درس‌های تندرستی از زندگی یک دوچرخه‌سوار ۱۰۵ ساله

در 105 سالگی، آقای رابرت مارچند که یک دوچرخه‌سوار آماتور و صاحب رکورد جهانی در رده سنی خودش است، از آدم‌های 50 ساله آمادگی هوازی بیشتری دارد و به نظر می‌رسد همچنان هم دارد سرحال‌تر می‌شود، لااقل بررسی جدیدی که روی فیزیولوژی او انجام شده این‌طور نشان می‌دهد. غذای اصلی او چیست؟ ماست، سوپ، پنیر، مرغ. 

این که بررسی در ژورنال فیزیولوژی کاربردی منتشر شده، شاید به بازنگری در توقعات علمی ما درباره چگونگی پیر شدن بدن و ظرفیت‌های ورزشی آن -فارغ از سن و سال ما- بینجامد.

خیلی‌ها به تازگی  نام آقای مارچند را شنیده‌اند، آن هم به واسطه ثبت رکورد جهانی در ورزش «دوچرخه‌سواری یک ساعته». این ورزشی است که در آن افراد سعی می‌کنند در مدت 60 دقیقه بیشترین مسافت ممکن را بپیمایند. او در این بازه زمانی 22.53 کیلومتر را پیمود و رکوردی برای «افراد 105 ساله و بالاتر» از آن ثبت کرد. جالب اینکه این رده سنی باید به طور اختصاصی برای پذیرش او در مسابقه ایجاد می‌شد، آخر هرگز کسی با این سن چنین تلاشی را نکرده بود.

آقای مارچند، متولد 1911 میلادی است و چند سال قبل از این، صاحب رکورد دوچرخه‌سواری یک ساعته در رده 100 سال و بالاتر بود که در 2012 آن را ثبت کرده بود. در جریان آماده شدن برای همان مسابقه بود که توجه ورونیک بیلَت، یک پروفسور علوم ورزشی در فرانسه را به خود جلب کرد. خانم بیلَت و همکارانش در آزمایشگاه خود بسیاری ورزشکاران حرفه‌ای و ذوقی را آزمایش می‌کنند و تمرین می‌دهند.

توجه خانم بیلَت مشخصا به برنامه تمرینی آقای مارچند بود و این کنجکاوی را داشت که آیا می‌توان با تغییر آن، استقامت و سرعت او را در این سن زیاد، افزایش داد؟

تمرین شدیدتر برای پیرمرد قبراق

دانش رایج در زمینه علوم ورزشی می‌گوید که افزایش آمادگی هوازی پس از میانسالی بسیار سخت‌تر می‌شود. شاخص «بیشینه مصرف اکسیژن» (VO2 max) که معیاری است برای سنجش توانایی مصرف اکسیژن توسط بدن و در بیشتر مجامع به عنوان معیار علمی برای آمادگی جسمی پذیرفته شده، در حوالی 50 سالگی شروع به افت می‌کند، حتی اگر ما مدام مشغول ورزش باشیم.

اما دکتر بیلَت فهمیده بود که ورزشکاران مسن‌تر در صورت تمرین شدید، می‌توانند این بیشینه کلیدی را افزایش دهند. منتهی هرگز این روش را برای یک انسان صدساله به کار نگرفته بود. خوشبختانه آقای مارچند نیز به این همکاری روی خوش نشان داد. مردی 152 سانتی‌متری با 52 کیلوگرم وزن که می‌گوید هرگز در طول عمر شغلی‌اش به عنوان یک راننده باری، باغبان، آتشنشان و چوب‌بُر، ورزش منظمی نداشته. اما بعد از بازنشستگی، بیشتر روزهای هفته را رکاب زده، گاه در خانه با دوچرخه ثابت و گاه در جاده‌های نزدیک محل سکونتش در حومه پاریس.

جالب اینکه بیشتر مسافت‌های طی شده در آن دوران، به آهستگی و همراه با فراغت بوده. اما دکتر بیلَت بعد از مطالعه وضعیت او، این روند را معکوس کرد. ابتدا، او و همکارانش آقای مارچند را به آزمایشگاه توانسنجی دانشگاه خود بردند. پس از سنجش VO2 max، ضربان قلب، و دیگر موارد قلبی و ریوی، مشخص شد که او از سلامت و آمادگی جسمانی بسیار بالاتری نسبت به همسالانش برخوردار است. در ضمن هیچ دارویی نیز مصرف نمی‌کرد.

سپس او به مسابقه دوچرخه‌سواری در رده سنی 100 سال و بالاتر رفت و حدود 22.53 کیلومتر را در یک ساعت پیمود. بعد از آن بود که دکتر بیلَت تمرینات جدیدی را برای این پیرمرد قبراق تجویز کرد. در این برنامه ورزشی جدید، حدود 80 درصد از تمرینات هفتگی او با شدت آسان (دارای سختی 12 از 20) انجام می‌شد و 20 درصد آنها بسیار شدید و طاقت‌فرسا (15 یا بالاتر، از 20) بود. از او خواستند به جای 60 رکاب در دقیقه، بین 70 تا 90 رکاب در هر دقیقه بزند و تبدیل به یک دوچرخه‌سوار سرعتی شود. چنین تمریناتی به ندرت طولانی‌تر از 1 ساعت بودند.

بعد از 2 سال تمرین به شیوه جدید، قرار شد آقای مارچند رکورد قبلی خود را بشکند. اما قبل از آن، دوباره دکتر بیلَت و همکارانش تست‌های دقیق پزشکی از او گرفتند. در این تست‌ها مشخص شد که بیشینه جذب اکسیژن مارچند 13 درصد افزایش یافته و ظرفیت هوازی‌اش با یک مرد 50 ساله برابر است. همچنین قدرت پدال زدن او هم 40 درصد بالا رفته بود. با این وضعیت، هیچ باعث تعجب نشد که آقای مارچند توانست رکورد خود را 4.8 کیلومتر بهبود دهد و نزدیک 27.4 کیلومتر را در 1 ساعت پدال بزند. در آن زمان او 103 سال داشت. 

خانم بیلَت می‌گوید که داده‌های حاصل از این آزمایش به شکلی محکم می‌گویند که "ما می‌توانیم در هر سنی بیشینه مصرف اکسیژن را افزایش دهیم."

اما نمی‌توان به همین سرعت نتایج را تعمیم داد و به همه توصیه کرد که روش تمرینی 80/20 را در پیش بگیرند. شاید آقای مارچند از نعمت ژن‌هایی برخوردار باشد که عمر او را به آسانی به 105 سال رسانده‌اند و از این رو است که بدون هیچ ضعفی بدنش به تمرینات سخت واکنش مثبت نشان داده.

سبک زندگی

شاید برای‌تان جالب باشد که از سبک زندگی آقای مارچند بدانید. دکتر بیلَت می‌گوید، "او آدمی است بسیار امیدوار و خوش مشرب، دوستان زیادی هم دارد." و جالب اینکه بسیاری پژوهش‌ها به نقش مثبت ارتباطات اجتماعی قوی بر افزایش طول عمر صحه گذاشته‌اند. همچنین رژیم غذایی مارچند نیز بسیار ساده‌است و بر این موارد تمرکز دارد: «ماست، سوپ، پنیر، مرغ.» 

دکتر بیلَت می‌گوید، آقای مارچند برای آنهایی که امیدوار به زندگی طولانی و سالم هستند، یک الگوی الهام‌بخش است ولی پژوهش‌ها هنوز ناکافی است. خود مارچند هم ناراضی است، اما نه به دلیلی مشابه. او ناراحت است که چرا در آخرین مسابقه رسمی (2017) موفق به شکستن رکورد قبلی‌اش نشده و بعد از 5 سال فقط با آن برابر کرده! احتمالا سال آینده در 106 سالگی برای حمله به رکورد فعلی اقدام خواهد کرد.