انواع هپاتیت، علل بروز و راه‌های تشخیص و درمان آن

حتما تابه‌حال نام بیماری هپاتیت را شنیده‌اید. هپاتیت به‌معنای تورم و التهاب کبد است و انواع مختلفی دارد که برخی از آنها عفونی و برخی غیرعفونی هستند. عوامل بسیاری باعث بروز این بیماری می‌شوند. عامل ایجاد هپاتیت هرچه که باشد، باعث التهاب و تورم کبد می‌شود و در کارکرد آن اختلال ایجاد می‌کند. هپاتیت می‌تواند حاد یا مزمن باشد. هپاتیت مزمن خطرناک‌تر از هپاتیت حاد است و می‌تواند به سرطان کبد، سیروز کبدی و گاهی اوقات مرگ منجر شود. با مصرف مواد مفید برای کبد، می‌توانید به سلامت کبد خود کمک کنید. در مطلب زیر شما را به‌طور کامل با انواع هپاتیت، علل بروز، راه‌های پیشگیری و درمان آن آشنا می‌کنیم.

هپاتیت چیست؟

هپاتیت نوعی بیماری التهابی کبد است که معمولا توسط عفونت ویروسی ایجاد می‌شود اما علل احتمالی دیگری نیز برای هپاتیت وجود دارد. این علل عبارت‌اند از هپاتیت خودایمنی و هپاتیتی که به‌عنوان نتیجه‌ی ثانویه‌ی مصرف داروها، مواد مخدر، سموم و الکل اتفاق می‌افتد. هپاتیت خودایمنی، بیماری‌ای است که در آن بدن‌، آنتی‌بادی‌هایی علیه بافت کبد می‌سازد و به آن حمله می‌کند.

کبد شما در قسمت بالای سمت راست شکم‌‌تان قرار دارد و کارهای بسیار مهمی انجام می‌دهد که بر متابولیسم و عملکرد تمام بدن‌تان تأثیر می‌گذارد، از جمله:

• تولید صفرا که برای هضم غذا ضروری است.
• تصفیه‌ی سموم موجود در بدن.
• دفع بیلی‌روبین (محصول ناشی از شکست و تجزیه‌ی سلول‌های قرمز خون)، کلسترول، هورمون‌ها و داروها.
• تجزیه‌ی کربوهیدرات ها، چربی‌ها و پروتئین ها.
• فعال‌سازی آنزیم‌ها (پروتئین‌های خاصی که برای عملکردهای بدن ضروری‌اند).
• ذخیره‌سازی گلیکوژن (یک شکل از قند)، مواد معدنی و ویتامین A، ویتامین D، ویتامین E و ویتامین K.
• سنتز پروتئین‌های خون مانند آلبومین.
• سنتز فاکتورهای انعقادی.

با توجه به مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری (CDC) درحال‌حاضر حدود 4٫4 میلیون آمریکایی به هپاتیت B و C مزمن مبتلا هستند و تعداد بسیار بیشتری از مردم حتی نمی‌دانند که هپاتیت دارند.

گزینه‌های درمانی بسته به نوع هپاتیتی که به آن مبتلا هستید، متفاوت هستند. شما می‌توانید ازطریق واکسیناسیون و اقدامات احتیاطی در شیوه‌ی زندگی از برخی انواع هپاتیت پیشگیری کنید.

5 نوع هپاتیت ویروسی

عفونت‌های ویروسی کبد که به‌عنوان هپاتیت شناخته می‌شوند، عبارت‌اند از هپاتیت A ،B ،C ،D و E . هرکدام از این هپاتیت‌های ویروسی را یک ویروس متفاوت ایجاد می‌کنند.

هپاتیت A همیشه بیماری‌ای حاد و کوتاه‌مدت است؛ درحالی‌که هپاتیت B، C و D به‌احتمال زیاد، ادامه‌دار و مزمن می‌شوند. هپاتیت E معمولا حاد است اما می‌تواند در زنان باردار بسیار خطرناک باشد.

هپاتیت A

هپاتیت A به‌وسیله‌ی عفونت ناشی از ویروس هپاتیت HAV) A) ایجاد می‌شود. این نوع هپاتیت اغلب توسط مصرف غذا یا آب آلوده به مدفوع فرد مبتلا به هپاتیت A منتقل می‌شود.

هپاتیت B

هپاتیت B از طریق تماس با مایعات بدن عفونی مانند خون، ترشحات واژینال یا مایع منی حاوی ویروس هپاتیت HBV) B) منتقل می‌شود. استفاده از سرنگ مشترک، داشتن رابطه‌ی جنسی با فرد آلوده یا استفاده از تیغ مشترک خطر ابتلا به ویروس هپاتیت B را افزایش می‌دهد. CDC تخمین می‌زند که 1٫2 میلیون نفر در ایالات‌ متحده و 350 میلیون نفر در سراسر جهان به این بیماری مزمن مبتلا باشند.

هپاتیت C

هپاتیت C از ویروس هپاتیت HCV) C) به‌وجود می‌آید. هپاتیت C از طریق تماس مستقیم با مایعات بدن آلوده و معمولا از طریق استفاده از سرنگ مشترک و تماس جنسی منتقل می‌شود. HCV یکی از رایج‌ترین عفونت‌های ویروسی منتقله از راه خون در ایالات‌ متحده است. تقریبا 2٫7 تا 3٫9 میلیون آمریکایی درحال‌حاضر به این عفونت مزمن مبتلا هستند.

هپاتیت D

هپاتیت D که هپاتیت دلتا نیز نامیده می‌شود، یک بیماری جدی کبدی است که ویروس هپاتیت HDV) D) آن را به‌وجود می‌آورد. HDV از طریق تماس مستقیم با خون آلوده گسترش می‌یابد و نوع نادری از هپاتیت است که فقط به‌همراه عفونت هپاتیت B اتفاق می‌افتد. ویروس هپاتیت D نمی‌تواند بدون حضور هپاتیت B تکثیر شود. این بیماری در ایالات‌ متحده، بسیار کمیاب است.

هپاتیت E

هپاتیت E، یک بیماری منتقله از طریق آب است که توسط ویروس هپاتیت HEV) E) ایجاد می‌شود. هپاتیت E عمدتا در مناطقی که فاقد سیستم فاضلاب بهداشتی و اصولی هستند، دیده می‌شود و معمولا به‌خاطر قورت‌ دادن ماده‌ی مدفوعی که منبع آب را آلوده کرده است به‌وجود می‌آید. این بیماری در ایالات‌ متحده شایع نیست. بااین‌حال باتوجه به CDC، مواردی از هپاتیت E در خاورمیانه، آسیا، آمریکای مرکزی و آفریقا گزارش شده است.

علل هپاتیت غیرعفونی

الکل و سموم دیگر

مصرف بیش‌ازحد الکل می‌تواند باعث آسیب و التهاب کبد شود که گاهی به آن هپاتیت الکلی نیز می‌گویند. الکل به‌طور مستقیم به سلول‌های کبد صدمه می‌زند و به‌مرور زمان می‌تواند باعث آسیب دائمی شود و حتی به نارسایی و سیروز کبدی – ضخامت و زخم شدن کبد – منجر شود.

سایر علل سمی هپاتیت عبارت‌اند از مصرف بیش‌ازحد یا اُوردوز داروها و قرارگیری در معرض سموم.

پاسخ سیستم خودایمنی

در برخی موارد، سیستم ایمنی، کبد را به‌عنوان عاملی بیگانه و مضر اشتباه می‌گیرد و به آن حمله می‌کند. این باعث التهابی مداوم می‌شود که می‌تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد و اغلب مانع عملکرد درست کبد می‌شود. این وضعیت در زنان، سه برابر شایع‌تر از مردان است.

علائم شایع هپاتیت

اگر شما به اَشکال عفونی هپاتیت که مزمن هستند – مانند هپاتیت B و C – مبتلا باشید، ممکن است در ابتدا هیچ‌گونه علائمی نداشته باشید. علائم ممکن است تا زمانی که آسیب وارده بر عملکرد کبد تأثیر بگذارد، ظاهر نشوند.

اما علائم و نشانه‌های هپاتیت حاد به‌سرعت ظاهر می‌شوند. آنها عبارت‌اند از:

• خستگی؛
• علائمی شبیه علائم آنفولانزا؛
• ادرار تیره؛
• مدفوع رنگ‌پریده؛
• درد شکمی؛
• بی اشتهایی؛
• کاهش وزن بی‌دلیل؛
• چشم‌ها و پوست زرد که می‌تواند علائم زردی (یرقان) باشد.

هپاتیت مزمن به‌آرامی پیشرفت می‌کند، بنابراین ممکن است این علائم و نشانه‌ها آن‌قدر خفیف باشند که متوجه‌شان نشوید.

هپاتیت چگونه تشخیص داده می‌شود

بررسی سابقه و معاینه‌ی فیزیکی

برای تشخیص هپاتیت، پزشک‌تان اول یک سابقه پزشکی از شما خواهد گرفت تا هرگونه علائم خطر مربوط به هپاتیت عفونی یا غیرعفونی را در شما شناسایی کند.

پزشک در طول معاینه‌ی فیزیکی، شکم شما را به‌آرامی فشار می‌دهد تا ببیند که آیا هیچ‌گونه درد یا حساسیتی احساس می‌کنید یا نه. همچنین می‌تواند متوجه شود که کبدتان بزرگ شده است یا خیر. اگر پوست یا چشم‌هایتان زرد شده باشند، پزشک در طول معاینه‌ی فیزیکی متوجه‌ی آن خواهد شد.‌

آزمایش‌های عملکرد کبد

آزمایش‌های عملکرد کبد از نمونه‌های خون برای تعیین میزان کارایی کبد شما استفاده می‌کنند. نتایج غیرطبیعی این آزمایش‌ها ممکن است اولین علامتی باشد که مشکلی را نشان می‌دهد؛ به‌خصوص اگر شما در معاینه‌ی فیزیکی هیچ‌گونه علائمی از بیماری کبد نداشته باشید. سطوح بالای آنزیم‌های کبدی ممکن است نشان‌دهنده‌ی آن باشد که کبد شما تحت‌فشار است، صدمه‌ دیده است یا به‌درستی کار نمی‌کند.

سایر آزمایش‌های خون

اگر آزمایش‌های عملکرد کبد شما غیرطبیعی باشند، پزشک‌تان احتمالا از شما می‌خواهد که برای تشخیص منبع مشکل‌تان آزمایش‌های خون دیگری نیز انجام دهید. این آزمایش‌ها می‌توانند بودن یا نبودن ویروس‌های هپاتیت را در بدن شما بررسی کنند. همچنین می‌توانند برای بررسی آنتی‌بادی‌هایی که در بیماری‌هایی مانند هپاتیت خودایمنی شایع هستند، استفاده شود.

سونوگرافی

سونوگرافی شکمی از امواج فراصوت برای ایجاد تصویری از اندام‌های داخل شکم استفاده می‌کند. این آزمایش به پزشک امکان خواهد داد که به کبد و اندام‌های اطرافش نگاه دقیق‌تری بیندازد. سونوگرافی می‌تواند موارد زیر را نشان دهد:

• تجمع مایع در شکم؛
• آسیب یا بزرگ‌ شدن کبد؛
• تومورهای کبد؛
• ناهنجاری‌های کیسه‌ی صفرا.

گاهی اوقات لوزالمعده نیز در تصاویر سونوگرافی مشخص می‌شود. سونوگرافی آزمایشی مفید در تعیین عملکرد غیرطبیعی کبد شماست.

بیوپسی (نمونه‌برداری) کبد

بیوپسی کبد، روشی تهاجمی است که در آن پزشک از بافت کبد شما نمونه‌برداری می‌کند. این کار می‌تواند از طریق پوست شما و با استفاده از یک سوزن انجام شود و به جراحی نیاز ندارد. معمولا پزشک‌تان برای افزایش دقت در هنگام نمونه‌برداری از کبد، از سونوگرافی هم‌زمان استفاده می‌کند. این آزمایش به پزشک‌تان امکان می‌دهد که بفهمد عفونت یا التهاب چگونه روی کبد شما اثر گذاشته است. این روش می‌تواند برای نمونه‌برداری از هر ناحیه‌ای در کبدتان که غیرطبیعی به‌نظر می‌رسد، به‌کار رود.

هپاتیت چگونه درمان می‌شود؟

گزینه‌های درمانی باتوجه به نوع هپاتیتی که شما دارید و اینکه آیا عفونت حاد است یا مزمن، تعیین می‌شوند.

هپاتیت A

هپاتیت A معمولا به درمان نیاز ندارد، چون یک بیماری کوتاه‌مدت است. اگر علائم آن ناراحتی زیادی ایجاد کنند، ممکن است به شما توصیه شود که در رختخواب بمانید و استراحت کنید. اگر به استفراغ یا اسهال دچار شدید، دستورات پزشک‌تان را در زمینه‌ی تغذیه و آبرسانی به بدن‌تان کاملا رعایت کنید. واکسن هپاتیت A برای پیشگیری از این عفونت موجود است. اکثر کودکان بین سنین 12 و 18 ماهگی واکسیناسیون را آغاز می‌کنند. واکسن هپاتیت A شامل دو واکسن است. این واکسن برای بزرگسالان نیز موجود است و می‌تواند با واکسن هپاتیت B ترکیب شود.

هپاتیت B

هپاتیت B حاد به درمان خاصی نیاز ندارد.

هپاتیت B مزمن با داروهای ضدویروسی درمان می‌شود. این شکل از درمان می‌تواند پرهزینه باشد، چون باید برای چندین ماه یا سال ادامه یابد. همچنین درمان هپاتیت B مزمن، مستلزم نظارت و ارزیابی‌های پزشکی منظم است تا مشخص شود که آیا ویروس به درمان پاسخ می‌دهد یا نه.

هپاتیت B با واکسیناسیون پیشگیری می‌شود. CDC واکسیناسیون هپاتیت B را برای همه‌ی نوزادان توصیه می‌کند. واکسیناسیون هپاتیت B شامل سه واکسن است که معمولا درطول 6 ماه اول تولد کودک با فواصل مشخصی تزریق می‌شوند. همچنین این واکسن برای همه‌ی کارکنان خدمات بهداشتی و درمانی نیز توصیه می‌شود.

هپاتیت C

برای درمان هپاتیت C مزمن و حاد از داروهای ضدویروسی استفاده می‌شود. افرادی که به هپاتیت C مزمن مبتلا هستند، معمولا با ترکیبی از درمان‌های دارویی ضدویروسی معالجه می‌شوند. همچنین ممکن است برای تعیین بهترین شکل درمان، به انجام آزمایش‌های بیشتری نیاز باشد. افرادی که در نتیجه‌ی هپاتیت C مزمن به سیروز کبدی (التهاب و زخم در کبد) یا بیماری کبد دچار می‌شوند، ممکن است در آینده به پیوند کبد نیاز پیدا کنند.

درحال‌حاضر هیچ واکسیناسیونی برای هپاتیت C وجود ندارد.

هپاتیت D

درحال‌حاضر هیچ داروی ضدویروسی برای درمان هپاتیت D وجود ندارد. براساس مطالعه‌ای در سال 2013، دارویی به‌نام آلفا‌اینترفرون می‌تواند برای درمان هپاتیت D به‌کار رود اما تنها در 25 تا 30 درصد از بیماران مؤثر است. با دریافت واکسیناسیون هپاتیت B می‌توان از ابتلا به هپاتیت D جلوگیری کرد، چون برای گسترش هپاتیت D فرد باید حتما به عفونت هپاتیت B آلوده باشد.

هپاتیت E

درحال‌حاضر هیچ درمان دارویی خاصی برای هپاتیت E وجود ندارد. ازآنجاکه این عفونت اغلب حاد است، معمولا به‌خودی‌خود برطرف می‌شود. به افراد مبتلا به این نوع عفونت اغلب توصیه می‌شود که به‌قدر کافی استراحت کنند، مقدار زیادی مایعات مصرف کنند، مواد مغذی کافی دریافت کنند و از مصرف الکل اجتناب نمایند. بااین‌حال زنانی که در دوران بارداری قرار دارند و به این عفونت مبتلا هستند، به نظارت و مراقبت دقیق نیاز دارند.

هپاتیت خودایمنی

کورتیکواستروئیدها مانند پردنیزون یا بودسوناید در درمان اولیه‌ی هپاتیت خودایمنی، بسیار مهم هستند. آنها حدودا در 80 درصد از افراد مبتلا به این بیماری مؤثر واقع می‌شوند.

آزاتیوپرین (ایموران) – دارویی که سیستم ایمنی را سرکوب می‌کند – نیز اغلب در درمان هپاتیت خودایمنی به‌کار می‌رود. این دارو را می‌توان به‌همراه استروئیدها یا بدون آنها مصرف کرد.

سایر داروهای سرکوب‌کننده‌ی ایمنی مانند مایکوفنولات (سل‌سپت)، تاکرولیموس (پروگرف) و سیکوسپورین (نئورال) نیز می‌توانند به عنوان جایگزین‌هایی برای آزاتیوپرین در درمان به‌کار روند.

نکاتی برای پیشگیری از هپاتیت

بهداشت

رعایت اصول بهداشتی، یک راه اساسی برای پیشگیری از ابتلابه هپاتیت A و E است. اگر به یک کشور درحال توسعه سفر می‌کنید، باید از موارد زیر اجتناب کنید:

• آبی که از منبع یا منابع همان منطقه تأمین می‌شود؛
• یخ؛
• صدف‌ها یا سخت‌پوستان خام یا نیمه‌پخته؛
• سبزیجات و میوه‌های خام.

هپاتیت B، C و D از طریق خون آلوده منتقل می‌شوند و به روش‌های زیر می‌توان از ابتلابه آنها جلوگیری کرد:

• استفاده‌نکردن از سوزن‌های مشترک؛
• استفاده‌نکردن از تیغ مشترک؛
• استفاده‌نکردن از مسواک مشترک؛
• نداشتن تماس با خون ریخته.

هپاتیت‌های B و C می‌توانند از طریق رابطه‌ی جنسی و رفتارهای جنسی پرخطر نیز منتقل شوند. نداشتن رفتار جنسی پرخطر و استفاده از کاندوم می‌تواند به کاهش خطر ابتلابه عفونت کمک کند.

واکسن

استفاده از واکسن، یک روش مهم در پیشگیری از هپاتیت است. درحال‌حاضر برای پیشگیری از گسترش هپاتیت A و B واکسن‌هایی وجود دارد و کارشناسان درحال درست کردن واکسن‌هایی برای پیشگیری از هپاتیت C هستند. یک نوع واکسن هپاتیت E نیز در چین وجود دارد اما در ایالات‌ متحده دردسترس نیست.

عوارض هپاتیت

هپاتیت B یا C مزمن، اغلب می‌تواند به مشکلات سلامتی جدی‌تری منجر شود. ازآنجاکه این ویروس بر کبد تأثیر می‌گذارد، افراد مبتلا به هپاتیت B یا C مزمن درمعرض خطر ابتلا به موارد زیر قرار دارند:

• بیماری مزمن کبد؛
• سیروز؛
• سرطان کبد.

هنگامی که کبد شما دیگر به‌طور طبیعی کار نکند، نارسایی کبد اتفاق می‌افتد. عوارض نارسایی کبد عبارت‌اند از:

• اختلالات خونریزی؛
• تجمع مایع در شکم که به آسیت معروف است؛
• افزایش فشار خون در وریدهای پورتال که وارد کبد می‌شوند که به پرفشاری خون پورتال معروف است؛
• نارسایی کلیه؛
• انسفالوپاتی کبدی که می‌تواند شامل خستگی، از دست دادن حافظه و کاهش توانایی‌های ذهنی به‌علت تجمع سمومی مانند آمونیاک باشد که بر عملکرد مغز تأثیر می‌گذارند؛
• کارسینوم هپاتوسلولُر که یک نوع سرطان کبد است؛
• مرگ.

به افراد مبتلابه هپاتیت B و C مزمن توصیه می‌شود که از مصرف الکل اجتناب کنند، چون الکل می‌تواند نارسایی و بیماری کبد را تسریع کند. برخی مکمل های غذایی و داروها نیز می‌توانند بر عملکرد کبد تأثیر بگذارند. اگر شما به هپاتیت B یا C مزمن مبتلا هستید، قبل از مصرف هر داروی جدیدی با پزشک‌تان مشورت کنید.