چشم هایتان را ببندید و اوج گرمای تابستان را احساس کنید. جشن چله تموز یکی از جشن های باستانی ایران است که در اوج گرما برگزار می شود. البته مانند جشن های غربی خبری از آب تنی کنار ساحل و نوشیدنی های متنوع نیست. در ایران باستان برای جشن چله تموز آتش روشن می کردند.
قرار نیست در این مطلب مانند همه موضوعات کلیشه ای، در مورد تاریخچه این روز و از این دست موارد صحبت کنیم. مناسبت ها برای ما ساخته شده اند. برای ایجاد تغییر در روزهای یکنواخت زندگی ماشینی ما به وجود آمده اند. قرار نیست با کند و کاو در تاریخچه این جشن ها خود را اسیر مناسبت ها کنیم و از اصل مطلب دور بمانیم. اصلی که وابسته به شادی و دور هم بودن هاست.
تقابل طولانی ترین روز و شب سال
حتماً می دانید که طولانی ترین شب سال به یلدا معروف است. اگر از حساب و کتاب نجوم هم سررشته دارید، باید بدانید که اول تیرماه نیز طولانی ترین روز سال است. این روزها را انقلابین می نامند. روز اول بهار (نوروز) و روز اول پاییز هم به اعتدالین شهرت دارند. هنگام اعتدالین، ساعات روز و شب برابر خواهند بود.
قاعدتاً هنگام طولانی ترین روز سال خورشید عالم تاب که در این روزها به صورت مستقیم نیز می تابد، زمان بیشتری برای قدرت نمایی خواهد داشت. ابتدای تابستان یکی از گرم ترین روزهای سال است. از ابتدای تابستان تا چهلمین روز آن (یعنی 10 مردادماه) جزو گرمترین روزهای سال محسوب می شوند.
جشن چله تموز
شاید میانه خوبی با گرما نداشته باشید. البته افرادی وجود دارند که (مثل نویسنده مطلب) عاشق گرما هستند. جشن چله تموز در یکی از گرم ترین روزهای سال قرار دارد. روزی که گرما اندک اندک کوله بار خود را به دوش می کشد. برخی را خوشحال و برخی را غمگین می کند. البته از آنجایی که در ایران باستان برای این روز جشنی ترتیب می دادند، قاعدتاً اکثریت افراد خوشحال هستند.
ظاهراً در خراسان جنوبی هنوز هم آثاری اندک از برپایی این جشن به چشم می خورد. به هنگام جشن چله تموز مردم بهترین لباس های خود را می پوشیدند. همگی شاد و خوشحال بودند و به رقص و پای کوبی می پرداختند.
برافروختن آتش در جشن چله تموز
شاید روشن کردن آتش در یکی از گرم ترین روزهای سال مقداری عجیب باشد. ایرانیان باستان که ارادت بیش از حدی به آتش داشتند و آن را مظهر پاکی و قداست می دانستند، در این روز نیز آتش می افروختند. یکی از دلایل دیگر این امر، تأثیر آتش روی زمستان بود. آنها اعتقاد داشتند که با این کار از سرمای زمستان و بارش برف کاسته می شود.
البته امروزه بهتر است این کار را نکنید. اکنون که مشکل کمبود بارش برف و باران وجود دارد، شاید نوشیدن یخ در بهشت کار عاقلانه تری به نظر برسد. مطمئن باشید جوابگو خواهد بود. حتماً داستان افرادی که در خشکسالی به نیت بارش باران به صحرا رفته بودند را شنیده اید. تنها یک دختر بچه در میان این افراد با خود چتر برده بود. او به عاقبت کار خود ایمان داشت.
فواید جشن گرفتن در چنین روزی
همیشه این سؤال وجود دارد که جشن گرفتن نوروز، یلدا، چله تموز و حتی جشن های مذهبی مثل رمضان و قربان چه فایده ای دارد؟ جواب این سؤال در یک واژه نهفته است: «نیاز انسان به مناسبت». هنگامی که می خواهید یک کار مهم را شروع کنید می گویید: «از شنبه شروع می کنم»، «از اول ماه دیگر همه چیز را تغییر می دهم»، «از ابتدای بهار دوباره متولد می شوم» و از این دست موارد. البته چنین کاری توسط افراد موفق هیچ گاه توصیه نمی شود. توصیه این است که هرگاه اراده کردید همان لحظه شروع کنید. اما به نظرتان این توصیه ها برای ما جوابگوست؟
انسان به مبداً و مقصد وابسته است. همیشه یک نقطه آغاز برای شروع مسیر و نقطه پایان برای داشتن انگیزه نیاز دارد. تعیین روزهای مشخصی از سال و رقم زدن جشن و تفاوت در این روزها باعث دگرگونی انسان خواهد شد. باعث می شود دوباره به مسیر زندگی خود بیندیشیم. دوباره برنامه ریزی کنیم. دوباره متولد شویم.
البته بحث دیدار دوستان و فراموشی اوقات کاری را نیز نباید نادیده گرفت. در این جشن ها به دیدار دوستان و اقوام می رویم. روزهای سخت کاری را پشت سر گذاشته و روی مفهوم «آرامش» تمرکز می کنیم. بدون شک جشن چله تموز با اینکه جشنی فراموش شده است می تواند یکی از این روزها باشد. کافی است به تقویم خود نگاهی بیندازید. هر مناسبتی که توانستید پیدا کرده و روزهای خود را با آن متفاوت سازید.
پیشنهادهایی برای جشن چله تموز
شاید برای اینکه جشن های قدیمی و به تبع آن جشن چله تموز، حالت امروزی به خود بگیرد، بهتر باشد مقداری در آنها تنوع ایجاد کرد. در روزهای گرم تابستان می توانید همراه خانواده به دشت و صحرا بروید. یک روز متفاوت برای خودتان رقم بزنید. اگر وقت این کار را ندارید می توانید برای صرف شام به پارک محله تان بروید.
این مسأله شاید در مورد نوجوانان و جوانان متفاوت باشد. تأکید بر این است که در این روز با خانواده باشید. اما اگر انرژی جوانی به شما این اجازه را نمی دهد دوستان خود را جمع کرده و در استخر محله خود شنا کنید. روزهای گرم تابستان با شنا می تواند مقداری خنک شود.
شب چله زمستان با هندوانه متفاوت می شود. به نظرتان هندوانه نمی تواند جشن چله تموز را برایمان آب دار کند؟ خوردن دسته جمعی هندوانه یکی از رسم های دیرباز ایرانیان است. این میوه جدای از خواص بیشمار با فرهنگ ما نیز عجین شده است.
شاید صحبت از آجیل کار راحتی نباشد. قیمت آجیل آن را به یک خوراکی دست نیافتنی برای بیشتر افراد تبدیل کرده است. خیلی از خواص آجیل و نقش آن در مهمانی هایمان شنیده ایم اما این خوراکی گران قیمت را می توان با نخود و کشمش عادی هم جایگزین کرد. چشمانتان را ببنیدید و به جای نخود و کشمش، پسته و بادام هندی را تصور کنید.
جشن چله تموز مبارک…
