سندرم روده تحریک پذیر (IBS)یک بیماری نیست ،بلکه یک سندرم (یک سری علایم وعوارض )شایع است که شامل تغییر در حرکت روده ،افزایش حساسیت سیستم معدی -روده ای ،وافزایش تاثیر پذیری احشاء از محرک های درونی وبیرونی می باشد.
بیماری می تواند هر ناحیه از روده بزرگ را درگیر کند،اما به دلیل عوارضIBS،بیشتر توجه بر روی کولون متمرکز می شود.سندرم به طور معمول شامل یکی از 3علامت اسهال ،یبوست یا درد شکمی است،اما بیماران ممکن است ترکیبی از همه این علایم را داشته باشند .ناراحتی معدی -روده ای بعد از وعده های غذایی یا همراه با پریشانی های روانی -اجتماعی ،نفخ ،گاز،افزایش پاسخ معدی،کاهش حد آستانه ناراحتی های معمول معدی -روده ای وحرکات غیر طبیعی روده در افراد
مبتلا به IBSشایع هستند.
در IBSصدمه بافتی مشخص وجود ندارد ،هیچ التهاب ودرگیری ایمونولوژیکی هم وجود ندارد.در همه افراد مبتلا ،سیستم عصبی -روده ای به وجود غذا ،ترکیب شیمیایی ومقدار آن حساس است
ودستگاه معدی -روده ای انواع متفاوت پیام ها را از مغز وسیستم عصبی خودکار دریافت می کند.اشخاص مبتلا به IBSبه بسیاری از این محرک ها بیش از حد عکس العمل نشان می دهند.
تشخیص IBS
تشخیص بر مبنای معیار اجماع بین المللی والگوریتم های تشخیصی صورت می گیرد که به مجزا کردن بیماری از ساید اختلالات جراحی یا معدی -روده ای دیگر (که ممکن است با علایم مشابه ظاهر شوند)،کمک می کند .بر طبق معیار، علایم ناراحتی شکمی باید حداقل به مدت 12هفته در سال گذشته وجود داشته وشامل حداقل 2یا 3علامت از این علایم ویژه باشد:ناراحتی پس از دفع مدفوع ،شروع ناراحتی در اثر تغیر در تکرر مدفوع وشروع عوارض ناراحتی به هنگام تغییر در شکل مدفوع .
تشخیص معمولا با دسته بندی کردن سندرم به زیر نمونه هایی مانند ابتلای متناوب اسهال ویبوست بدون درد تکمیل می شود.شایع ترین علایم، یبوست واسهال متناوب ،درد شکمی (که معمولا به وسیله دفع تسکین می یابد)ونفخ است،اما احساس نفخ بسیار شدید ،احساس تخلیه ناکامل ،درد در رکتوم ،ومخاط در مدفوع نیز ممکن است بروز نماید.
علایم اولین بار ،بین دوران نوجوانی ودهه چهارم زندگی بروز می کند ،اما بسیاری از افراد مشکل خود را با پزشک در میان نمی گذارند .در آمریکاIBSدر حدود20درصد زنان و10-15درصد مردان رخ می دهد.این بیماری ،12درصد مراجعات به کلینیک های پزشکی خانواده و20تا40درصدمراجعات به متخصصان بیماری های معده وروده را در بر می گیرد.افراد مبتلا به IBSبه غیبت از کار ومدرسه ،کاهش قابلیت تولید ،افزایش هزینه مراقبت های بهداشتی وکاهش کیفیت زندگی متاثر از عوارض بیماری دچار می شوند.در32-44درصد موارد ،تاریخچه ضایعه روانی -اجتماعی مانند سوءاستفاده های جنسی یا جسمی گزارش شده است.
به نظر می رسد که حساسیت وحرکات روده در پاسخ به محرک های محیطی ومعمول معدی -روده ای در افراد مبتلا به IBSتغییر می کند.این افراد در مقایسه با افراد طبیعی به اتساع روده ،بی احتیاطی در مصرف غذاهای نامناسب وفاکتورهای اجتماعی-روانی به طور معنی داری بیشتر عکس العمل نشان می دهند.اشخاص طبیعی ممکن است آشفتگی های خفیف معدی -روده ای را در پاسخ به همه موقعیت های ذکر شده تجربه کنند،اما بروز نمی دهند.استرس زاهای زندگی مانندتغییرات شغلی ،مسافرت ،تغییر مکان ویا موقعیت های اجتماعی ناراحت کننده ممکن است موجب شروع یا بدتر شدن علایم شوندو بسیاری از تلاش های درمانی را تحت الشعاع قرار دهند.
علاوه بر الگوهای رژیمی و استرس،عواملی که ممکن است موجب بدترشدن علایم شوند ،عبارتند از:
1-استفاده زیاد از ملین ها یادیگر داروهایی که در مغازه ها فروخته می شوند.
2-آنتی بیوتیک ها
3-کافئین ها
4-بیماری معدی -روده ای قبلی
5-نقص در تنظیم خواب،استراحت ودریافت مایعات.
در بیماران دارای تاریخچه آلرژی خانوادگی،حساسیت زیاد به غذاهای خاص ممکن است علت IBSباشد.تحت این شرایط ،آزمایشی که غذاها را حذف ونتیجه را بررسی کند ،ممکن است در تعیین عامل غذایی اصلی ،تعیین کننده باشد.
درمان پزشکی
درمان شامل مجموعه ای از تلاش ها برای کاهش عوارض بیماری وهمچنین کاستن از فاکتورهایی است که این عوارض را تشدید می کند .آموزش ،تجویز دارو،مشاوره ورژیم غذایی در درمان نقش دارند.بر اساس وضعیت بیماری وشدت علایم ،داروها ممکن است شامل ضد اسپاسم ها، آنتی کولی نرژیک ،ضد اسهال ،پروکینتیک یا عوامل ضد افسردگی باشند.داروهای جدیدتری در حال بررسی هستند که نوروترانسمیترها ی ویژه ،پپتیدهایا مکانیسم های دیگر درگیر در حرکت معدی -روده ای وسیستم عصبی روده ای را مورد هدف قرار می دهند.
درمان تغذیه ای پزشکی
برخلاف IBD(بیماری های التهابی روده)،IBS(سندرم روده بزرگ تحریک پذیر)زندگی را تهدید نمی کند وبه سوءهضم وسوءجذب مواد مغذی منجر نمی شود.به هر حال، عادات غذایی افراد مبتلا به IBSممکن است به یک رژیم کمتر از کامل ،دریافت ناکافی مواد مغذی ولذت بردن کمتر ازغذاها منجر شود.انتخاب رژیم های غذایی والگوها نیز در کنترل علایم مهم هستند.
هدف از مراقبت تغذیه ای ،اطمینان از دریافت کافی مواد مغذی فرد بیمار،راهنمایی کردن او به سوی رژیمی که منجر به ادامه بروز علایم نمی شودوتوضیح دادن نقش عادات غذایی معمولی در ایجاد یا اجتناب از علایم معدی -روده ای است .ارائه توضیح هایی به همه اشخاص جهت داشتن یک رژیم با کیفیت خوب،ارزشمند است.دراین بیماران ،چربی اضافی رژیم غذایی ،کافئین ،قندهایی چون لاکتوز ،فروکتوز وسوربیتول وغذاهای سنگین در مقایسه با اشخاص طبیعی کمتر تحمل می شوند.
متخصص تغذیه می تواند با شخص مبتلا به IBSجهت تعیین وتشخیص بیماری ،نقش بالقوه غذاهاو آموزش اینکه چگونه علایم ناشی از مصرف غذا (مرتبط با سندرم)را کاهش دهند،مشاوره نماید.گاهی اوقات مراجعین در یک سیکل معیوب گرفتار می شوند که در این حالت ،اضطراب درباره مصرف غذا ،آشفتگی های معدی -روده ای وشرم های اجتماعی ،موجب رعایت یک رژیم محدود وغیر ضروری می شود که خود به بدتر شدن وضعیت تغذیه ای ،افزایش اضطراب وبدتر شدن علایم می انجامد.آرام کردن فرد وبازگشت تدریجی به رژیم مناسبی که فقط غذاهای افزایش دهنده عوارض بیماری در آن حذف شده باشند،اغلب بهبودی قابل توجهی در کیفیت زندگی ایجاد می کنند.
عموما دریافت فیبر غذایی در نوجوانان وبزرگسالان در حدود نیمی از مقادیر توصیه شده است.مصرف زیاد سبوس یا فیبرهای زبر توصیه نمی شود ،اما افزایش فیبر غذایی تا حد مقادیر توصیه شده 25گرم یا بیشتر در روز ممکن است کمک کننده باشد.اگر بیمار قادر به خوردن فیبر از منابع غذایی نباشد یا به میزان کافی پاسخ ندهد ،مصرف فیبر به صورت ملین های حجیم (مانند پسیلیوم)ممکن است مفید باشد.خوردن مقادیر کافی مایعات توصیه می شود ،به ویژه وقتی که از مکمل های فیبر پودری استفاده می شود.دوزهای زیاد سبوس گندم به مدت طولانی توصیه نمی شودوممکن است موجب تشدید علایم در برخی اشخاص مبتلا به IBSشود.غذاهای حاوی فیبر ،نشاسته های مقاوم والیگوساکاریدها ممکن است به صورت غذاهای پره بیوتیک جهت کمک به ایجاد میکروفلورای سالم ومقاوم به عفونت های پاتوژنیک به کارروند.
منبع:دنیای تغذیه 95