شاید نگاه خریدارانه به هر ساختمانی تنها به معماری محدود شود؛ اینکه دستشویی در کنار در ورودی یا نزدیکترین فضا باشد، اتاق نشمین و اتاق خوابها با راهرویی از اتاق پذیرایی جدا شده باشند و غیره؛ بقیه موضوع هم که سلیقهای است. رنگ دیوارها، درها، کابینتها و فضاهای دیزاین شده سالن شاید چشمگیرترین نکات مورد توجه هر بازدیدکنندهای باشد. اما اینکه یک ساختمان چقدر ایمن است و از این مسأله فراتر اینکه تجهیزات ایمنی و ایمنسازی ساختمان درست در زمان وقوع حادثه هم کارآیی خواهند داشت یا خیر، بدونشک مورد توجه درصد کمی از خریداران و ساکنان ساختمان قرار خواهد گرفت.
در شهر بزرگی مثل تهران که رشد شتابان جمعیت عرصه را درنوردیده است، ساکناناش مجبور هستند ساختمانهای چند واحدی و بلندمرتبه را برای سکونت انتخاب کنند.
به همین خاطر هم است که برجها و ساختمانهای پرتجمع یکی از قطبهای مورد توجه نیروهای امدادی و حتی سازمان مدیریت بحران پیش از حادثه هستند.
سوانح طبیعی فرآیندهایی پویا و غیرمترقبهای هستند که پس از رخداد امکان تبدیل شدن به یک بحران جدیتر را دارند و دلیل تامل بر این موضوع عدم امکان پیشبینی چگونگی حادثه است.
آگاهی سریع، دقیق و جامع از موقعیت ساختمانی که دچار حادثه شده است، مبنای بسیاری از مراحل مطرح در روند مدیریت بحران از قبیل امداد و نجات، اسکان، آواربرداری است.
مـشـخـص نبــودن موقعیت هر ساختمان روی تصویر و آگاهی نداشتن از اطلاعات طیفی و بافتی ساختمان قبل از حادثه یکی از معضلات در زمان امدادرسانی خواهد بود.
همین آگاهی کافی است برای دانستن این که«ما باید در مواقع اضطراری تدابیر لازم را برای تخلیه بلندمرتبهها داشته باشیم.» برای مقابله با حوادثی مانند آتشسوزی، زلزله و حتی تهدید تروریسم نیاز به یک برنامهریزی کلی وجود دارد.
اساسا وقتی یک حادثه بحرانی و گسترده رخ میدهد و شرایط اضطراری بر یک مکان حاکم میشود، قطعا مردم و کسانی که در این وضع گرفتار هستند دچار ترس، وحشت و استرس خواهند شد.
بنابراین ممکن است فردی که در معرض خطر قرار گرفته است، به دلیل شرایط استرسزا، دچار اختلال در ادراک شود. این موضوع را بعضا در شرایط امدادرسانی داشتهایم؛ در خیلی از مواقع یک فرد حادثهدیده حتی آدرس خود را فراموش میکند، یا اینکه برای باز و بسته کردن در یا پنجرهای که سالها آن را باز و بسته کرده است، دچار فراموشی میشود و بهخاطر وحشتی که در وجودش است به جای کشیدن در یا پنجره، آن را به سمت جلو هل میدهد.
عملیاتیترین راهکاری که در بیشتر کشورهای جهان نیز اتفاق میافتد تا در زمان بحران بتوان از آن بهعنوان یک تمرین و یادآوری استفاده کرد، نصب کردن نقشههای داخلی ساختمانها در قسمتهای مختلف ساختمان است.
هر چند انتظار خوبی است که یک منبع دیتا وجود داشته باشد تا در زمان حادثه سازمانهای امدادی بلافاصله پس از رسیدن به محل از طریق این منبع داده راههای دسترسی به ساختمان را داشته باشند. با این حال به نظر میرسد این موضوع چندان عملی نخواهد شد؛ اما قطعا میتوان قانونی را تدوین کرد تا مالکان و صاحبان ساختمانها با تهیه یک نقشه کوچک نکات فنی ساختمان و خروج اضطراری را نهتنها پشت درهای اصلی ساختمان نصب کنند بلکه در لابی و مکانهای مختلف ساختمان نیز در دسترس ترددکنندگان و ساکنان قرار دهند. این موضوع اگر چه در ایران موضوعی نو و تازه است، اما در خیلی از کشورهای دنیا اجرایی شده است.
در کشور ما تهیه نقشه و پلانهایی که نشاندهنده مسیرهای خروج از ساختمان، محل کپسولهای آتشنشانی، محل جعبههای کمکهای اولیه و... در ساختمانها باشد تنها در هتلها آن هم هتلهایی که نیاز به گرفتن ستاره و بالا بردن سطح خود داشته باشند، رعایت میشود.
این در صورتی است که در ساختمانهای مسکونی و اداری و حتی فروشگاهها و مالهای بزرگ که در روز افراد زیادی در آنها تردد میکنند، نقشه داخلی از ساختمان، نهتنها نصب بلکه حتی تهیه هم نشده است.
ما باید به دنبال راهکاری باشیم تا از طریق شورای شهر تهران و سازمان مسکن و شهرسازی این موضوع را با یک پشتوانه قانونی در ساختمانها اجرایی کنیم.
وقتی در ١٤سال گذشته همه بلندمرتبهها و برجهای پایتخت برای گرفتن پایانکار نیاز به تاییدیه سازمان آتشنشانی داشتهاند، پس قطعا نقشههایی از پلانهای اجرا شده وجود خواهد داشت، سازمان آتشنشانی هم که یکی از سازمانهای زیر مجموعه شهرداری تهران است، پس قطعا شهرداری میتواند بهعنوان متولی این امر و با یک مدیریت هماهنگ و یکپارچه نقشههای فاز ٢ را نیز تهیه کند و نصب آن را در ساختمانها از الزامات تاییدیه و پایانکار بداند.