دکتر محمدحسین صالحی سورمقی؛ دکترای فارماکوگنوزی
برگ حنا توسط کارگران ماهر از مزارع به صورت دستی جمع‌آوری می‌شود. این برگ‌ها بر اساس کیفیت طبقه‌بندی و مرتب شده، توسط ماشین‌آلات و به طور کاملاً اتوماتیک خشک و در نهایت پودر و با دقت بسته‌بندی و مهر و موم می‌شوند. گاهی، یکی دو برگ تازه نیز داخل بسته‌ها انداخته می‌شود. رنگدانه‌های موجود در پودر حنا به محض افزودن چند قطره مایع مثل آب و یا آب لیمو فعال شده و از خود رنگ می‌دهند. با قرار دادن حنا بر روی موها و یا پوست، پس از مدتی قسمت به طور طبیعی رنگ می‌شود. این رنگ در مقایسه با سایر رنگ‌های طبیعی، ماندگاری بیشتری دارد و دارای خواص بی‌شماری است.
اگر می‌خواهید موهای سالم و زیبایی داشته باشید، یکی از روش‌های امن دستیابی به آن، استفاده از حنا است. در پاکستان، ایران، یمن، مراکش، هند، خاورمیانه، جنوب شرق آسیا و شمال آفریقا، از زمان‌های دور، مردم از حنا استفاده می‌کردند و در مناطق گرم آب و هوایی، با قرار دادن حنا بر روی دست و پاها سعی می‌کردند، آنها را خنک کنند. در برخی از فرهنگ‌ها نیز در جهیزیه عروس حتماً حنا وجود داشت و شب قبل از عروسی، دستان عروس و گاهی داما د را با حنا طراحی می‌کردند. در برخی آیین‌های مذهبی نیز از حنا استفاده می‌شود.
حنا علاوه بر زیبا کردن رنگ مو به عنوان یک گیاه درمانی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد و مو را تقویت می‌کند. همچنین ضدقارچ است، شوره سر را کاهش می‌دهد، خشکی پوست را برطرف می‌کند و موجب درخشش و سلامت موها می‌شود. رنگ حنا مانند رنگ‌های شیمیایی نیست و تقریباً موها را قرمز رنگ می‌کند و با آن نمی‌توان موها را روشن کرد. رنگ آن بر روی موها به رنگ موها بستگی دارد؛ مثلاً اگر حنا را روی موهای سفید قرار دهید، نارنجی خواهد شد و روی موهای مشکی وقهوه‌ای، کمی تن قرمزی ایجاد خواهد کرد. قرار دادن حنا روی موهای بلوند موها را قرمز خواهد کرد. استفاده از حنا به عنوان رنگ مو، علاوه بر کاهش هزینه بسیار ایمن است و در مقایسه با رنگ موهای شیمیایی بی‌ضرر خواهد بود.
ویژگی‌های حنا
در محیط اسپری به رنگ مطلوب خواهد رسید. در محیط گرم و مرطوب رنگدانه‌ها شروع به فعالیت می‌کنند. برای رنگ گرفتن نیاز به زمان دارد. ماندگاری طولانی مدت دارد؛ بنابراین در هنگام استفاده از حنا حتماً دستکش بپوشید، زیرا لکه آن بر روی لباس و یا پرده حمام به سختی پاک خواهد شد. بیش از هزاران سال زنان مصری در سه ماه سوم بارداری شکم خود را با حنا طراحی می‌کردند. آنان معتقد بودند که با اینکار زایمانی ایمن خواهند داشت و نوزاد سالم و شادی به دنیا خواهند آورد.
طول عمر و ماندگاری حنا بر روی پوست و مو به نوع و شیوه زندگی افراد بستگی دارد؛ مثلاً اگر شغل شما به گونه‌ای است که دائم در استخرهای شنا، سونا و یا حمام هستید، ماندگاری آن کمتر خواهد بود و در مدت زمان کوتاهی از روی بدن محو خواهد شد. به عنوان یک قاعده کلی می‌توان گفت طرح‌های حنا بر روی صورت و گردن، ظرف مدت یک هفته از بین می‌روند؛ زیرا اپیدرم در این مناطق نازک‌تر است. طرح‌های حنا بر روی بازوها بیش از دو هفته دوام خواهند داشت؛ زیرا پوست این مناطق تیره است و کمتر در معرض شستشو قرار دارد. زمانی که به طور طبیعی سلول‌های مرده پوست از بین می‌روند، حنا نیز از روی پوست محو خواهد شد.
حنا، خاصیت ضدمیکروبی دارد و مانع از دست رفتن آب بدن می‌شود. همچنین سفت‌‌کننده پوست است و به درمان مشکلات پوستی کمک می‌کند. از نازک شدن موها نیز پیشگیری کرده و برای درمان آرتروز و جذام مفید است. امروزه در تهیه بسیاری از رنگ موها و شامپوها و محصولات پوستی و رنگ‌های خالکوبی و مرطوب‌کننده‌ها از حنا استفاده می‌شود.
علاوه بر خواص درمانی از 2100 سال قبل از میلاد، از حنا برای تزئین و طراحی بدن استفاده می‌کردند. در عصر مغول برای تزئین بدن شاهان و ملکه‌ها، از حنا استفاده می‌شد. حنا خاصیت خنک‌کنندگی دارد و عاری از هر نوع ماده شیمیایی است. از جوشانده برگ‌های حنا برای رفع پیله‌دندان استفاده می‌شود، کافی است آن را در دهان قرقره کنید. این گیاه برای درمان بیماری‌های سر، چشم و دهان مفید است و ترکیب آن با برگ گردو، سردرد را درمان می‌کند. در هند و چین از برگ‌های حنا، برای درمان یرقان استفاده می‌شود.
جوشانده ریشه آن مدر و برای نرم کردن سینه و برونشیت بسیار مفید است. جوش، کورک و جای زخم‌های کهنه را به راحتی می‌توان با حنا درمان کرد و گاهی برای خشونت صدا تجویز می‌شود. ریشه خشک‌شده حنا می‌تواند ناراحتی‌های چشمی را برطرف کند. در اندونزی از برگ‌های له‌شده آن برای درمان عفونت ناخن‌ها استفاده می‌شود و برای رفع خارش پوست نیز مفید خواهد بود. در فیلیپین، هم روغن و هم پودر آن برای التیام زخم و رفع خونمردگی به کار می‌رود. برخی معتقدند که دم کرده برگ حنا، اضافه وزن را کاهش می‌دهد و ترکیب آن با روغن زیتون و مالیدن آن روی موها، موجب رشد مجدد موهای ریخته می‌شود.
جوشانده برگ حنا به بهبود بیماری طحال، سنگ کلیه، مثانه و سختی ادرار کمک می‌کند و رشد ناخن‌ها را افزایش می‌دهد. درختچه این گیاه گرمسیری در مراکش، مصر، تونس، آسیا، هند و ایران می‌روید و معمولاً سالانه می‌توان 2 الی 3 مرتبه از آن برداشت کرد. حنا آرام‌بخش و خواب‌آور عمیق است و از ترکیبات آن در داروها استفاده می‌شود.
