه های پنبه ای و کتانی لک داشته باشد و نیاز به سفید کردن داشته باشد از محلول رقیق آب ژاول استفاده می کنیم. برای اتو زدن پارچه های پنبه ای و کتانی بایستی درجه حرارت بین 200 تا 210 درجه سانتیگراد باشد چون مقاومت پوشاک و منسوجات پنبه ای و کتانی در برابر حرارت زیاد می باشد.
برای خشک کردن پوشاک پنبه ای و کتانی بهتر است آنها را در سایه خشک کنیم البته اگر رنگ پارچه دارای ثبات بالایی باشد با نور خورشید نیز می توانیم آن را خشک کنیم ولی در سایه خشک کردن کلیه پارچه ها بر عمر مفید آنها اضافه خواهد کرد. «کتان» بوته ای است دارای گلهای صورتی یا آبی کمرنگ؛ موقع چیدن؛ آنها را با ریشه بیرون می آورند تا الیافش نشکند. در آب خیس کرده، الیاف آنها را با دست یا ماشین شانه زده می ریسند. کتان، الیافش بلند و خشک است. هر چه سفت تر بافته شود، بیشتر هادی حرارت است، عرق را زودتر تبخیر می کند. عملیات دیگری از قبیل بی رنگ کردن، اتوزدن، رنگ کردن، بر زیبایی پارچه های کتانی یا پنبه ای می افزاید.
پوشاک و منسوجات پشمی:
- پارچه های پشمی به علت نوع ساختمانی که در الیاف آنها وجود دارد بسیار حساس می باشد در مقابل عوامل جوی و مواد شیمیایی مقاومت چندانی ندارد، به همین جهت روش نگهداری از آنها مراقبت ویژه ای را می طلبد. هیچ گاه نباید پوشاک پشمی را با آب گرم و مواد قلیایی قوی مانند صابونهای قلیایی شستشو دهیم زیرا به الیاف پشمی آسیب خواهد رساند و فلس های موجود در قسمت خارجی الیاف پشم شکل اولیه خود را از دست می دهند و باعث نمدی شدن و کوتاه شدن منسوجات پوشاک پشمی خواهد شد. بنابراین برای شستشوی آنها از صابونهای خنثی و کمی اسیدی استفاده می نماییم و باید از چنگ زدن آنها خودداری کنیم و درجه حرارت آب باید ملایم باشد. هنگام شستشوی پوشاک پشمی ابتدا کمی سرکه یا آمونیاک در آب می ریزند سپس آن را شستشو می دهند. چنانچه پوشاک پشمی دارای بافت فشرده و ظریف باشد می توانیم از طریق خشک شویی تمیز کنیم برای خشک کردن پوشاک پشمی حتی الامکان از نور خورشید استفاده نمی کنیم و آنها را در سایه خشک می کنیم. پوشاک پشمی آب را به خوبی جذب می کند و آن را به مدت زیادی در خود نگه می دارد، این عمل باعث سنگینی پارچه و در نهایت باعث تغییر شکل دادن پارچه می شود بنابراین اگر آن را آویزان کنیم باعث کش آمدن پارچه و خروج از حالت طبیعی آن می شود. به دلیل اینکه پوشاک پشمی، خاصیت ارتجاعی دارند بنابراین کمتر چروک شده و کمتر نیاز به اتوزدن دارند. چنانچه نیاز به اتوزدن داشته باشد درجه حرارت اتو باید ملایم بوده و پارچه پنبه ای مرطوبی روی آن قرار گیرد. اگر حرارت اتو به صورت مستقیم با پوشاک تماس حاصل کرد و سطح خارجی آن را براق نمود می توانیم با برس های فلزی مخصوص این براقیت را از بین ببریم.
پوشاک و منسوجات ابریشمی ـ ویسکوزـ ریون:
- پوشاک ابریشمی به علت نوع ساختمان پروتئینی که دارند مراقبت ویژه ای نیاز دارند پوشاک ابریشمی در مقابل مواد شیمیایی مانند صابونهای قلیایی قوی مقاومت چندانی ندارند و از بین می روند بنابراین شستشوی پوشاک ابریشمی را باید با آب ملایم و صابون و پودرهای قلیایی ضعیف و آبکشی مکرر انجام دهیم. برای خشک کردن، آنها را در سایه می گذاریم (برای خشک شدن سریعتر آنها را لای پارچه های حوله ای پنبه ای پیچانده تا آب اضافی شان خارج شده) و حتی الامکان برای اتوزدن پوشاک ابریشمی ابتدا آنها را کمی مرطوب می کنیم و از پشت و با درجه حرارت ملایم اتو می زنیم. برای اتوپذیری بهتر و از بین بردن و چین و چروک یک پارچه پنبه ای مرطوب را روی آن قرار داده و اتو می زنیم.
- پارچه های پرده ای به دلیل بافت ظریفی که دارند مقاومت کمی داشته از شستن آنها با دست یا آب زلال خودداری کنید. نکته دیگری که باید در مورد پارچه های پرده ای متذکر شد شستن آنها قبل از دوخت پرده است. اصطلاح آب رفتگی پارچه در واقع علت این امر است.
علائم بین المللی نگهداری از پوشاک:
برای کمک به مصرف کنندگان پوشاک از روش صحیح نگهداری و حفاظت از پوشاک علائمی بر روی پوشاک نصب می شود و این علائم به مصرف کننده کمک می کند تا مدت زمان بیشتری از پوشاک استفاده نماید.
نکاتی در مورد نظافت پارچه ها و پوشاک:
- در پایان هر فصل لازم است لباسهای آن فصل به طریق صحیح تمیز و سپس نگهداری شوند. اگر لباسها پشمی می باشند و جیب دارند، لازم است نفتالین را در آن قرار داده و یا در کیسه ای گذاشته و به لباس آویزان نمایید بهتر است ابتدا در کاور و سپس در محل مناسب قرار داده شود.
- نظافت لباس و تمیز بودن آنها از عوامل مؤثر آراستگی ظاهر می باشد. اگر از لباسهای خود مراقبت لازم را بکنید نه فقط ظاهر آراسته و پسندیده ای خواهید داشت، بلکه دوام لباسها بیشتر شده و در نتیجه احتیاج به پول اضافی جهت تغییرات عمده یا تجدید آنها نخواهید داشت. مثلا اگر مانتو شما لک شود و فورا در صدد تمیز کردن آن برنیائید ممکن است پس از مدتی آن لکه هرگز پاک نشود و ضمنا پارچه را بپوساند و منجر به سوراخ شدن آن شود یا اگر جوراب شما کمی پارگی داشته باشد و فورا آن را مرمت نکنید آن پارگی هنگام شستشو بیشتر خواهد شد و دیگر قابل استفاده نخواهد بود.
- خانه تکانی از رسومی است که هر ساله پیش از عید خانواده های ایرانی برای تمیزی و نظافت خانه به آن می پردازند. شستن منسوجات خانگی از قبیل پرده، روتختی، پتو و ملحفه، نیز خود جزئی از خاه تکانی محسوب می شود که طریقه درست و صحیح شستشو دادن آنها می تواند به حفظ کیفیت و افزایش دوام این نوع منسوجات کمک کند.
- جهت سلامت پاها و دوم بیشتر جورابها باید جورابها روزانه شسته شوند.
- واکس زدن مرتب کفش ها باعث عمر بیشتر آنها می شود.
- برای از بین بردن لکه های چربی موجود بر روی لباس بهتر است از آب لیمو استفاده کنید. با چند قطره آب لیموی طبیعی ابتدا آن قسمت را آغشته کنید و کمی زمان بدهید تا لکه های چربی را حل کند سپس آن را با پودر رختشویی شستشو دهید.
- از شستشوی لباس با آب جوش و مشت و مال زیاد خودداری کنید.
- در هنگامی تهیه پارچه در اثر اعمال نیروهای مختلف نقش در آن ایجاد می شود که این نقش در هنگام قرار گرفتن پارچه در آب آزاد شده، در نتیجه نخهای پارچه به هم نزدیک می شوند و موجب جمع شدگی پارچه یا آب رفتگی آن می شود. بنابراین بهتر است قبل از دوختن پرده ابتدا آن را شست و بعد از اینکه جمع شدگی آن صورت گرفت براساس عرض مناسب اقدام به برش و دوخت آن کرد. البته مورد ذکر شده (شستن قبل از دوخت) در همه پارچه ها صادق است.
- پارچه هایی که در آنها الیاف مصنوعی نظیر پلی استر، نایلون، اکرولیک و... به کار رفته، الکتریسته ساکن دارند. الکتریسته ساکن به طور کلی در اثر مالش ایجاد می شود اما در این پارچه ها به دلیل سرعت پایین خرج و ورود آب در آنها، الکتریسته ساکن باقی می ماند که منجر به جرقه زدن در سطح بدن می شود. لذا برای برطرف کردن الکتریسیته ساکن در این پارچه ها به خصوص پارچه های چادری، مقنعه و روپوش می توان از مواد نرم کننده استفاده کرد. این مواد نرم کننده حاوی ماده آنتی استاتیک است که باعث می شود برق کمتری ایجاد شود.
خط مشی های خرید پوشاک
- پوشاک را می توان از فروشگاه های بزرگ و نمایشگاه هایی که در پایان هر فصل برگزار می شود تهیه نمود، زیرا در پایان هر فصل معمولا صاحبان فروشگاه های بزرگ جهت راکد نماندن سرمایه با درصدی تخفیف اجناس خود را می فروشند مثلا پالتو بارانی یا ژاکت رادر پایان اسفندماه می توان خریداری نمود.
- برای تهیه پوشاک و کفش کودکان به سایز آنها دقیقا دقت نمایید زیرا کودکان دائما در حال رشد هستند در ضمن بهتر است لباس های کودکان از جنس مرغوبی تهیه شوند زیرا آنها به دفعات بیشتری به شستشو نیاز دارند. اگر از جنس نامرغوب باشند خیلی سریع تغییر رنگ داده و بافت آنها کیفیت خود را از دست می دهد.
- برای تهیه پوشاک مدرسه و سال نو بهتر است از چند ماه قبل اقدام نمایید زیرا در آن هنگام تهیه این اقلام به صرفه نمی باشد. به طور کلی اگر در فصل های غیر مربوط کفش و لباس بخرید به صرفه تر است.
- لباس های دست دوم را نباید خرید چون ممکن است متعلق به شخص بیمار باشد و باعث سرایت بیماری بشود.
- در انتخاب پارچه ها علاوه بر ظاهر باید به دوام پارچه و ثبات رنگ هم توجه کرد. خیلی اتفاق می افتد پارچه ارزان در حقیقت گران تر تمام شود زیرا زود خراب و بی فایده می شود.
- برای تشخیص پارچه هایی که نخ خالص یا پشم خالص می باشند چند رشته از نخ های تار و پودش را درآورده و هر یک را جداگانه بسوزانید. پشم در سوختن به هم پیچیده زود خاموش می شود و بو می دهد ولی نخ بخوبی سوخته و بکلی خاکستر می شود و یا امتحان ساده تر دو رشته نخ را به هم بتابید اگر نخ باشد تاب آن باقی می ماند ولی پشم فوری باز می شود. برای شناختن ابریشم مصنوعی یک رشته از آن را کشیده مرطوب کنید و بکشید ابریشم مصنوعی خیلی زودتر پاره می شود اما ابریشم حقیقی مقاومت می کند. پارچه ابریشم مصنوعی را در میان دست فشار بدهید خیلی زود چین و چروک پیدا می کند ولی ابریشم طبیعی این طور نیست.
خط مشی های خرید کفش
- هنگامی که می خواهید برای خود یا فرزندان کفش بخرید، قبل از هر چیز توجه داشته باشید که هیچ گاه راحتی کفش را فدای رنگ و مدل آن نکنید زیرا کفش راحت، در سلامت شخص بسیار موثر است. یک کفش مناسب کفشی است که کاملا اندازه باشد و در قسمت پنجه آن، فضای کافی به اندازه ای که شخص بتواند آزادانه شست پای خود را دراز کند وجود داشته باشد. از سوی دیگر کفش نباید آنقدر گشاد باشد که پا درون آن بلغزد و یا لبه قسمت عقب آن باعث سایدگی پاشنه پا گردد.
- از لحاظ اقتصادی داشتن چند جفت کفش مقرون به صرفه است زیرا پوشیدن کفش به نوبت، موجبات دوام بیشتر آن را فراهم می سازد. استفاده مرتب از یک کفش، باعث سایندگی تخت و پاشنه آن، و پوسیدگی روی آن بر اثر عرق پا خواهد شد.
- هنگام خرید، کفشی را انتخاب کنید که همه جا بتوانید آن را مورد استفاده قرار دهید.
- هنگام خرید کفش، هر دو لنگه را به پای خود آزمایش کنید زیرا در بعضی موارد، پای راست و چپ با یکدیگر تفاوت دارند.
- کفش نو را اولین بار در یک روز خشک و آفتابی به پا کنید، زیرا در این صورت لایه ای از خاک و سنگ ریزه به صورت پوششی، تخت کفش را فرا می گیرد که مقاومت آن را در برابر آب و رطوبت افزایش می دهد.
- هنگام خرید کفش برای کودکان، همیشه آنها را به همراه خود ببرید تا اندازه انتخاب شده، کاملا مناسب باشد.
- با توجه به اینکه کودک زود رشد می کند و پای او در حال شکل گرفتن است، زیاد اصرار نداشته باشد که کفش گرانبهایی برای او خریداری کنید.
خواندن دعاهای مخصوص پوشیدن لباس
- تلاوت سوره های ویژه مانند: قدر، اخلاص، کافرون، حمد، آیه الکرسی
- خواندن ذکرهای مخصوص مانند: «لااله الاالله، محمد رسول الله، لاحول و لا قوه الا بالله العلی العظیم»
- انجام حداقل دو رکعت نماز با لباس نو و یا لااقل وضو گرفتن هنگام پوشیدن آن
- شکرگزاری و به یاد خدا بودن در هنگام پوشیدن لباس نو
آثار رعایت آداب پوشیدن لباس
- آمرزیده شدن در آن لباس
- پیوسته در فراخی روزی بودن، تا تاری از آن جامه باقی است.
- نجات از آفات
- توفیق ترک معصیت خدا در آن لباس
- مأمور شدن فرشته ای جهت تقدیس الهی برای پوشنده لباس
- مأمور شدن فرشته ای جهت استغفار برای پوشنده لباس
- برخورداری از برکات دعا و مناجات با خدا
- برخورداری از برکات فضایل تلاوت قرآن
- برخورداری از برکات پاکیزه بودن و نماز خواندن
منبع: هنر تنظیم دخل و خرج خانواده، گلمکانی ، وجیهه ، انتشارات همیاران جوان ،1388