چرا آیه اکمال دین با احکام خوردن گوشت مردار و نهی از آن شروع شده و پس از آن جملاتی مربوط به اکمال دین آمده و ولایت حضرت امام علی(ع)؟

گاه پرسیده می شود ابتدای آیه سوم سوره مائده پیرامون گوشتهای حرام  و در انتهای آن، سخن از اضطرار و ضرورت و حکم آن سخن می‏گوید  و در وسط این دو مطلب، سخن از ولایت و امامت به میان آمده است. چه تناسبی بین مسأله ولایت و امامت و جانشینی پیامبر (ص)، با مسأله گوشتهای حرام و حکم اضطرار و ضرورت وجود دارد؟ آیا این خود شاهدی نمی‏شود که جملات مورد بحث از آیه، ارتباطی به بحث ولایت نداشته و مطلب دیگری را تعقیب می‏نماید؟

پاسخ این است که آیات قرآن مجید به صورت یک کتاب کلاسیک تنظیم نشده است، بلکه به همان شکلی که نازل می‏گشت  به دستور پیامبر (ص). ثبت می‏شد، بنابراین ممکن است صدر آیه مورد بحث در پاسخ به سؤالاتی که از پیامبر اکرم (ص) در مورد گوشتهای حرام شده، و پیش از واقعه غدیر نازل شده باشد، و پس از مدّتی واقعه غدیر پیش آمده و آیه مورد بحث نازل گشته و کُتّاب و نویسندگان وحی آن را به دنبال حکم گوشتهای حرام ثبت کرده باشند.

سپس مسأله اضطرار یا مصداقی از مصادیق آن رخ داده و به دنبالش حکم آن نازل شده و ذیل آیه را که حاوی حکم اضطرار است به دنبال قسمت وسط آیه ثبت کرده باشند، بنابراین،، لازم نیست آیات تناسب خاصّی با هم داشته باشند (1)و ممکن است هر قسمت از آیه در بر دارنده حکم خاص و مستقلی باشد.

علامه طباطبائی ره می نویسد:

در باره جمله الیوم ....روایات زیادی هست که متعرض شان نزول جمله مورد بحث شده و نامی از اصل آیه نیاورده و این موید آن است که جمله الیوم ... مستقل و جدای از صدر و ذیل آیه نازل شده و قرار گرفتن آن در وسط آیه مذکور یا به دستور رسول خدا بوده و یا به تالیف مولفین بعد از رحلت آن حضرت .

چنان که از شعبی نقل شده که گفت : وقتی که آیه شریفه الیوم ...بر پیامبر ص نازل شد آن جناب در عرفه بود و چون آن حضرت از هر آیه ای که خوشش می آمد دستور می داد در آغاز سوره اش جای دهند، این آیه را در اول سوره قرار دادند . شعبی می افزاید : جبرئیل به آن جناب می آموخت که هر آیه را در کجا جای دهد. (2)

پی نوشت ها :

1. آیات ولایت در قرآن، آیت الله مکارم، ص 61 .

2. علامه طباطبائی، ترجمه المیزان، انتشارات اسلامی، ج 5، ص 272.