مرگ تدریجی کارون با افتتاح تونل سوم کوهرنگ

به گزارش خبرنگار حوزه محیط زیست گروه اجتماعی باشگاه خبرنگاران جوان؛ آب مایه حیات است.انسان‌ها هم به خوبی به اهمیت این موضوع پی برده‌اند و همه می‌دانند که هر جامعه‌ای برای توسعه یافتگی خود به آب نیاز دارد، زیرا انجام هر کار و فرآیندی در جامعه منوط به تأمین آب است.

تنها منبع اصلی تولید و عرضه آب، بارندگی است و میزان آب تولید شده بستگی به مقدار عرضه بارش‌ها دارد، در این راستا میانگین بارش ها در دنیا، ایران و استان چهارمحال و بختیاری عبارتند از 850، 250 و 560 میلی‌متر در سال و مناطق شمال غرب و همچنین میانگین بارش‌ها در قسمتی از غرب استان چهارمحال و بختیاری بیش از 1200 میلی‌متر در سال است که این استان با توجه به شرایط ویژه جغرافیایی و اقلیمی از نظر میزان و نوع بارش در کشور حائز اهمیت است.

روش های مختلف برای انتقال آب

در دنیا انتقال آب بین حوضه ای به عنوان یک مسئله مهم و با حساسیت مورد بررسی قرار می گیرد که بنا بر دلایل اقلیمی و شرایط خاص در مناطق مختلف با توجه به رشد علم و تکنولوژی، آب را از مناطق پر بارش و کم جمعیت به مناطق کم بارش و پر جمعیت با استفاده از روش‌های مختلف و سازه‌های انتقال آب مانند کانال‌ها، لوله‌ها، قنات‌ها، تونل‌ها ضمن رعایت قوانین و مقررات موجود منتقل می‌کنند.

مسعود میرمحمد صادقی، مدیر عامل شرکت آب منطقه‌ای استان اصفهان از بهره‌برداری از سد و تونل سوم کوهرنگ در دولت دوازدهم خبر داد، اما فعالان محیط زیست اجرای این طرح را به منزله نابودی رود کارون می‌دانند.

وی تصریح کرد: از زمستان امسال تونل سوم کوهرنگ(بیرگان) آبگیری شده است، اما به دلیل آماده نبودن سد، تنها در حد یک ایستگاه پمپاژ حدود 50 تا 60 میلیون آب در سال منتقل می‌کند.

مدیر عامل شرکت آب منطقه‌ای استان اصفهان با تاکید بر اینکه تونل سوم کوهرنگ تاکنون 97 درصد پیشرفت کاری داشته است، افزود: این تونل امسال به شرط تامین اعتبارات به بهره برداری خواهد رسید.

حال آن که معصومه ابتکار رئیس سازمان محیط زیست می‌گوید: «انتقال آب‌های سرشاخه‌های رود کارون و تونل‌های بیرگان(کوهرنگ سوم) و بهشت آباد فاقد مجوز زیست محیطی هستند و قول تعطیلی این پروژه‌ها را داده بود.»

 تونل سوم کوهرنگ عامل خشک شدن چشمه های مهم کشور

تونل سوم کوهرنگ در 120 کیلومتری جنوب شرقی شهرکرد در استان چهار محال و بختیاری به منظور انتقال آب از رودخانه کوهرنگ ( از سرشاخه های کارون ) به میزان حدود 255 میلیون متر مکعب در سال، جهت تأمین قسمتی از کمبود آب منطقه مرکزی ایران برای مصارف شرب، صنعت، کشاورزی و افزایش حجم آب تنظیم شده است. سد زاینده رود اصفهان با استفاده از سد مخزنی کوهرنگ 3 در حال احداث است. این پروژه از سال 73 آغاز و اکنون پس از 18 سال مراحل پایانی خود را طی می‌کند. این تونل از نظر ساختاری در زون زاگرس مرتفع واقع شده است و در مسیر 23 کیلومتری خود از سازندهای مختلف زمین شناسی و گسل های متعدد عبور می‌کند. بالا بودن سطح آب‌های زیرزمینی و میزان بارش سالانه باعث ایجاد شرایط مناسب برای به وجود آمدن اشکال کارستی در منطقه شده است. برای مقابله با هجوم آب از محیط های کارستی به درون تونل در حین حفاری، از میان روش‌های موجود برای آب بندی از روش تزریق سیمان به همراه مصالح پرکننده استفاده شد. این مسئله نه تنها احتمال تغییر مسیر آب‌های زیرزمینی را به دنبال دارد، حتی می‌تواند در دراز مدت باعث مسدود شدن این آب راه‌ها و در نتیجه خشک شدن چشمه‌هایی شود که آب چندین رودخانه مهم کشور( کارون ، زاینده رود و غیره ) را تامین می‌کنند.

محمد تقی توکلی رئیس کمیته آب کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه آب در ایران بی‌ارزش است، گفت: رتبه ایران در مدیریت منابع آبی از بین 133 کشور، 132 است و این نشان می‌دهد مسئولان تا چه اندازه به حفظ و صیانت از آب بی‌توجه‌ بوده‌اند.

وی ادامه داد: متاسفانه سال‌ها است که به جای مدیریت صحیح آب و اصلاح الگوی مصرف آب شاهد انتقال آب‌هایی هستیم که نه تنها باعث کاهش مصرف آب، بلکه موجب تشویق به اسراف و هدر رفت آب و اقدامات غیر اقتصادی شده‌اند.

در حال حاضر 6 طرح انتقال آب سرشاخه های کارون با ظرفیت سالانه بیش از یک میلیارد متر مکعب در شرایطی که کارون نیمه جان و در حال نابودی است، به طور کامل و به صورت سالیانه انتقال داده می‌شود.

منطقه بیرگان دیگر مولد آب نیست

در چند سال اخیر میزان دبی آب کارون به دلایل خشکسالی و ذخیره آب در دریاچه سدهای بالادست به شدت کاهش یافته است و هم اکنون بخش کشاورزی در مناطق مختلف حوزه کارون در خوزستان با مشکل کم آبی شدید مواجه شده است که از آن جمله می توان به ممنوعیت آبگیری مزارع پرورش ماهی در منطقه شوشتر و شکست طرح عظیم تسطیح و بهینه سازی، زهکشی و کانال کشی زمین های زراعی بخش میان آب شوشتر، تامین نشدن آب کشاورزی مزارع بخش (باوی) که منجر به اعتراض های مکرر اهالی شده است و همچنین توقف عملیات تسطیح و زهکشی اراضی کارخانه قند دهخدا و در نتیجه توقف ساخت این پروژه بزرگ به رقم پیشرفت 85 درصدی آن اشاره کرد.

کرامت حافظی فعال محیط زیست با اشاره به اثرات زیست‌محیطی سد و تونل سوم کوهرنگ اظهار داشت : شرایط کنونی منطقه با گذشته بسیار متفاوت است. از زمان حفر تونل 24 کیلومتری کوهرنگ سوم در منطقه کوهرنگ، چشمه مروارید و چشمه‌های فراوان کوه زرآب در دشت بیرگان، دشت زرین، نصیرآباد و منطقه نعل اشکنان کوهرنگ خشکیده و از میان رفته‌اند. به گونه‌ای که دیگر منطقه بیرگان مولد آب نیست و ساکنان منطقه تنها با اتکا به رودخانه نیمه‌جانی که از بالادست وارد دشت بیرگان می‌شود، معیشت می‌گذرانند.

رودخانه کارون از 20 میلیارد متر مکعب به 9 تا14 میلیارد متر مکعب آورد کاهش یافته است

رودخانه کارون در گذشته حدود 20 میلیارد متر مکعب آورد سالیانه از کل منطقه و سرشاخه هایش در زاگرس در 5 استان داشته، اما بنا به گفته وزیر نیرو امروز این آورد به 9 تا 14 میلیارد متر مکعب کاهش یافته است. تاکنون6 سرشاخه کارون به طور کامل و سالانه انتقال یافته و حجمی معادل بیش از یک میلیارد متر مکعب آب از کارون دریغ شده است. تونل اول کوهرنگ از سال 1332 تاکنون به مقصد زاینده رود، تونل دوم کوهرنگ از سال 1368 تاکنون به مقصد زاینده رود، تونل چشمه لنگان از سال 1384 تاکنون به مقصد زاینده رود، سد کمال صالح رود تیره (سرشاخه دز) از سال 1390 تاکنون به مقصد صنایع اراک، تونل خدنگستان از سال 1392 تاکنون به مقصد زاینده رود و انتقال آب سرشاخه دز از الیگودرز به سد کوچری گلپایگان اصفهان و سپس به مقصد قمرود بیش از نیاز شرب از شهریور 1395 تاکنون اجرا شده است.

سرشاخه کارون با نام‌های چشمه لنگان و خدنگستان، آب بیشتری را از کارون به زاینده رود انتقال داد، به طوری که تاکنون 4 سرشاخه کارون (کوهرنگ اول، کوهرنگ دوم؛ چشمه لنگان و خدنگستان) به زاینده رود انتقال داده شده و سالانه آبی معادل 800 میلیون متر مکعب(آبی که معادل یک زاینده‌رود جدید است.) را که حقابه کارون است به زاینده‌رود منتقل می‌کند.

هزینه انتقال آب از سرشاخه کارون به فلات مرکزی بیشتراز جابه جایی صنایع آب بر فلات مرکزی

آبان‌ماه 1395 بزرگترین کارخانه فولاد ریلی خاورمیانه و چند فاز جدید ذوب آهن در استان اصفهان افتتاح شد و قرار است کارخانه فولاد سبا اصفهان نیز به‌زودی افتتاح شود. در سال‌های اخیر در شهرهای مختلف استان یزد و کرمان کارخانه‌های فولاد و پتروشیمی به بهره‌برداری رسید و آخرین کارخانه فولاد کرمان در بهمن ماه 1395 در بردسیر افتتاح شد که کرمان را تا سال 1398 به قطب بزرگ تولید فولاد کشور تبدیل خواهد کرد، در صورتی که آب کشاورزی استان کرمان به اندازه آب شرب تمام کشور است و همچنین سواحل جنوب در هرمزگان، بوشهر و سیستان بهترین مکان‌ها برای کارخانجات آب بر مورد نیاز کشور است و به گفته کارشناسان هزینه جابه‌جایی صنایع آب بر فلات مرکزی به سواحل جنوب بسیار کمتر از هزینه انتقال آب‌های سرشاخه های کارون به فلات مرکزی است.

 پروژه بهشت آباد بیش از 20 سال پیش آغاز شده، اما ویرانگری‌های این پروژه از همان سرشاخه در کل مسیر و تا کارون و خوزستان ادامه دارد و سبب نابودی حقابه شرعی و طبیعی کارون و خوزستان می‌شود و باید با توقف همیشگی این پروژه جلوی تخریب بیشتر محیط زیست و معیشت مردمی که در سایه تمدن کارون هستند، گرفته ‌شود، چرا که ادامه این پروژه به تخریب ابدی و غیرقابل جبران استان خوزستان، رودخانه کارون و کشور می‌شود.

در این میان تلاش نمایندگان ملت، مسئولان خوزستان و دستگاه قضایی برای لغو دائم نابودی استان خوزستان با حمایت سازمان محیط زیست بسیار کارساز است.