رفع مشکلات عمومی و بیماریهای دندان

عملکرد اولیه دندان‌ها خرد کردن غذا و آماده سازی آن‌ها برای هضم است. دندان‌ها هم‌چنین به تلفظ صداها کمک کرده و باعث تمایز و شکل گرفتن صورت در انسان می‌شوند. در تمام طول عمر هریک از ما، دو مرتبه دندان از لثه بیرون زده و رشد می‌کند. سری اول دندان‌های دوران کودکی (دندان شیری) و سری دوم دندان‌هایی که به تدریج و پس از طی دوران کودکی جایگزین سری اول می‌شوند. لثه‌ها دندان‌ها را به طور محکم در فک نگاه داشته و ریشه‌ی آن‌ها را از فساد محافظت می‌کنند. دندان‌ها و لثه‌ها برای ایجاد پلاک (ساختمان سخت و چسبنده‌ای متشکل از باکتری‌ها، خرده‌های غذایی و بزاق) که سبب فساد دندان می‌شوند، مستعد و آسیب پذیرند.
در آغاز قرن بیستم این مسئله بسیار شایع بود که افراد با رسیدن به 60 سالگی تمامی دندان‌های دایمی (ثانویه) خود را به دلیل فساد و بیماری لثه از دست می‌دادند. امروزه به خاطر پیشرفت‌هایی که در زمینه‌ی مراقبت از سلامت دندان‌ها، بهبود تغذیه و گسترش فلوئوره کردن آب آشامیدنی ایجاد شده است، در بسیاری از افراد دندان‌های دایمی تا پایان عمر باقی می‌مانند.
بخشی از دندان که از لثه بیرون می‌زند تاج نامیده می‌شود. بخشی که در زیر لبه‌ی لثه قرار می‌گیرد ریشه نام دارد. تاج با لایه‌ی محافظ مینا (سخت‌ترین و محکم‌ترین ماده در بدن) پوشیده می‌شود. مینا از کریستال‌های میله‌ای شکل املاح کلسیم تشکیل شده و نمی‌تواند مجدداً نوسازی شود. ممکن است مینا تصادفاً دچار خراشیدگی و ساییده شود و یا ممکن است به وسیله‌ی اسید موجود در غذاها و نوشیدنی‌ها که منجر به تولید باکتری‌های پلاک می‌شوند، آسیب ببیند. اگر مینا فرسوده شود حفره‌ای تشکیل می‌دهد که می‌توان آن را با مواد پر کننده‌ی دندان ترمیم کرد.
زیر مینا ماده‌ی سختی شبیه عاج قرار دارد که حفره‌ی پولپ را احاطه می‌کند. این حفره‌ی مرکزی شامل اعصاب و عروق خونی است که از راه کانال‌های بسیار باریکی به داخل عاج کشیده شده و عاج را نسبت به گرما و سرما و درد حساس می‌کند. حدود دو سوم دندان را ریشه تشکیل می‌دهد که زیر لبه‌ی لثه در عمق حفره‌ای در فک قرار می‌گیرد. هر ریشه به وسیله‌ی رباط‌های پری‌دنتال (دور دندانی) که اطراف ریشه در حفره آن قرار دارد و در هنگام آسیاب کردن غذا به صورت بالشتک‌هایی در اطراف ریشه‌ی دندان عمل می‌کنند احاطه می‌شود.
دندان‌ها اَشکال و اندازه‌های متنوع و متفاوتی دارند که توانایی نگه داشتن، بریدن، پاره کردن و جویدن غذا به طور مؤثری ناشی از آن‌ها است. به عنوان مثال برای ایجاد توانایی دندان جهت آسیاب کردن، سطوح جونده‌ی دندان‌های عقبی فک فوقانی و تحتانی در مقابل هم قرار گرفته و شکل مشابهی نیز دارند. اَعمال دندان‌ها به وسیله‌ی فک‌های فوقانی و تحتانی کنترل می‌شوند که با کمک چهارگروه عضلات قوی، توانایی محکم بستن دندان‌ها روی یک دیگر و ایجاد فشاری بیشتر از 500Kg/Sq را دارند.

تکامل دندان‌ها

اولین گروه 20 تایی دندان‌های ما بین 6 ماهگی تا 3 سالگی ظاهر می‌شوند. این دندان‌های اولیه، موقتی یا شیری نامیده می‌شوند. در حالی که فک رشد می‌کند،‌ بین 6 تا 21 سالگی گروه 32 تایی دندان‌های دایمی ظاهر می‌شوند. هنگامی که دندان‌های ثانویه جوانه می‌زنند، جایگزین دندان‌های اولیه که معمولاً تا 13 سالگی می‌افتند می‌شوند. در برخی افراد سومین آسیاب‌ها به نام دندان عقل هرگز جوانه نمی‌زنند.

مراقبت از دندان‌ها و لثه‌ها

مراقبت روزانه‌ی دندان‌ها به اندازه‌ی معاینه‌ی منظم آن‌ها اهمیت دارد. اگر شما عادت مسواک زدن و نخ کشیدن منظم را رعایت کنید می‌توانید از ایجاد پلاک به وسیله‌ی خرده‌های غذایی و باکتری‌ها روی سطح دندان‌های خود جلوگیری کرده و خطر پوسیدگی دندان و بیماری لثه را کاهش دهید. اگر شما نمی‌توانید پس از وعده‌های غذایی دندان‌هایتان را تمیز کنید. جویدن آدامس بدون قند ممکن است کمک کننده باشد. بایستی از مصرف غذاها و نوشیدنی‌های قندی که در فساد دندان‌ها نقش دارند اجتناب کنید. اگر آب مصرفی شما حاوی فلوراید (که به سختی و استحکام دندان کمک می‌کند) نیست با دندان پزشک خود در مورد استفاده از داروهای محتوی فلوراید مشورت کنید.

مسواک زدن دندان‌ها:

دندان‌های شما 3 بار در روز به مدت 5 دقیقه در صورت امکان بعد از هر وعده غذا به مسواک زدن نیاز دارند. از یک مسواک نرم با سر کوچک و خمیر دندان حاوی فلوراید استفاده کنید. مطمئن شوید که همه‌ی سطوح دندان‌ها خصوصاً محل اتصال به لثه را تمیز کرده‌اید. بایستی هر 2 تا 3 ماه مسواک خود را عوض کنید.

تمیز کردن لابلای دندان‌ها:

نخ دندان برای تمیز کردن لابلای دندان‌ها و خارج کردن خرده‌های غذایی و باکتری‌ها از نواحی بین ان‌ها که نمی‌توان به آسانی با مسواک به آن‌ها دسترسی پیدا کرد استفاده می‌شود. خلال دندان و مسواک‌های کوچک بین دندانی نیز ممکن است استفاده شود. بایستی بین هر دندان را با یک الگوی منظم تمیز کنید تا هیچ دندانی فراموش نشود.

غذا و نوشیدنی:

بایستی از غذاها و نوشیدنی‌هایی با محتوی قند بالا از قبیل نوشابه‌ها، شیرینی‌جات و دسرها که باعث تحلیل و از بین رفتن دندان‌ها می‌شوند، (مخصوصاً اگر نمی‌توانید فوراً دندان‌های خود را تمیز کنید) اجتناب کنید. بعد از خوردن غذاهای قندی سریعاً دندان‌های خود را مسواک بزنید و یا آدامس بدون شکر (سقز یا قندران) بجوید.

تقویت دندان‌ها:

برای تقویت دندان‌ها پرتقال میوه‌ی مفیدی است و خوراکی‌های کلسیم‌دار نیز مؤثر خواهد بود.

زود درآمدن دندان کودکان

برای این که دندان کودک شما زود بیرون آید و رشد کند در ماه‌های آخر حاملگی هر روز کره و گلابی بخورید.
• اگر کودک شیر خودتان را می‌خورد، کره، سوپ هویج و سوپ زردک بخورید و در صورت امکان به کودک هم بخورانید.
• پس از شستن دست‌ها با آب و صابون مقداری آب لیموی ترش را با آب جوشیده‌ی سرد شده‌ی رقیق و به وسیله‌ی انگشت روزی چند مرتبه روی لثه‌های کودک مالش دهید.
• اطراف یک عدد هویج خام را بتراشید و دور بریزید، بعد به دست کودک دهید تا دائم مانند پستانک در دهان گرفته و به لثه‌ها بمالد.
• یک تکه ریشه‌ی گل ختمی تمیز شده را دست کودک دهید تا در دهان نگه دارد و بمکد و روی لثه‌ها بمالد.

شستشوی دندان‌ها

برای شستشو و تمیز کردن دندان‌ها گلنار فارسی، مازو، عود هندی، نمک، سماق، بلوط و فوفل از هرکدام به مقدار مساوی با هم وزن همه‌‌ی آن‌ها نمک مخلوط کنید و انگشت را به آن آغشته، بعد از هر غذا یا لااقل شب‌ها قبل از خواب به دندان‌ها بمالید و مسواک کنید.
• اذخرمکی، هلیله‌ی سیاه، زاج سفید، جدوار و سند روس و نمک را به نسبت مساوی بسایید. بعد از هر غذا به وسیله‌ی انگشت آغشته به دارو، دندان‌ها را خوب بشویید و مسواک بزنید.
• سندروس، گل محمدی، کف دریا، نمک و زاج سفید را مخلوط و پس از هر غذا با انگشت آغشته به آن خوب دندان‌ها را بشویید و مسواک کنید.
• مقداری عفض را در سرکه حل کنید و بعد از هر غذا با آن دندان‌ها را مسواک کنید.
• تخم خرفه، زاج سفید، هلیله‌ی سیاه، تخم گشنیز، کف دریا، عفض، فوفل و مازو را به طور مساوی مخلوط کنید و نرم بسایید و پس از هر غذا با انگشت آغشته به آن، خوب دندان‌ها را بشویید.

سفید کردن دندان‌ها

برای سفید کردن دندان‌ها مقداری انیسون را نرم ساییده و بعد از هر غذا با انگشت آغشته به دارو به دندان‌ها کشیده شود.
• توری چراغ تریک (سری روشنایی) که سوخته شده است را نرم کنید و به دندان‌ها بکشید تا سفید شود. (به علت سمی بودن نباید حتی ذره‌ای از آن خورده شود.) بعد دندان‌ها را خوب مسواک کنید.
• مسطکی، عفض، نمک و هسته‌های تمرهندی را به طور مساوی مخلوط و نرم ساییده و بعد از هر غذا با انگشت آغشته به دارو خوب به دندان‌ها کشیده شود.
• کربنات دوشو 30 گرم، کربنات دومنیزی 20 گرم، پودر راتانیا 10 گرم، پودر کنکینا 10 گرم، کلرات دوپتاس 10 گرم و میدیسینال طبی 10 گرم همه را مخلوط و هر روز صبح دندان‌های خود را با آن بشویید.
• کف دریا را نرم بسایید. بعد با نمک طعام و جوش شیرین به طور مساوی مخلوط و بعد از هر غذا به وسیله‌ی انگشت آغشته به دارو خوب دندان‌ها را بشویید.
• کربنات دوشو، کربنات دومنیزی، بی کربنات دوسود و کلرات دو پتاس از هرکدام 10 گرم، مانتول 30 گرم، اسانس مانت به اندازه‌ی 10 قطره و تیمول به اندازه‌ی 20 سانتی را با هم مخلوط و هر روز با آن دندان‌ها را مسواک کنید.
• گاهی آب اکسیژنه را به وسیله‌ی قطعه‌ای پنبه که آغشته به آن است به دندان‌ها بکشید ولی کاملاً دقت فرمایید که به هیچ وجه به لثه‌ها مالیده نشود.
• گاه‌گاهی سیب درختی را به مرور گاز بزنید و بجوید. گازگاز کردن سیب درختی و جویدن آن دندان‌ها را سفید خواهد کرد.

ضدجرم دندان‌ها

برای برطرف کردن جرم و رسوبات پشت و پیش و لابه لای دندان‌ها صدف سوخته شده، درمنه‌ی سوخته شده، کف دریا و نمک طعام را به طور مساوی مخلوط و بسیار نرم بسایید و آن‌ها را گه گاهی به دندان‌ها بکشید.
• میوه‌ی سرو کوهی، ریشه‌ی کبر، کف دریا و پوست خشک شده‌ی انار همه را به طور مساوی نرم بکوبید و گه‌گاهی خوب آن‌ها را به دندان‌ها بکشید.
• صدف سوخته، کف دریا، نخود خام و نمک را به طور مساوی مخلوط و نرم بسایید و خوب به دندان‌ها بکشید.
• زرآوند گِرد (نخودالوند) را نرم بسایید و به دندان‌ها بکشید.

رفع زردی دندان‌ها

در اثر غلبه‌ی صفرا، دندان‌ها جرم زرد رنگی به خود می‌گیرند. ابتدا بر صفرا غلبه کنید و بعد برای برطرف کردن لایه‌ی زرد روی دندان‌هایتان، استخوان قلم گوسفند را خالی و پُر از نمک کنید. مجرای آن را با خمیر مسدود و در تنور بیندازید تا بسوزد. مقداری پوست سخت چوبی بادام را هم بسوزانید تا به شکل زغال درآید. سپس هر دو را با مقداری فلفل سیاه به طور مساوی نرم بکوبید و به دندان‌ها بکشید.
• تخم‌های توت را با دانه‌های اسفند به طور مساوی نرم بکوبید و به دندان‌ها بکشید.
• صدف سوخته و دانه‌های اسفند را به طور مساوی نرم بکوبید و بر دندان‌ها بکشید.
• با مخلوط آب گشنیز تازه و سرکه دندان‌ها را بشویید.
• عدس، جو، گل ختمی و آویشن را نرم بکوبید بعد با سرکه مخلوط و دندان‌ها را با آن بشویید و مدتی هم در دهان نگه داشته، مزمزه کنید.
• براده‌ی آهن نرم را در مقداری عسل مخلوط و بر دندان‌ها بکشید.

رفع سیاهی دندان‌ها

علت سیاه شدگی یا بادنجانی رنگ شدن دندان‌ها، غلبه‌ی سودا می‌باشد. لذا ابتدا بر سودا غلبه کنید و بعد پوست ریشه‌ی گیاه انیسون، مستکی، افسنطین و اشنه را به طور مساوی نرم بسایید. بعد با روغن گل آمیخته و گه‌گاهی روی دندان‌ها بمالید و بگذارید مدتی هم روی آن بماند.

سیاهی دندان‌ها از سیگار

اگر رنگ سیاهی دندان بر اثر سیگار کشیدن ایجاد شده باشد، ریشه‌ی خشک زنبق را نرم ساییده و به صورت پودر درآورید و روزی 3 تا 5 مرتبه به دندان‌ها بکشید. یا آب اکسیژنه را به وسیله‌ی پنبه به دندان‌ها بمالید ولی مواظب باشید که به هیچ عنوان به لثه‌ها مالیده نشود.

تغییر رنگ دندان‌ها

رنگ غیرطبیعی دندان‌ها ممکن است به دلیل عوامل متعددی باشد. در مورد تغییر رنگ دندان‌ها بهداشت دندان در سطح پایین، استفاده از توتون، تنباکو و نوشیدن قهوه و چای عوامل خطر محسوب می‌شوند. رنگ دندان‌ها در میان افراد متنوع و متفاوت است. دندان‌های ثانویه (دایمی) معمولاً تیره‌تر از دندان‌های اولیه (شیری) هستند. هم‌چنین دندان‌ها به طور طبیعی با افزایش سن به میزان خفیفی تیره‌تر می‌شوند. اگرچه تغییر رنگ غیرطبیعی گاهی به دلیل تغییرات داخل دندان‌ها ایجاد می‌شود ولی بهداشت دندان‌ها در سطح پایین، هم‌چنین استفاده از دخانیات و نوشیدن قهوه و چای به تغییر رنگ دندان‌ها کمک می‌کند.
یک علت شایع تغییر رنگ دندان‌ها، تشکیل پلاک دندانی (رسوبی از خرده‌های غذایی، بزاق و باکتری‌ها) روی سطح دندان‌ها می‌باشد. دندان‌هایی که روی آن‌ها پلاک تشکیل شده غالباً زرد مایل به قهوه‌ای هستند، اما دندان‌های کودکان ممکن است سیاه یا سبز شود. نوشیدن زیاد یا مکرر چای و قهوه و استفاده از دخانیات و نیز داروهای مایع که حاوی آهن هستند ممکن است سطح دندان‌ها را رنگی کنند.
همچنین دادن برخی داروها به اطفال در دوران رشد دندان‌های ثانویه (دایمی) ‌نیز ممکن است باعث تغییر رنگ دندان‌ها شود. به عنوان مثال اگر تتراسایکلین به اطفال زیر 10 سال داده شود ممکن است باعث زرد شدن دندان‌های دایمی شود. اگر این دارو به زن حامله داده شود دندان‌های کودک وی ممکن است بعد از تولد تغییر رنگ یابند.
فلوئوروزیس شرایطی است که در آن به دلیل افزایش فلوئور طبیعی در آب برخی از مناطق دنیا روی دندان‌ها لکه‌های رنگی ایجاد می‌شود. ولیکن جایی که فلوراید برای کاهش خطر پوسیدگی دندان به آب افزوده می‌شود، غلظت فلوئور برای ایجاد فلوئوروزیس ممکن است در صورت دادن قطره یا قرص‌های فلوراید در مقادیر زیاد به طفل نیز ایجاد شود. ممکن است دندان در ادامه‌ی التهاب غیرقابل برگشت پولپ؛ وقتی بافت نرم مرکز دندان یا پولپ می‌میرد تیره‌تر از حالت طبیعی شود. درمان کانال ریشه نیز ممکن است سبب تیره شدن دندان شود (اگر ماده‌ای که برای پر کردن دندان استفاده شده تیره باشد).
رنگی شدن سطح دندان‌ها به صورت معمول و رایجی با لایه‌برداری و صیقل دادن دندان‌ها به وسیله‌ی دندان پزشک یا بهداشت کار دهان انجام می‌شود. اگر رنگ شدگی دندان شدید باشد می‌توان با استفاده از مواد شیمیایی آن را سفید کرد.

کُند بودن دندان‌ها

اگر دندان‌های شما کُند شده است برای زایل نمودن کُندی آن‌ها برگ سماق یا تخم سماق یا مغز هسته‌ی هلو یا دانه‌های بِه یا تخم خرفه یا برگ ریحان کوهی یا تخم ریحان کوهی یا نمک را به طور جداگانه یا همه‌ی آن‌ها را با هم مخلوط و در دهان بجوید یا به دندان بکشید.

لق شدن دندان‌ها

برای پیش‌گیری از لق شدن دندان‌ها گاه گاهی آب لیمو را در دهان نگه دارید و بعد بخورید.
اگر دندان‌ها در جای خود کمی لق می‌خورد و محکم بودن خود را از دست داده است سیر یا پیاز را در دهان بجوید و بخورید یا روزی چند بار سرکه را در دهان غرغره کنید یا شوید را در سرکه بپزید و بخورید و هم مقداری از آن را گاه‌گاهی بر لثه بمالید.
• یک مشت هلیله‌ی زرد، حدود 10 گرم خردل و حدود 5 گرم آقرقرها را مخلوط و بسیار نرم بسایید. هر روز صبح قبل از صبحانه آن را به دندان‌ها و لثه‌ها مالیده، و پس از مدتی آن را بیرون بریزید.

شکستگی دندان

ضربه‌ی محکم به دهان شایع‌ترین علت شکستگی دندان است. مردان جوان احتمال بیشتری دارد که با این روش دچار آسیب دندان شوند، چون بیشتر در ورزش‌های تماسی شرکت می‌کنند. دندان‌های جلویی که پیش آمده یا دندان‌های ضعیف شده در اثر پر کردن به طور ویژه مستعد شکستگی هستند. مینای پوشش سخت خارجی تاج دندان، اغلب بیشترین آسیب را می‌بیند. اما معمولاً هیچ علامتی ایجاد نمی‌کند. حساسیت به سرما و درد هنگام گاز زدن و جویدن خوراکی‌های سخت، ممکن است در صورتی که سیمان زیر مینا متأثر شود، ایجاد گردد. درد و خون‌ریزی ممکن است نشان دهنده‌ی آسیب پولپ محتوی عروق خونی و اعصاب باشد. اگر احساس می‌کنید دندان آسیب دیده حساس شده یا خون‌ریزی می‌کند بایستی فوراً با دندان پزشک مشورت کنید، چون ممکن است پولپ آزرده شده و یک آبسه‌ی دندانی در ریشه شکل گیرد. با مراجعه به دندان پزشک، یک واکس دندانی نرم می‌تواند روی دندان آسیب دیده قرار داده شود تا آن را محافظت کند.
درمان بستگی به شدت آسیب دارد. لب پریدگی مینا ممکن است تنها به دلیل زیبایی درمان شود. شکستگی تاج دندان ممکن است به طور کامل پر شود. دندانی که شکستگی وسیع دارد ممکن است به کمک دندان مجاور به مدت 1 تا 2 هفته آتل‌بندی شود. اگر پولپ آلوده و عفونی شود یا بمیرد ممکن است نیاز به درمان کانال ریشه‌ای داشته باشد و یا ممکن است نیاز به خارج کردن دندان‌هایی باشد که آسیب‌های متعدد دیده‌اند.

محکم‌تر کردن دندان‌ها

برای محکم‌تر کردن پایه دندان‌ها از چاغاله بادام با پوست هم‌چنین پرتقال زیاد استفاده کنید (باید خوب در دهان جویده شود.)
• ترخون تازه را در دهان نگه دارید و آهسته آهسته بجوید و مزمزه کنید.
• پوست سفت بادام را بسوزانید تا به صورت زغال درآید بعد نرم بسایید و روزی سه مرتبه به لثه و دندان‌ها بمالید و پس از کمی صبر، بشویید.
• مقداری انجیر خشک را بسوزانید بعد بسیار نرم بسایید. سپس با مقداری گلیسیرین مخلوط و به دندان‌ها بمالید.

دندان‌های نامرتب

نامرتبی دندان‌ها غالباً گسترش فامیلی و خانوادگی دارد. پایین بودن سطح بهداشت دهان و دندان و مکیدن شست تا حدود 6 سالگی عوامل خطر محسوب می‌شوند. به صورت ایده آل دندان‌های جلویی فوقانی بایستی مقداری جلوتر از دندان‌های مشابه تحتانی بوده و دندان‌های آسیاب بایستی روی هم قرار گیرند. دندان‌هایی که کاملاً در وضعیت صحیح قرار گرفته باشند، کم هستند و بیشتر افراد چند دندان دارند که خارج از موقعیت صحیح قرار گرفته‌اند. این نقایص معمولاً مشکلی ایجاد نمی‌کنند مگر این که ظاهر فرد شدیداً تحت تأثیر قرار گیرد یا جویدن و گاز زدن دچار نقص و اشکال شود.
نامرتبی ممکن است وقتی ایجاد شود که دندان‌ها کج درآمده و ازدحام پیدا می‌کنند و برخی از آن‌ها کمی روی دیگری قرار می‌گیرند. با شیوع کمتری، دندان‌های تحتانی به جلوتر از دندان‌های جلویی فوقانی رانده می‌شوند. گاهی اوقات دندان‌های عقبی از روی هم قرارگیری مناسب دندان‌های جلویی جلوگیری می‌کنند. وضعیتی که با نام دهان باز (1) شناخته می‌شود. نامرتبی غالباً‌ به صورت خانوادگی دیده می‌شود و معمولاً در اطفال زمانی که دندان‌ها و فک‌ها در حال رشد هستند ایجاد می‌شود. این وضعیت معمولاً در اثر اختلاف و تفاوت اندازه و تعداد دندان‌ها و رشد فک‌ها ایجاد می‌شود. در اطفال جلو آمدن دندان‌های جلویی ممکن است در اثر مکیدن شست تا حدود 6 سالگی ایجاد شود. اگر دندان‌های اولیه به خاطر پوسیدگی زودتر از موعد (قبل از 9 یا 10 سالگی) بیفتند، دندان‌های آسیابی ثانویه که از قبل در موقعیت خود قرار دارند ممکن است به سمت جلو آمده و مقداری از فضاهای میانی را که محل دندان‌های جلویی جدید است را اشغال کنند، پس دندان‌های جدید ازدحام پیدا کرده و در یک ردیف و مرتب قرار نمی‌گیرند. یکی دیگر از علل نامرتب شدن دندان‌ها پایین بودن سطح بهداشت دهان و دندان است.

علائم آن کدامند؟

از حدود سن 6 سالگی علایم به تدریج ظاهر شده و معمولاً عبارتند از:
- دندان‌هایی که خارج از مسیر طبیعی قرار گرفته، ازدحام پیدا کرده و یا به طور غیرطبیعی فضاها را پر کرده‌اند.
-جلوزدگی زیادتر از حد طبیعی دندان‌های جلویی فوقانی نسبت به تحتانی، یا جلوزدگی فک تحتانی.
-دندان‌های جلویی که به هم نمی‌رسند.
برخی کودکان علایم خفیفی دارند اما اغلب موقتی بوده و در نتیجه رشد ناگهانی دندان‌ها به وجود می‌آیند. در موارد شدید روی صحبت کردن و جویدن نیز تأثیر می‌گذارند. دندان‌های نامرتب ممکن است بر ظاهر نیز تأثیر گذارند (خصوصاً روی نیم رخ فک تحتانی). در موارد نادری ممکن است آرتریت مفصل گیجگاهی- فکی ایجاد شود.

اقدامات مؤثر

دندان پزشک بررسی لازم را جهت وجود دندان‌های نامرتب، به عنوان بخشی از معاینه‌ی پزشکی انجام خواهد داد. اگر شواهدی از آن یافت شود، یک دندان پزشک متخصص که (ارتودنیست) نامیده می‌شود، دندان‌ها را قالب گرفته و برای بررسی با جزئیات بیشتر ممکن است رادیوگرافی درخواست کند، خصوصاً اگر برخی از دندان‌ها خارج نشده باشند. معمولاً درمان تنها در موارد شدید لازم است که سبب ایجاد اشکال در خوردن یا صحبت کردن شود و یا ظاهر فرد را تحت تأثیر قرار دهد. دندان‌هایی که خیلی ازدحام پیدا کرده‌اند ممکن است برخی از آن‌ها خارج شوند. دندان‌های نامنظم اغلب دوباره شکل داده شده یا پوشش داده می‌شوند. در صورت نیاز دندان‌ها با استفاده از ابزار ارتودنسی منظم شده و در مسیر صحیح قرار می گیرند. جراحی تنها در موارد نادری نیاز است. بهترین زمان برای درمان نامرتبی، دوران کودکی است، وقتی که دندان‌ها و استخوان‌های فک هنوز در حال رشد هستند، هرچند اگر این مشکل در اثر عدم تناسب در اندازه‌ی فک‌ها و دندان‌ها ایجاد شده باشد، ممکن است به جراحی نیاز باشد گاهی ممکن است درمان تا سن بلوغ به تأخیر بیفتد.

درمان ارتودنسی

ارتودنسی تصحیح دندان‌های ازدحام یافته یا دندان‌هایی است که به صورت ناجور و نادرستی فضا را اشغال کرده‌اند.
درمان ارتودنسی معمولاً روی کودکان با سن بیشتر و نوجوانان هنگامی که هنوز در حال رشد هستند انجام می‌شود. اگرچه بالغین نیز می‌توانند از آن سود ببرند. دندان‌ها قبل از تمهیدات ارتودنسی قالب گرفته شده و یا از آتل برای حرکت دادن و یا تغییر تدریجی مسیر دندان‌ها در جهت صحیح و در یک ردیف قرار دادن آن‌ها استفاده می‌شود. درمان معمولاً برای تکمیل به ماه‌ها و گاهی سال‌ها زمان نیاز دارد و نیازمند ویزیت‌های منظم با ارتودنیست برای بررسی و معاینه‌ی دندان‌هاست.

پیش‌گیری از پوسیدگی دندان

برای پیش‌گیری از پوسیدگی یا به قول عوام کرم خوردگی دندان‌ها از خوراکی‌های کلسیم‌دار بیشتر استفاده کنید، خوردن سیب درختی، توت فرنگی، کلم، برگ تربچه، انجیر، فندق، بادام، لوبیا، پرتقال یا آب پرتقال، مغز استخوان، جگر سیاه، شش گوسفند، کت کتی یا خرخری که به شش گوسفند متصل است مفید می‌باشند. ضمناً بهتر است از خوردن ترشی‌جات، خرما،‌ آب نبات و شکلات بپرهیزید. هم‌چنین می‌توانید در هفته دو، سه مرتبه با آب لیمو مسواک کنید.
• با جوشانده‌ی مخلوط تخم تره، موم و قطران به آن بخور دهید.
• صمغ درخت توت را در دهان بجوید. یا یک حبه قند را در داخل یک قاشق فلزی گذاشته و قاشق را روی آتش گرفته تا قند آب شود بعد کمی فلفل سیاه ساییده شده را با آن مخلوط و تا گرم است در حفره‌ی دندان قرار دهید.
• برگ درخت توت را بجوشانید و آب آن را در دهان گرفته و مزمزه کنید.
• صمغ درخت گردو را به صورت مرحم در حفره‌ی دندان قرار دهید.
• مصطکی، سماق، گلنار فارسی، فوفل، بلوط، عود هندی و مازو را به نسبت مساوی مخلوط و به اندازه‌ی همه آن‌ها نمک اضافه کرده سپس بسیار نرم بسایید. هر صبح، ظهر و شب پس از مسواک کردن دندان‌ها و لثه‌ها، به وسیله‌ی انگشت‌تر کرده آن را بر لثه و دندان‌ها مالش دهید و مدتی هم در دهان نگه دارید و بعد بیرون کنید.

پوسیدگی دندان

دندان‌ها در اثر مسواک نزدن و بی توجهی به مرور زمان پوسیده و خراب می‌گردند. علت این است که هر بار مقداری از غذا لا به لای دندان‌ها می‌ماند و کم کم آن‌ها را فاسد می‌کند. پس از مدتی ناگهان شخص متوجه می‌شود که یک طرف دندانش پوسیده و سوراخ شده است یا به قول عوام کرم خورده است. اگر در اثر پوسیدگی دندان وسط آن سوراخ شده باشد هنگام خوردن آب و مایعات عصب تحریک شده و درد شدیدی ایجاد می‌کند. گاهی ممکن است در اثر خوردن چای داغ یا سوپ یا آش گرم و یا بلافاصله بعد از خوردن آب، یا شربت‌های سرد و یا نوشابه‌های سرد و... صدف دندان در اثر سرد و گرم شدن ناگهانی ترک برداشته و گاهی مینای دندان خرد شده و بریزد و به طرف داخل روزنه ایجاد گردد و در اثر ورود هوا درد ایجاد کند (تیر بکشد) و شخص را ناراحت کند. یا گاهی ممکن است در اثر شکستن پسته، فندق، بادام یا چیزهای سخت دیگر با دندان، مینای آن ریخته و در نتیجه درد ایجاد کند. گاهی در اثر خوردن پیاز، کشمش، خرما که در نوع درجه اول حرارت می‌باشند، در دندان دردهای حاد ایجاد می‌شود. گاهی ممکن است در اثر مصرف غذاهای بسیار رطوبتی پی در پی و فراوان و یا نرسیدن کلسیم به بن دندان‌ها، به مرور زمان کم کم استخوان بندی دندان‌ها ضعیف و پوسیدگی ایجاد شود در نتیجه شخص را دچار درد دندان کند.
برای تمیز نگه داشتن دندان‌ها و لثه‌ها بایستی به طور منظم مسواک زده و از نخ دندان هم استفاده کنید. هم‌چنین می‌توانید با اجتناب از مصرف غذاها یا نوشیدنی‌های شیرین (به خصوص شب‌ها هنگام خواب)، مانع از گسترش پوسیدگی دندان شوید و بهترین راه درمان پوسیدگی دندان، پر کردن و ترمیم دندان‌ها است.

درد دندان

در این مورد پایین بودن سطح بهداشت دهان و دندان و رژیم غذایی سرشار از قند و کربوهیدرات عوامل خطر محسوب می‌شوند. معمولاً نشانه‌ای از وجود مشکل زمینه‌ای در دندان‌ها یا لثه وجود دارد که بستگی به محدوده و نوع درد دارد. از دردی مبهم تا احساس ضربان شدید متغیر است. دندان درد ممکن است تنها چند دقیقه طول بکشد و یا ممکن است مداوم باشد.
درد شدیدی که گاهی با گاز زدن یا مصرف غذاها و نوشیدنی‌های داغ، سرد یا شیرین شروع می‌شود علامت مراحل اولیه فساد دندان است. دندان‌های شکسته، لثه‌های پس رفته یا بیماری پیشرفته‌ی لثه نیز ممکن است منجر به دندان درد شوند. درد مبهم دندان هنگام جویدن ممکن است به خاطر التهاب لثه‌ها در اثر تشکیل پلاک (رسوبی از خرده‌های غذایی، بزاق و باکتری‌ها) باشد. همچنین ممکن است درد به علت غذای گیر کرده در لابلای دندان‌ها ایجاد شود.
درد ضربان‌دار، مداوم و شدید معمولاً نتیجه‌ی فساد پیشرفته‌ی دندان است که در آن پولپ بخش مرکزی دندان و محتوی عروق و اعصاب دچار التهاب می‌شود. اگر درد تغییر کند به طوری که دندان هنگام لمس شدن حساس و دردناک شود، ممکن است علائم گسترش پیدا کند و تبدیل التهاب پولپ به آبسه‌ی ریشه‌ی دندان با عفونت و مرگ بافت‌های پولپ شود. ممکن است عفونت به بافت‌های اطراف انتشار یافته و با تورم صورت و گاهاً تب همراه شود. غدد لنفاوی گردن نیز ممکن است بزرگ شده و در لمس دردناک باشند. درد و حساسیت در لمس عقب دهان ممکن است به خاطر بیرون آمدن دندان عقل باشد. اگر دندان عقل به طور نسبی بیرون آمده و یا در جهت اشتباه رشد کند ممکن است لثه دردناک شود. در برخی موارد دندان درد در نتیجه‌ی اختلال در جای دیگری از بدن از قبیل سینوزیت (التهاب مخاط سینوس‌ها)، عفونت گوش یا مشکل مفصل گیجگاهی فکی ایجاد می‌شود.
اگر شما دندان درد دارید به خصوص اگر همراه با تب و یا تورم صورت است بایستی فوراً و حتماً به دندان پزشک مراجعه کنید. مسکن‌ها می‌توانند تا زمانی که به پزشک مراجعه کنید به تخفیف درد کمک کنند. شستشوی دهان با آب نیم گرم نیز می‌توانند کمک کننده باشد (اگرچه تنها علاج قطعی و دایمی درد دندان توسط دندان پزشک است).
اگر به دندان درد مبتلا شده‌اید باید از خوردن تخم مرغ، ماهی، پیاز، کشمش، خرما و نوشیدنی یا خوراک‌های بسیار سرد یا بسیار گرم اجتناب ورزید و نیز باید حجامت کنید. مرزه و آب چغندر یا آب برگ چغندر بخورید. خوب است برای تسکین درد دندان زیر چانه خود چند عدد زالو بیندازید.
• مقداری روغن نخود روی آن بمالید و یا کمی ادکلن روی آن بزنید.
• آب ریشه‌ی آفتاب گردان را در دهان مزه مزه کنید.
• مقداری نعنای تازه را در دهان بجوید.
• سوخته‌های تنباکو را روی آن بگذارید.
• کمی فلفل سیاه ساییده را بر آن بپاشید.
• زردچوبه‌ی قلم را بو دهید و نیم گرم آن را در دهان بجوید.
• گشنیز تازه را در دهان بجوید و مزمزه کنید.
• زیره‌ی سیاه و مرزه را بکوبید و با کمی سرکه مخلوط کرده و روی آن بمالید.
• سرکه را در دهان غرغره کنید.
• به وسیله‌ی یک قطعه پنبه، کمی الکل روی آن بگذارید.
• پرهای گل محمدی را در دهان بجوید و مزمزه کنید.
• مقداری تخم مرزه را با مقداری تخم ریحان کوهی در دهان بریزید و بجوید. جویده شده‌ی آن را در دهان بمکید و مزمزه کنید.
• سوخته‌ی کاغذ آبی رنگ را با کمی روغن مخلوط و روی آن بگذارید.
• ریشه‌ی درخت توت را چاک بزنید تا کمی آب از آن خارج شود و آن آب را روی دندان بگذارید.
• برگ چنار را در سرکه بجوشانید، سپس صاف کرده و آن را بر موضع بمالید.
• مقدار کمی کافور روی آن بگذارید، چه درد ساکت شود و چه ساکت نشود زود بردارید.
• با جوشانده‌ی مخلوط تخم تره، موم و قطران بر آن بخور دهید.
• پنج گرم انیسون و 5 گرم زردچوبه را در نیم لیتر شراب خیس کنید و هنگام دندان درد مقداری از آن را در دهان غرغره کنید.
• مقداری نخود سبز را خیس کرده و آب آن را در دهان غرغره کنید.
• شلغم پخته را له کنید و پشت گوش‌ها ضماد کنید تا درد دندان ساکت شود.
• آسپیرین 30% سانتی، پیرآمیدین 15% سانتی، وانالژبین 20 سانتی و کافئین 5% سانتی را مخلوط و دو قسمت کنید. آن دو را به فاصله‌ی 8 ساعت میل کنید و کمی از آن را هم در حفره‌ی دندان بریزید.

پیش‌گیری از دندان درد:

برای پیش‌گیری از دندان درد در صورتی که دندان پوسیدگی نداشته باشد، اگر روزی یک قاشق شربت خوری تخم ریحان کوهی را در دهان بریزید و نگه دارید و دایم آن را بمکید. بعد آن‌ها را خوب بجوید و کم کم بخورید تا حدود یک سال به درد دندان مبتلا نخواهید شد.

درد خفیف دندان:

اگر دچار دندان درد خفیف شده‌اید، دود توتون یا تنباکو را به آن دهید تا ساکت شود.

درد دندان آسیاب:

اگر به درد دندان آسیاب مبتلا شده‌اید، تخم و برگ کاسنی را مخلوط و بجوشانید. دائم آن را در دهان بگردانید تا ساکت شود.

درد دندان در اثر پوسیدگی:

اگر دندان شما پوسیده شده است برای تسکین درد آن سیر رنده شده را با کمی کره‌ی بی نمک مخلوط و در حفره‌ی دندان قرار دهید.
• یک قطعه پنبه‌ی کوچک را به جوهر میخک آغشته و در حفره‌ی دندان قرار دهید.
• یک قطعه‌ی پنبه‌ی کوچک را به الکل طبی آغشته و در حفره‌ی دندان بگذارید.
• انجیر تازه را از درخت بکنید، همان موقع شیری از ته انجیر تراوش می‌کند. آن شیر را به یک قطعه‌ی کوچکی از پنبه بزنید و در چال دندان قرار دهید و یا همان شیر را در حفره‌ی دندان بچکانید.
• یک گلوله‌ی بسیار کوچک از جعفری تازه و کوبیده شده و نمک زده را با کمی روغن زیتون آغشته و در حفره‌ی دندان قرار دهید.
• یک قطعه پنبه‌ی کوچک را به آب پیاز آغشته و در حفره دندان بگذارید.
• کمی صمغ درخت گردو را در چال دندان قرار دهید.
• یک حبه قند را در یک قاشق فلزی گذاشته و روی حرارت آتش آب کنید، بعد کمی فلفل سیاه نرم را با آن مخلوط و تا گرم است، در چال دندان قرار دهید.

درد دندان در اثر سوز و باد:

اگر در اثر سوز و باد دچار درد دندان شُدید، قطعه‌ای کوچک از پنبه را با گرد آسپرین آغشته و روی آن بگذارید.

درد دندان از سردی و رطوبت:

در صورتی که درد دندان در اثر خوردن خوراکی‌های رطوبتی و از سردی مزاج یا غلبه رطوبت باشد، اول باید رفع رطوبت کنید. بعد مرزه را در دهان خوب بجوید و بخورید و از خوراک‌هایی که طبیعت آنها گرم است استفاده کنید.
• کمی سرکه در پای دندان نگه دارید.
• مقداری آب نمک را پای دندان نگه دارید.
• به وسیله‌ی یک قطعه پنبه، الکل سفید هشتاد درجه را روی آن بگذارید.
• یک قطره جوهر میخک در چال دندان بچکانید.
• دنبه‌ی گوسفند را نرم بکوبید و داخل حفره‌ی دندان قرار دهید.
• سیاه‌دانه را در سرکه بپزید و آن سرکه را در دهان گرفته و مزمزه کنید.
• چند دانه قرنفل همراه داشته باشید و هنگام درد دندان، سر یک عدد از آن را در چال دندان قرار دهید.
• کره‌ی ازت را به پنبه آغشته و به دندان گذارید و بسیار دقت کنید که به لثه‌های‌تان نخورد.
• مختصری زاج را داخل چال دندان قرار دهید و کمی صبر کنید، بعد دهان را با آب نمک یا سرکه بشویید که آثار زاج در دهان نماند.

توجه:

ماندن زاج در دهان به مرور تمام دندان‌ها را سست نموده و به خودی خود مینای دندان ریزش می‌کند و در اصل باعث خرابی همه‌ی دندان‌ها خواهد شد.

دندان درد شدید:

اگر درد دندان بسیار شدید است، 60 گرم برگ درخت شاه توت را در یک لیتر آب بجوشانید و آب آن را به طور نیم گرم، کم کم در دهان نگه دارید و بعد از دهان خارج و مجدداً تکرار کنید، چند بار این عمل را تکرار کنید تا درد ساکت گردد.
• کلر هیدرات دو کوکائین 5% سانتی گرم، تنتور بنژوان 4% گرم، تنتوراپیرم 2% گرم و کلروفرم 4% گرم را مخلوط کنید و پنبه‌ای را به آن آغشته کرده و در سوراخ دندان قرار دهید.
• قطعه‌ای پنبه را به کره‌ی ازت آغشته و در حفره‌ی دندان قرار دهید و مواظب باشید به لثه نمالد.

درد دندان از گرمی و حرارت:

اگر درد دندان در اثر گرمی و حرارت بدن باشد باید اول خلط غالب را برطرف ساخت و برای تسکین آن عناب کوهپایه‌ای را بسایید و در حفره‌ی دندان قرار دهید.
• چند عدد زالو بر آرواره‌هایتان زیر چانه بیندازید.
• پنبه‌ای را به نفت آغشته و در چال دندان قرار دهید.
• چند عدد کشمش کولی را بکوبید و در حفره‌ی دندان قرار دهید.
• تعدادی تاج ریزی را سر چُپُق یا سر قلیان یا داخل کاغذ سیگار بریزید و آتش بزنید و بکشید و دود آن را پای دندان نگه دارید.
• کمی گرد آسپیرین را در حفره‌ی دندان بریزید یا آسپیرین را در کمی آب ملایم حل کنید و پای دندان نگه دارید.
• آسپیرین 20 سانتی و پیرامیدین 5 سانتی و کافئین 5 سانتی مخلوط و میل کنید.
• کمی جوهر لیمو (اسید طرطریک) بر روی پوسیدگی دندان بگذارید (اما احتیاط کنید به دندان‌های دیگر سرایت نکند چون برای دندان‌ها مضر است).
• یک فنجان تا نصف لیوان آب انار ترش بنوشید.

درد دندان از نزله:

اگر در اثر نزله، دندان درد گرفت باید کلاهک‌های انار را در کمی آب زیاد بجوشانید بعد آب غلیظ را در دهان گرفته و مزمزه کنید.
• کمی فلفل سیاه را در کمی گلاب بجوشانید و روی آن بگذارید.
• کمی فلفل سیاه را با کمی پوست خشخاش در مقداری آب بجوشانید و در دهان نگه دارید.

زخم دندان کشیده شده:

جهت درمان زخم جای دندان کشیده شده، با کرفس، پیاز و سیر سالاد درست کنید و بخورید و چند بار این کار را تکرار کنید.

خون‌ریزی جای دندان کنده شده:

برای جلوگیری از خون‌ریزی جای دندان کنده شده یا کشیده شده شاخ گاو خشک شده را بسایید و نرم شده‌ی آن را جای دندان بپاشید.
• سرکه را نمک بزنید و در دهان بگیرید.
• پوست انار را بجوشانید و در دهان بگیرید.
• کمی زاج سفید را در سرکه مخلوط کنید و روی آن بگذارید.
• گلنار فارسی را نرم بسایید و روی آن بپاشید.
• رب پوست گردو را با عسل مخلوط و بر آن بمالید.
• یک قطعه پنبه را به همان خون آغشته و آن را در اسید تانیک بزنید و روی آن بگذارید.
• یک قطعه پنبه را به تنتور یُد آغشته و روی آن قرار دهید.
• مقداری نشاسته را در کمی آب مخلوط و گه گاه پای دندان بگذارید.
• یک گلوله گوشت چرخ کرده‌ی گوسفند را نیمه کباب کنید و پس از سرد شدن روی آن قرار دهید.
• مدت زیادی یک قطعه پنبه‌ی استریل را روی آن بگیرید تا خون بند بیاید.
• مرکورکروم قوی را به پنبه آغشته و روی آن بگذارید.