دکتر شادی نعیمی؛ متخصص کودکان و نوزادان
برای آگاهی یافتن از بیماری‌های شایع دوران مدرسه و سلامت هرچه بیشتر کودکان در سال تحصیلی جدید، گفتگویی با دکتر شادی نعیمی؛ متخصص کودکان و نوزادان ترتیب دادیم که از نظرتان می‌گذرد:
کدام بیماری‌ها در دوران مدرسه در بین دانش‌آموزان شایع‌تر هستند؟
از جمله بیماریهایی که با شروع فصل مدارس در بین بچه‌ها شایع می‌شود، می‌توان به بیماری‌های مربوط به انواع عفونت‌های تنفسی فوقانی (که به خاطر نزدیک هم قرار گرفتن بچه‌ها در فضای کلاس، از طریق واگیر بین‌شان گسترش پیدا می‌کند) و بیماری‌های مربوط به مواد غذایی (که به علت دور بودن بچه‌ها از منزل در ساعاتی از روز و خرید خوراکی‌ها از مغازه‌ها یا بوفه مدرسه‌ها در بعضی از بچه‌ها بروز پیدا می‌کنند) اشاره کرد.
مهم‌ترین مساله این است که اگر خانواده‌ها یک سری آگاهی داشته باشند، می‌توانند از پیدا شدن خیلی از این بیماری‌ها جلوگیری کنند.
در مورد عفونت‌های تنفسی، مهم‌ترین مساله برای جلوگیری از شیوع آن این است که هر کسی که به این عفونت‌ها مبتلا می‌شود، حداقل دو تا سه روز از جمع بچه‌ها دور نگه داشته شود.
البته در این مورد هم همکاری خانواده‌ها و هم همکاری اولیای مدرسه لازم است. حتی در سال‌های اول ابتدایی می‌شنویم که به والدین توصیه می‌شود که تحت هیچ شرایطی بچه‌ها غیبت نداشته باشند و با هر حالتی حتی تب، به مدرسه مراجعه کنند تا از درس عقب نمانند.
این طرز فکر باعث می‌شود که تعداد بیشتری از بچه‌ها از درس عقب بمانند. چون اگر هر کدام از بچه‌های بیمار با همان حالت بیماری به مدرسه مراجعه کنند، میزان واگیر و تکرار آن در بچه‌ها دردسر خیلی بیشتری ایجاد می‌کند تا اینکه اگر یک یا دو نفر از بچه‌ها که بیمار می‌شوند، در منزل نگهداری شوند و بعدا اولیای مدرسه به هر شکلی که برایشان ممکن است به خانواده‌ها و بچه‌ها کمک کنند که درس عقب‌افتاده را جبران کنند.
در مورد خوراکی‌هایی که از بوفه‌های مدارس تهیه می‌شوند، متاسفانه چون باید خوراکی‌هایی باشند که توجیه اقتصادی داشته باشند، معمولا خوراکی‌هایی هستند که زود فاسد می‌شوند و ارزش غذایی بالایی هم ندارند.
از آنجایی که بچه‌ها به هر چیزی که با پنیر پیتزا مخلوط می‌شود علاقه‌مند هستند، اغلب خوراکی‌ها حاوی مقداری پنیر و سس فراوان می‌باشند و ارزش غذایی بالایی ندارند.
ولی تا حد ممکن، بهتر است خوراکی‌های مورد استفاده کودکان در مدرسه حاوی میوه‌ها و مواد غذایی تازه باشند و ترجیحا در داخل منزل تهیه شده باشند و یا از نوشیدنی‌هایی مثل شیر که با بسته‌بندی‌های مناسب در دسترس می‌باشند، استفاده نمایند و بقیه تغذیه را در منزل ادامه دهند.
اگر خانواده‌ها به این دو راهکار توجه ویژه نمایند، میزان بروز بیماری‌ها در بچه‌ها در فصل شروع مدارس بسیار بسیار پایین‌تر می‌آید.
در زمینه بهداشت مدارس و مواردی که باید دانش‌آموزان در محیط مدرسه رعایت نمایند، چه توصیه‌هایی دارید؟
در زمینه بهداشت مدارس، خانواده‌ها در سال‌های اخیر حرکات بسیار موثری را انجام داده‌اند و تقریبا بیشتر بچه‌ها لیوان و یا قمقمه یا آب معدنی برای خودشان به همراه دارند.
وسایلی مثل ژل شستشوی دست همراه بچه‌ها هست و آموزش‌های لازم به کودکان داده شده است و قبل از خوردن خوراکی از آنها استفاده می‌کنند.
نکته‌ای که هنوز فکر می‌کنم جا دارد در خیلی از مناطق به آن توجه بیشتری شود، بهداشت دستشویی‌ها است که می‌توان با یک بودجه کم به آن توجه نمود.
خیلی از دانش‌آموزان به دلیل فضای غیر بهداشتی دستشویی‌ها و یا شرایط تهویه آنها سعی می‌کنند در تمام ساعاتی که در مدرسه هستند، از دستشویی استفاده نکنند.
این امر مشکلات زیادی را ایجاد می‌کند. به این ترتیب که هم باعث وارد شدن فشار به سیستم‌های ادراری بچه‌ها می‌شود و هم اینکه به ویژه در دختر خانم‌ها باعث افزایش احتمال بروز عفونت‌های ادراری می‌شود.
همچنین استفاده از این سرویس‌های غیر بهداشتی، می‌تواند باعث انتقال بیماریهایی به بچه‌ها شود که در نتیجه دردسرهایی برای خودشان و خانواده‌های‌شان به وجود می‌آید.
بنابراین در کنار توجه خانواده‌ها به اینکه بچه‌ها وسایل لازم را با خودشان داشته باشند که اغلب در چند سال اخیر دیده می‌شود که خانواده‌ها در این زمینه تمام تلاش خود را کرده‌اند، تلاش مسئولین مدارس هم لازم است تا اینکه دستشویی فضایی باشد که واقعا برای بچه‌ها قابل استفاده باشد.
با توجه به شایع بودن شپش مو در بین دانش‌آموزان، چه راهکارهایی را برای این مشکل پیشنهاد می‌نمایید؟
متاسفانه چند سال است که با وجود همه آگاهی‌های داده شده و رسیدگی‌های تمام اولیای مدارس چه در مهدکودک‌ها و پیش‌دبستانی‌ها، و چه در دبستان و دوره‌های متوسطه اول و دوم، حتی در سال تحصیلی گذشته، مبحث شپش را در مدارس پسرانه داشتیم.
در مدارس دخترانه، شاید به واسطه بلندتر بودن موها، مشکل بودن حفظ بهداشت و یا پوشش حجاب دختران، این مشکل قابل پذیرش باشد، ولی وجود این مشکل در مدارس پسرانه، نشان می‌دهد که واگیر در سطح شهر، فراوان است و حتما لازم است که خانواده‌ها به بهداشت مو و مقنعه‌های بچه‌ها توجه داشته باشند و در صورت امکان از مقنعه‌های روشن استفاده شود تا رنگ مقنعه نشان‌دهنده آلودگی آن باشد.
لازم است مقنعه بچه‌ها هر 48 ساعت یکبار شسته و اتو شوند. اگر رعایت این موارد و انجام معاینات دوره‌ای توسط پرسنل آموزش دیده در مدارس انجام شود امیدوار هستیم که امسال کمتر با این معضل روبرو باشیم و خانواده‌ها کمتر دچار این مشکلات باشند.
چون وقتی یکی از افراد خانواده درگیر این مساله می‌شود، ما ناچار هستیم که درمان و کارهای پیشگیری را برای تمام افراد خانواده انجام دهیم که گاهی اجرای این برنامه‌ها در خانواده‌ها مشکلات زیادی را به همراه دارد.
البته تا حد امکان، بهتر است در سنینی که زود به زود شستن مو برای بچه‌ها مشکل است، موها را کوتاه‌تر نگه دارند زیرا هرچه موها بلندتر باشند حفظ بهداشت و شستشوی مکرر آنها سخت‌تر خواهد بود.
میان‌وعده دانش‌آموزان چه ویژگی‌هایی باید داشته باشد؟
نگاه ما به میان‌وعده این است که در عین حال که باید برای بچه‌ها خوشایند باشد، باید ارزش غذایی بالایی داشته باشد و نیاز بچه‌ها را به خصوص در هنگام یادگیری فراهم کند.
یعنی صرفا زیبا، خوشمزه یا در دسترس بودن میان‌وعده، نیاز غذایی کودکان را تامین نخواهد کرد.
خوراکی که بچه‌ها به مدرسه می‌برند باید تازه، تمیز و کاملا مغذی و مقوی و در عین حال کم‌حجم باشد و بوی زیادی نداشته باشد و بدون یخچال برای چند ساعت قابل نگهداری باشد.
بنابراین ساندویچ‌های خانگی مادران خیلی می‌تواند در این زمینه کمک‌کننده باشد. فقط دیدگاه همه جامعه و مربیان مدارس باید عوض شود.
یعنی اگر در مدرسه از همه بچه‌ها تقاضا شود که خوراکی‌های آماده شده توسط خانواده‌ها را استفاده کنند و یا امتیاز و تشویقی برای این مساله در نظر بگیرند، کم‌کم فرهنگ‌سازی خواهد شد.
متاسفانه بعضی از مدارس نه تنها این کمک را به والدین نمی‌کنند، بلکه خودشان خوراکی‌های مغازه‌ای خوش‌شکل و رو که بعضی از آنها هم فاقد مواد مفید می‌باشند را در بوفه مدارس برای فروش می‌گذارند و باعث می‌شوند اگر خانواده‌ای هم تلاش کرده و خوراکی و میان‌وعده مناسبی را برای کودک خود گذاشته، کودک با دیدن این خوراکی‌ها تحریک به خرید آنها شود، بنابراین برای اینکه بچه‌ها از میان‌وعده‌های ساده، تمیز، تازه و مقوی استفاده کنند، همکاری خانواده‌ها و اولیای مدارس در کنار هم لازم است تا فرهنگ سازی شود.
با توجه به شیوع آنفلوانزا در بین دانش‌آموزان، آیا تزریق واکسن آنفلوانزا را در کودکان توصیه می‌نمایید؟
در حال حاضر همه افراد جامعه و والدین دانش‌آموزان، خیلی از اطلاعات را خواهی نخواهی از فضای مجازی دریافت می‌کنند. سال قبل چندین پست در بین مردم دست به دست می‌شد حاکی از اینکه فرزندان سالم و ورزشکار ما با تزریق واکسن آنفلوانزا دچار مشکلاتی مانند فلج و ... شدند.
با شنیدن این خبر ما، در پی تحقیق برآمدیم که اگر واقعا عوارض و مشکلاتی در این خصوص وجود دارد، با توجه به اینکه خط اول در تجویز و تزریق این واکسن‌ها هستیم، از توصیه آن به افراد اجتناب نماییم.
در جریان تحقیقات انجام شده در سال گذشته متوجه شدیم که برخلاف اطلاعات داده شده در فضاهای مجازی، سه واکسنی که از سه شرکت مختلف وارد ایران شده بود، نه فقط اینکه هر سه مورد آنها جزء بی‌عارضه‌ترین واکسن‌ها بودند بلکه یکی از آنها در سال گذشته، به عنوان کم‌عارضه‌ترین واکسن دنیا از طرف سازمان بهداشت جهانی موفق به دریافت جایزه شد و در چنین شرایطی بود که اطلاعات به این اشتباهی در بین مردم جابجا می‌شد و خیلی از خانواده‌ها که در سال‌های قبل از واکسن استفاده کرده و از آن سود برده بودند، متاسفانه به دلیل این اطلاعات غلط از واکسن استفاده نکردند.
بنابراین باید بتوانیم از طریق منابع موثق اطلاعات را به دست مردم برسانیم و درباره تزریق واکسن توصیه‌هایی توسط متخصصان به مردم داده شود، چون حتی اگر دیدگاه ما یک دیدگاه اقتصادی باشد، اگر یک نفر هم در خانواده مبتلا به آنفلوانزا شود که تقریبا 2 تا 3 بار مراجعه به پزشک و نسخه‌پیچی خواهد داشت، هزینه یک واکسن خیلی خیلی کمتر از این مساله خواهد بود.
یعنی حتی اگر ما فقط از نظر اقتصادی هم به قضیه نگاه کنیم، باز به نفع است که تمام بچه‌ها و کسانی که در دوران تحصیل هستند و سر کلاس‌ها حضور دارند، از واکسن‌ها استفاده کنند.
در این بین استفاده از واکسن برای برخی از بچه‌ها واجب‌تر است، تمام کودکانی که زمینه‌های آلرژی دارند، کودکانی که به نوعی از پیوند عضو استفاده کرده‌اند و یا تمام بچه‌های مبتلا به بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت باید حتما واکسن دریافت کنند، زیرا اگر بچه‌های مبتلا به بیماری‌های خاص زمینه‌ای، به آنفلوانزا دچار شوند، درگیری‌ها و گرفتاری‌های پیشرفته‌تری خواهند داشت و بهتر است که اصلا به این بیماری مبتلا نشوند.
چه زمانی برای تزریق واکسن آنفلوانزا بهتر است؟
واکسن معمولا از نیمه‌های شهریور در دسترس همگان قرار می‌گیرد و چه در داروخانهها، مراکز درمانی و یا مطب‌ها و بیمارستان‌ها موجود می‌باشد.
هر چه زودتر واکسن تزریق شود، اطمینان خاطر بیشتری وجود دارد. به خاطر اینکه در بچه‌های زیر نه سال که بار اول است واکسن آنفلوانزا را دریافت می‌کنند، لازم است به فاصله یک ماه، دو نیم واکسن برایشان تزریق شود، بنابراین اگر ما از نیمه شهریور تزریق واکسن را شروع کنیم و تا قبل از شروع فصل سرما و زمان شیوع آنفلوانزا بتوانیم واکسن را کامل کنیم، امکان بیماری کمتر و بهره بردن کودک از واکسن خیلی بیشتر می‌شود تا اینکه بخواهیم میانه‌های فصل از واکسن استفاده کنیم.
