پیشینه تاریخی:
قدمت تاریخی سکونت درمنطقه شاهرود بر اساس گمانه زنی‌های باستان شناسان و حفاری های به عمل آمده به هزار سال قبل از میلاد مسیح می رسد. آثار به دست آمده درحفاری تپه بلوار خودگواهی بر این مدعاست. بر اساس شواهد و مدارک تاریخی موجود، تشکیل هسته اولیه شهر شاهرود به دلیل دفاع از مهاجمان روی تپه های کم ارتفاع در دامنۀ کوه شمالی و غربی شاهرود ساخته شد و به تدریج همراه با برقراری امنیت در محل رشد و توسعه یافت. به استناد برخی اشاره های تاریخی مندرج در متون و بعضی شواهد باستان شناختی و معماری موجود در داخل و خارج شهر کنونی راه عبور قافله ها و کاروان هایی که بزرگراه غربی به شرقی (جاده ابریشم) را طی می کردند از آبادی شاهرود می گذشت. در عین حال وجود چاپارخانه و کاروانسرا در این آبادی، آن را به یکی از مراکز مهم یکجانشینی در منطقه تبدیل کرد. بر این اساس قدمت شهر شاهرود را به دوره ایلخانی نسبت می دهند.
ویژگی های جغرافیایی:
شهرستان شاهرود به عنوان یکی از بزرگترین شهرستان های ایران اسلامی در 390 کیلومتری شمال شرق تهران با 1400 متر ارتفاع از سطح دریا و اقلیم های متفاوت جغرافیایی، بزرگترین پناهگاه های حیات وحش و مناطق حفاظت شده را در خود جای داده و با احتساب مناطق شکار ممنوع موجود به قارّۀ کوچک و سرزمین پنج اقلیم مشهور است.
این تنوع اقلیمی به قدری آشکار است که کوتاه ترین فاصله کویر تا جنگل در این شهرستان قراردارد، به طوری که با طیّ مسافت کوتاهی در حدود 45 کیلومتر از شاهرود به سمت شمال به جنگل های هیرکانی ابر با زیباترین چشم انداز ها (کهن ترین جنگل جهان) می رسیم و با طیّ همین مسافت به سمت جنوب به کویر و زیبایی های منطقه چاه جام و در نهایت به طرود و نخلستان های آن می رسیم که مردم آن منطقه به شتر داری اشتغال دارند. این گوناگونی اقلیم درکنارتنوع اقوام و گروه های مختلف قومی و زبانی، ویژگی و قابلیت توسعه گردشگری را در این شهرستان رقم زده است. شاهرود با قرار گرفتن در بین مسیر تهران- مشهد و نیز همجواری با استان های مرکزی و شمالی کشور یکی از مراکز اکوتوریسم ایران شناخته می شود. این شهرستان در جهات مختلف گردشگری از جمله گردشگری عرفانی و طبیعی از قابلیت های منحصر بفردی برخورداراست.گذر میلیون ها زائرحضرت ثامن الحجج(ع) از شهرستان شاهرود و به خصوص شهرستان شاهرود درطول سال لزوم برنامه ریزی دقیق در این ارتباط را گوشزد می نماید. بدیهی است که وجود فرودگاه فعال، مرکزیت راه آهن شمالشرق و پایانه مسافری در این شهرستان ازجمله ابزارتوسعه گردشگری محسوب می گردد.
صنایع دستی:
نمد مالی روستای ابرسج، بافت گلیچ، جاجیم و چوقا (نوعی پارچه پشمی) درشهر مُجن، منبت چوب، ساخت سازهای سنتی، گلیم بافی، تراش سنگ های نیمه قیمتی، هنر ساخت سرامیک در شاهرود و ابرسج، سفالگری شاهرود، تابلو فرش، معرق کاشی، خراطی چوب (از فنون قدیمی شهر شاهرود) و رودوزی های سنتی از جمله رشته های فعال در این عرصه شناخته می شود. شایان ذکر است صنعت سرامیک سازی این شهر از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد. از دیگرصنایع دستی شهرستان می توان به دست بافته های سنتی شهرکلاته خیج، جاجیم پر نقش و نگار منطقه کالپوش، جاروبافی زنان روستای طرود و سوزن دوزی زنان منطقه کویری خوارتوران اشاره نمود.
مقام معظم رهبری در سفر به شاهرود، آن را شهری با صفا با مردمی با صفا توصیف فرمودند. دیانت از ویژگی های بارز فرهنگی و اخلاقی مردمان این شهرستان است که علاوه بر ساکنان، برای دانشجویان و گردشگران نیز محسوس است.
سوغات:
از مهمترین سوغات شاهرود می توان از قیسی، برگه و انگور نام برد که به خاطر کیفیت و تنوع نه تنها مورد توجه مسافران قرار می گیرد بلکه صادرات آن نیز چشمگیر است.
اگر به شاهرود سفر کردید برای استراحت می توانید چند ساعتی را در منطقه تفریحی آبشار و در میان طبیعتی زیبا سپری کنید تا سفر در جاده ای کویری را به فراموشی بسپارید. عروس کویر تنها یک نام نیست بلکه تلفیقی از طبیعت سرسبز، اماکن تاریخی و عرفانی و مردمی مهمان نواز است. شهری که مقدمتان را با گل پذیراست و دعای خیر مردمش بدرقۀ راهتان است.
