آغاز دوره وقوع زلزله‌های قدرتمند در ایران

زلزله سرپل بزرگترین زلزله ثبت شده گسل زاگرس، چرایی شنیدن صدایی مهیب هنگام وقوع زلزله، ورود ایران به دوره 50 ساله وقوع زلزله با قدرت بالا، رد نقش هارپ در وقوع زلزله های ایران، میزان تاب آوری تهران در برابر زلزله های شدید و بررسی آخرین وضعیت حرکت صفحات زمین و نقش آنها در زلزله مهمترین بخش های گفت و گوی میزان با متخصص ژئومورفولوژی است.


به گزارش به نقل از میزان، با وقوع زلزله 7.3 ریشتری کرمانشاه و پس لرزه های بالای 5 ریشتر آن، وقوع زلزله 6.2 ریشتری در کرمان و وقوع زلزله های 5.2 و 4.2 ریشتری در منطقه ملارد استان تهران، حساسیت های هموطنان نسبت به موضوع زلزله و ترس از ان بسیار افزایش یافت. در این بین بازار شایعات داغ شد و بسیاری هر روز شایعات بی اساس را مطرح می کردند. از کانال های پیش بینی زلزله تا شنیدن صداهای فرا فضایی در زمان وقوع زلزله، برای برررسی علمی موضوع زمین لرزه و پاسخ به شایعات آن با متخصص ژئومورفولوژی گفت و گویی را انجام دادیم که در ادامه می خوانید.

علی اصغر هدایی عضو هیئت علمی موسسه هلال ایران و متخصص ژئومورفولوژی، با اشاره به نحوه بررسی زمین لرزه های ایران، گفت: وقتی بحث افزایش زمین لرزه ها مطرح می شود به دو روش علمی و تاریخچه زمین لرزه ها می توان پاسخ داد. براساس تاریخچه ها ایران دوره های زمین لرزه های شدید بین 50 تا 150 سال را دارد و این زمین لرزه ها در دوره های مختلف به قدری شدید است که در دیوان های دولتی پادشاهان قدیم ثبت شده است.

وی ادامه داد: در این میان ایران دوره های 300 ساله ای را هم تجربه کرده است که زلزله شدید در آن رخ نمی دهد و تنها زلزله های خفیف به ثبت می رسد.

حرکت صفحات اقیانوس هند و عربی و تاثیر روی زلزله ایران

هدایی در مورد روش علمی بررسی زمین لرزه ها در کشور گفت: در حوزه علمی زلزله ها را براساس نحوه حرکت صفحات زمین بررسی می کنند.صفحات تشکیل دهنده زمین یا از یکدیگر دور شده یا به هم نزدیک می شوند. صفحه هایی که پوسته ایران را تحت تاثیر قرار می دهد،دو صفحه است. اولین صفحه در کف اقیانوس هند قرار دارد که به سمت شمال حرکت می کند . این صفحه در سال 2.5 سانتی متر حرکت دارد و در امتداد گسل مکران حرکت و به زیر جنوب شرق ایران فشار وارد می کند.

جابه جایی 3.5 سانتی متری صفحه عربی در سال

این متخصص ژئومورفولوژی افزود: صفحه دیگری که به سمت ایران حرکت می کند صفحه عربی است که به علت بازشدگی دریای سرخ ایجاد شده و سالی 3.5 سانتی متر به سمت شمال شرق حرکت می کند. این حرکت ها ممتد و ارام نیست و ماحصل یک حرکت گاه به گاهی است که ممکن است یکباره چندین سانتی متر حرکت کرده و گاهی چند سال حرکت نکند.


ایجاد جزیره جدید در نزدیکی یمن با فعالیت صفحه عربی

عضو هیئت علمی موسسه هلال ایران، با اشاره به چرایی افزایش زلزله های ایران با قدرت بیشتر،گفت: این موضوع به سال 2012 و2013 باز می گردد که بازشدگی در دریای احمر رخ داد که حرکت پوسته از نوع واگرایی بود که در یک لحظه صفحه را به سمت پوسته ایران رانده است. در اثر این بازشدگی به قدری مواد "ماگما" به بیرون ریخته شده که در بین کشورهای جیبوتی و یمن دو جزیره از زیر دریا بیرون آمده است. این فشار به صفحه ایران منتقل شده است و باید منتظر زلزله های زیاد و فراوان باشیم. در آن زمان زلزله ای با قدرت 7.5 ریشتر در سراوان و پاکستان رخ داد که حاصل این فشار بود.

آغاز دوره 50 ساله وقوع زمین لرزه با شدت بالا

به گفته هدایی حرکت صفحه عربی در سال 2012 آغاز و تا سال بعد ادامه داشته است و فشار آن زمان به پوسته ایران منتقل شده است. در خود صفحه عربی اتفاقی رخ نداده و لبه برخورداین صفحه با صفحه اوراسیا(سیبری) باعث می شود که ایران که در این بین قرار دارد دچار زلزله شود. با افزایش این فشار به پوسته ایران باید منتظر زلزله های مکرر باشیم که ممکن است یک دوره 50 ساله به طول انجامد.

چرایی وقوع زمین لرزه های ایران در عمق کم

وی در مورد چرایی وقوع زلزله در عمق کم، گفت: پوسته ایران زمین نسبتا نازک است و در دوره سوم به چهارم زمین شناسی تکمیل شده است. ایران دارای گسل هایی با عمر کم و جوان است و به همین دلیل عمق 70 درصد زمین لرزه های ایران کمتر از 20 کیلومتر است. در حالیکه در ژاپن زلزله ها بیشتر در عمق 60 کیلومتری زمین رخ می دهد.

گسل های تهران فعال هستند

این استاد دانشگاه با بیان اینکه همه گسل ها فعال هستند، در پاسخ به این سوال که آیا وقوع زلزله در یک گسل می تواند گسل های دیگر را فعال کند،گفت: مثال این موضوع را در مورد زلزله گسل اشتهارد شنیدیم. به لحاظ علمی هر پدیده زمین شناسی که در دوره چهارم فعالیت داشته، همچنان فعال است. تمامی گسل های اطراف تهران به علت ایجاد اختلاف سطح و جابه جایی که ایجاد کرده اند، فعال هستند. ایجاد زلزله در یک گسل به این صورت است که گسل دیگر نمی تواند انرژی ذخیره شده را تحمل کند و با جابه جایی و تخلیه آن انرژی ایجاد زلزله می کند. گسل های اشتهارد، کهریزک، مشا، چیتگر، نیاوران،پارچین فعال هستند.

گسل چاهو فعال بود نه اشتهارد

وی افزود: اخیرا فردی مدعی شد که گسل اشتهارد جا به جا شده و فشار به گسل تهران اورده است. ابتدا باید بگویم به لحاظ گسیختگی این دو گسل با یکدیگر تفاوت دارند. گسل اشتهارد در موقعیت زمین ساختی ایران مرکزی است اما گسل تهران جزو البرز مرکزی است. اشتباه دیگری که رخ می دهد، این است که همه افرادی که با نقشه های کوچک مقیاس صحبت می کنند گسل اشتهارد را در نزدیکی گسل تهران نشان می دهدند اما اگر با نقشه های زمین شناسی 100 هزار ان را نگاه کنیم می توانیم این زمین لرزه ها را به گسل های دیگر مرتبط دانست که تاکنون کسی در این رابطه تحقیق دقیق نکرده اند. نزدیک ترین گسل در ان منطقه گسل چاهو است.

انسان توانایی ایجاد زلزله مصنوعی را دارد

این متخصص ژئومورفولوژی در پاسخ به شایعه تخلیه انرژی زمین توسط خود دانشمندان برای جلوگیری از زلزله بزرگتر، با رد این موضوع، تاکید کرد: انسان توانایی اینجاد زلزله های مصنوعی را دارد اما این زمین لرزه ها عمدی نیست. به عنوان مثال ساخت سدهای مخزنی بزرگ باعث می شود ریتم زلزله های منطقه افزایش یابد. ثابت شده است در مناطقی که سد وجود نداشته و بعد از مدتی سد ساخته شده است، بین 10 تا 15 درصد میزان زلزله خیزی افزایش یافته است. زلزله مصنوعی دیگری که می توان تولید کرد انفجار در معدن است. قدرت هر20 کیلوگرم " تی.ان.تی" برابر با یک ریشتر زلزله است. انفجارات هسته ای هم می تواند زلزله های قوی را ایجاد کند که بزرگترین آن در جریان آزمایش هسته ای شوروی با قدرت 9.8 ریشتر به ثبت رسید.

هارپ نقشی در زلزله ندارد

عضو هیئت علمی موسسه هلال ایران در مورد هارپ و تاثیر آن در ایجاد زلزله گفت: با هارپ امکان ایجاد زلزله وجود ندارد. هارپ مخفف کلمه " " است. پروژه هارپ در دهه 80 میلادی در دوران جنگ سرد از سوی آمریکا و سپس شوروی آغاز شد تا روی امواج بلند تحقیق کنند. نور خورشید در تمام نور موجی تا بلندترین امواج منتشر می شود. دولت ها روی این امواج بلند در زمینه جنگ های الکترونیک، کنترل و هدایت موشک ها یا در هدایت جنگنده ها برای مخفی ماندن از رادار دشمن کار می کنند. موضوع دیگر در مورد کنترل ذخیره انرژی رعد و برق است. الیته موضوع مهم این است که تمامی این اقدامات تحقیقاتی است. قدرت نفوذ هارپ به قدری نیست که بتواند در زیر زمین ایجاد زلزله کند.

چرایی شنیدن صدای مهیب و دیدن نور زلزله هنگام زمین لرزه

هدایی در مورد "وقوع نورهای زلزله" در جریان زلزله کرمانشاه گفت: در برخی زمین لرزه ها بسته به شرایط زمین، گاز "رادون" خارج می شود یا گازهایی قبل از تخلیه انرزی زمین، خارج می شود. این موارد را ماهواره ها ثبت می کنند و برخی مواقع ممکن است زمان وقوع زلزله ابری روی آسمان وجود داشته باشد. آقای "شو" دانشمند چینی ساکن آمریکا در مورد ابر زلزله مشغول تحقیق است. برخی هم روی خروج گاز رادون هنگام وقوع زلزله تحقیق می کنند تا شاید منشاء پیش بینی زلزله شود. این موارد به صورت فردی است و تاکنون کسی نتوانسته است در مورد پیش بینی زلزله صحبت کند.

وی در مورد ادعای مردم ایلام مبنی بر شنیدن صدای مهیب هنگام وقوع زلزله گفت: وقتی زلزله رخ می دهد، در مناطقی که گسیختگی شدید ایجاد می شود، صدای مهیبی شنیده می شود. این صدا شبیه آسیب های دستی،شکستگی سنگ یا ریزش کوه را دارد. در این زمان که زمین شروع به شکسته شدن می کند، گرد و غبارهایی را ایجاد می کند که آن حالت با غروب آفتاب موجب ایجاد نورهایی می شود که مردم مدعی هستند در زلزله می بینند. در غیر این صورت در همه زلزله ها نورهایی ایجاد نمی شود.

زلزله سرپل بزرگترین زلزله ثبت شده گسل زاگرس

این متخصص ژئومورفولوژی در پاسخ به این سوال که آیا ممکن است در غرب کشور زلزله های بزرگ و بیش از 5.5 ریشتر رخ دهد، گفت: احتمال رخداد زلزله با قدرت بالا در استان کشور بازهم وجود دارد. پرتگاه بیستون را وقتی بررسی می کنیم، مشاهده می کنیم که گسل بیستون در سالهای گذشته توانسته است چنین پرتگاهی را ایجاد کند. پس امکان وقوع زلزله ای با قدرت بالا در این گسل وجود دارد. زلزله 7.3 ریشتری "ازگله" در طول 100 سال گذشته بزرگترین زمین لرزه منطقه زاگرس بوده است.


ثبت اولین زلزله ایران همزمان با حمله اسکندر

هدایی در مورد زلزله در شهر تهران و میزان قدرت این زمین لرزه گفت: بررسی های انجام شده نشان می دهد اولین زلزله ثبت شده در ایران درزمان حمله اسکندر به ایران به ثبت رسیده است. طبق اسناد تاریخی این زلزله در منطقه راگا(ری) به ثبت رسیده و براساس همان اسناد، قدرت تخریبی زلزله به شدت زیاد بوده و باعث تلفات زیاد شده است.از تپه های ابن بابویه مشخص شد تاکنون چندین مرتبه در تهران زلزله های شدید رخ داده و براساس اعلام باستان شناسان در این منطقه چند تمدن زیر خاک قرار دارد.

احتمال وقوع زلزله در ایران با قدرت7.8 ریشتر

وی با اشاره به پیش بینی های آمبرسس در مورد زلزله تهران تاکید کرد: براساس پیش بینی های این فرد، وقوع زلزله 7.8 ریشتری در تهران دور از ذهن نیست.براساس تحقیقات بعدی گسل های مشا و شمال تهران قابلیت ایجاد این توان از زلزله را دارند. تلفات زلزله را نمی توان براورد کرد.زمان وقوع و داشتن پیش لرزه در میزان تلفات تاثیر گذار است. این فرد مدعی شده است زلزله دو ریشتری را کسی متوجه نمی شود. زلزله سه ریشتری را کسانی که داخل خانه حضور داشته و حواس جمعی دارند متوجه می شوند. زلزله 4 ریشتری شیشه ها لرزیده و 5 ریشتری 10 تا 15 درصد در مصالح ساختمانی ایران تخریب ایجاد می کند.

میزان تخریب تهران در زمان زلزله های مختلف

عضو هیئت علمی موسسه هلال ایران ادامه داد: براساس این پیش بینی در زلزله 6 ریشتری تا 25 درصد شهر و با زلزله 7 ریشتری تا 70 درصد شهر امکان تخریبش وجود دارد. البته موضوع مهم این است که این گزارش سال 68 منتشر و در سال 72 این کتاب در تهران به چاپ رسیده است. البته برخی ها این آمارها را در ساخت و ساز فعلی مبنا می دانند که جوابگو نیست.

پیشگویی زلزله دروغ است

این متخصص ژئومورفولوژی در مورد ادعاهای پیش بینی زلزله اظهار داشت: تاکنون هیچ دانشگاه یا مرجع علمی نتوانسته است زلزله را پیش بینی کند. ش اگر آمار دراز مدت زلزله های یک منطقه در اختیار ما باشد تنها می توانیم بگویم فعالیت این منطقه بیشتر شده است یا خیر، در غیر این صورت امکان پیش بینی زمان و قدرت زلزله ممکن نیست.