مغز ما از مخ، مخچه، تنهی مغز و دستگاه کناری (لیمبیک) تشکیل یافته است. در مورد چهار بخش (لب) مغز و وظایف آنها بخوانید که روش تفکر، واکنش و همکاری ما با محیط زیستمان را مشخص میکنند. از میان تمام بخشهای مغز، مخ و پوستهی آن بزرگترین بخش است که به چهار بخش یا لب تقسیم میشود : بخش قدامی، بخش آهیانهای، بخش پس سر و بخش موقتی.
مغز پیچیدهترین اندام بدن انسان است. با مقدار تخمینی 50 تا 100 میلیارد نورون در مغز، آن به روشی کار میکند که هنوز برای بسیاری از نورولوژیستها به صورت معما و راز است. مطالعهی علمی مغز و سیستم عصبی، زیست شناسی عصب و یا عصب شناسی نامیده میشود.
مغز بخشی از سیستم عصبی مرکزی همراه با نخاع و سیستم عصبی محیطی (PNS) است که از عصبها تشکیل یافته است. سیستم عصبی نقش کنترل هر جنبه از زندگی ما را دارد؛ از حفظ کردن ساده گرفته تا تفکر انتقادی و از بلند کردن سنجاق گرفته تا عملکرد روان و ارادی تمام اندامهای دیگر بدن.
بخشهای مغز و وظایف آنها :
بخش قدامی :
بخش قدامی جایگاه تفکر شناختی و ادراکی ما است و این فرآیند است که شخصیت فرد را مشخص میکند و شکل میدهد. در انسانها، بخش قدامی تا سن 25 سالگی به بلوغ میرسد. بخش قدامی از بخش جلویی (پوستهی جلوی مغز) و بخش عقبی تشکیل یافته است. وظایف بخش قدامی شامل استدلال، برنامه ریزی، سازمان دهی افکار، رفتار، نیازهای جنسی، عواطف، حل مسئله، قضاوت، سازمان دهی بخشهایی از سخنرانی و مهارتهای حرکتی (حرکت) است.
بخش قدامی با شیارهای مرکزی از بخش آهیانهای جدا میشود. بخش جلویی مسئول وظایف شناختی والاتر است و بخش عقبی از مناطق حرکتی و پیش حرکتی تشکیل یافته است در نتیجه حرکات ارادی را کنترل میکند.
بخش قدامی به علت موقعیت خود، نسبت به صدمه شدیداً آسیب پذیر است چون در جلوی جمجمهی مرکزی قرار دارد. هر صدمه و آسیبی به این بخش از مغز میتواند منجر به یک یا چند تا از مشکلات زیر شود :
• افزایش یا کاهش توانایی حل مسئله و خلاقیت
• تغییر عادتهای صحبت
• کاهش نیاز جنسی و یا ظهور عادتهای جنسی عجیب و غریب
• نقصان توانایی ریسک پذیری
• کاهش حس چشایی و یا بویایی و یا عدم احساس
• نقصان خودبخودی و انعطاف پذیری ذهنی
• افزایش مستعد شدن به حواس پرتی
بخش آهیانهای :
بخش آهیانهای مسئول یکی کردن اطلاعات حسی از بخشهای مختلف بدن است. اعصاب بصری از بخش آهیانهای عبور میکنند و به بخش پس سر میرسند. وظایف بخش آهیانهای شامل پردازش اطلاعات، حرکت، جهت گیری فضایی، سخنرانی، ادراک بصری، تشخیص، درک محرکها، درد و حس لامسه و شناخت است. بخش آهیانه در پشت شیار مرکزی و بالای بخش پس سر واقع شده است.
بخش آهیانه چهار مرز آناتومیکی دارد؛ شیار مرکزی که بخش آهیانه را از بخش قدامی جدا میکند، شیار آهیانه – پس سر که بخشهای آهیانه و پس سر را جدا میکند، شیار جانبی که بخش آهیانه را از بخش موقتی جدا میکند و شیار طولی داخلی که دو نیم کره (راست و چپ) را از هم جدا میکند.
هر صدمه و آسیبی به بخشهای آهیانهای منجر به نابهنجاری و بیقاعدگی در پردازش فضایی و تصویر بدن خواهد شد. بندهایی که در زیر ذکر شدهاند مشکلاتی هستند که بعد از آسیب به مکان ویژهی بخش آهیانه رخ میدهند.
• آسیب به بخش آهیانهی چپ : هر صدمه و آسیبی به سمت چپ این بخش میتواند موجب سندروم گرستمار، افازی یا عدم قدرت تکلم (اختلال زبانی) و ادراک پریشی (درک غیر عادی از اشیا) شود.
• آسیب به بخش آهیانهی راست : آسیب به سمت راست منجر به دشواری در درست کردن چیزی، نقصان مهارتهای مراقبت فردی و نقصان توانایی طراحی و ترسیم میشود.
• آسیب به دو طرف بخش آهیانه : این آسیب موجب سندروم بالینت میشود که با نقصان توجه بصری و فعالیتهای حرکتی، مشخص میشود.
بخش پس سر :
بخش پس سر، کوچکترین بخش در میان چهار بخش مغز است و مسئول سیستم ادراکی بصری است چون دارای پوستهی بصری اولیه است. وظایف بخش پس سر عبارتند از : ادراک بصری، پردازش بصری – فضایی، حرکت و تشخیص رنگ. اختلالات بخش پس سر میتواند موجب خیال و اوهام بصری شود. این بخش در عقبترین قسمت جمجمه واقع شده است. این بخش بر روی چادرینهی مخچه قرار گرفته است که مخ را از مخچه جدا میکند.
این بخش به خاطر موقعیت خود، مستعد آسیب و صدمه نیست اما ضربهی روحی قابل توجه میتواند منجر به برخی مشکلات شود:
• گسیختن سیستم بصری – ادراکی
• فقدان بینایی همنام
بخش موقتی :
بخشهای موقتی دارای پوستهی شنوایی اصلی و مسئول تمام پردازشهای شنوایی هستند. هم چنین این بخشها دارای هیپو کامب هستند که مسئول تشکیل حافظهی بلند مدت و طبقه بندی اطلاعات جدید هستند. بخش موقتی راست، حافظهی بصری و بخش موقتی چپ، حافظهی زبانی را کنترل میکند. در نتیجه بخشهای موقتی در شنوایی، سخنرانی و حافظه شرکت دارند. دو بخش موقتی وجود دارند که هر کدام در یک سمت مغز واقع شدهاند؛ سمت چپ و راست و در سطح گوشها.
اثرات آسیب بخش موقتی میتواند بر اساس سمتی از بخش و یا لب که دچار آن آسیب میشود، طبقه بندی شود :
• آسیب به بخش موقتی چپ : این آسیب منجر به کاهش توانایی یادآوری محتوای صوتی و بصری، دشواری شناخت کلمات و یادآوری مواد زبانی میشود.
• آسیب به بخش موقتی راست : آسیب به سمت راست این بخش منجر به دشواری شناخت و تشخیص محتوای بصری و توالی و ترتیب تن صدا و هم چنین یادآوری موسیقی و یا طراحی و ترسیم قبلی میشود.
مغز نقش مهمی در بدن انسان ایفا میکند. چهار بخش آن تعیین کنندهی این است که ما چه کسی هستیم و دلایل تصورات و ادراکات ما را مشخص میکند. امید است که این مقاله به شناخت بخشهای مغز و وظایف آنها به شما کمک کند.