به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از روابط عمومی موسسه خانه کتاب، آیین گرامیداشت زنده یاد محسن جعفری مذهب حقیقی و رونمایی از کتاب «میراث حقیقی» به مناسبت سالروز تولد این تاریخ پژوه و ایران شناس عصر روز یکشنبه (اول بهمن) با حضور مجید غلامی جلیسه، مدیر عامل خانه کتاب، منصور صفت گل، عضو هیئت علمی و دانشیار گروه تاریخ دانشگاه تهران، گودرز رشتیانی، پژوهشگر تاریخ و مدرس دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران و همچنین اعظم هدایتی (همسر زنده‌یاد جعفری مذهب) و مجتبی تبریزنیا که کار گردآوری و تدوین مجموعه مقالات را مشترکاً انجام داده‌اند، در سرای اهل قلم در تهران برگزار شد.
مجید غلامی جلیسه در ابتدای این مراسم گفت: جای تاسف است که امروز به مناسبت تولد زنده یاد جعفری‌مذهب گرد هم آمدیم اما حضور پر خیر و برکت ایشان در بین ما نیست. این موضوع خیلی ناراحت کننده است که ما در زمان حیات بسیاری از بزرگان آنها را فراموش می‌کنیم یا به آنها توجه نمی‌کنیم. امیدواریم این اتفاقات را کمتر ببینم و شاهد باشیم در زمان حیات بزرگان به نوعی قدردان زحمات آنها باشیم.
جلیسه: وقتی در کارهای مشترک با جعفری‌مذهب به درهای بسته می‌خوردیم، او عقب نمی‌کشید
وی با اشاره به سابقه دوستی با زنده‌یاد جعفری مذهب گفت: دوستی من با جعفری مذهب سابقه دیرینه‌ای دارد؛ حدود 15-16 سال پیش برای اولین بار در کتابخانه مجلس با ایشان ارتباط گرفتم و بهانه‌های مشترک برای دید و بازدیدهای دوستانه پیدا کردیم. خیلی زود با ایده‌ها و نکاتی که داشتند، باعث شد کارها و برنامه‌هایی از ایشان یاد بگیرم. جعفری مذهب مانند یک استاد با دقت نظر و حسن توجه کمک می‌کرد تا گام به گام به چیزهایی که مد نظرم است، نزدیک‌تر شوم. شاید یکی از صحبت‌های مشترک ما بحث چاپ و تاریخ آن بود که با علاقمندی زیاد سعی می‌کرد آن را دنبال کند.
مدیرعامل خانه کتاب ادامه داد: سال 84 من به اتفاق ایشان و دوستان دیگر به کتابخانه‌های ایران رفتیم و آن زمان بحث 200 سال صنعت چاپ مطرح بود. جعفری مذهب علاقمندی زیادی به تاریخ‌ها و ضرب و تقسیم‌های تاریخ داشت. سعی می‌کرد به این بهانه‌های مختلف، اتفاقاتی را مورد کانون توجه تاریخ پژوهان قرار دهد. 200 سال صنعت چاپ بهانه‌ای بود تا 200 سال کار نکرده و پژوهش انجام نشده را در ایران انجام دهیم. وقتی به درهای بسته می‌خوردیم، ایشان عقب نمی‌کشید و از ظرفیت‌های حداقلی، حداکثر استفاده را می‌کردند. فکر می‌کنم طی یک دهه گذشته با همت و تلاش‌های ایشان نشست‌ها و جلسه‌های زیادی با محوریت 200 سال صنعت چاپ برگزار شد.
جلیسه افزود: نگاه زنده‌یاد جعفری مذهب، بلند و در عین حال با مناعت طبع بود و با حداقل‌ها کارهای بزرگ خود را انجام می‌داد. من هم فکر نمی‌کردم آقای جعفری مذهب این همه کار انجام داده باشد و امروز می‌بینیم حق بزرگی بر تاریخ و ایران شناسی و تک تک ما دارد. خوشحالم این شانس را داشتم که با جعفری مذهب دوست و رفیق باشم و در آخرین سفرشان با ایشان همراه بودم و خوشحالم به بهانه تولد ایشان، امروز کتاب مجموعه مقالات‌شان به همت همسر ایشان گردآوری شده است. حقیقتاً این کتاب میراث حقیقت برای کشور و علاقه‌مندان تاریخ است، امیدوارم این کتاب صدقه جاریه برای زنده‌یاد دکتر جعفری‌مذهب باشد.
در ادامه این نشست، مجتبی تبریزنیا هم با اشاره به سابقه آشنایی با زنده‌یاد جعفری مذهب گفت: این سابقه به سال 1376 برمی‌گردد؛ زمانی که مجموعه کتاب ماه منتشر می‌شد. ایشان یک شخصیت چندرشته‌ای داشت و در چند حوزه فعالیت می‌کرد. تاریخ مسیحیت یکی از حوزه‌های علاقه‌مندی دکتر جعفری مذهب بود. در مورد ترجمه کتاب‌های مقدس کار می‌کرد. حوزه دیگری که علاقه داشت بحث ایران پژوهی بود زیرا به زادگاهش علاقه داشت.
تبریزنیا: مقالات جعفری‌مذهب در حوزه سکه‌شناسی بسیار راهگشاست
وی عنوان کرد: سکه شناسی مهمترین بخشی بود که زنده‌یاد جعفری مذهب در طول سه دهه از فعالیت خود روی آن کار کرد. مقاله‌هایی که در این حوزه نوشت بسیار راهگشا بود و دیدگاه‌های جدیدی را مطرح کرد. در بسیاری از مقاله‌هایش از زاویه سکه‌شناسی به زوایایی جدیدی می‌رسید. مطالعات زنده‌یاد جعفری مذهب در دهه 70 جنبه تاریخی داشت اما در دهه 80 در کتابخانه ملی صاحب موقعیت اداری شد و به سمت نسخه‌شناسی رفت. ایشان معتقد بود فهرست‌نویسی‌های ما در بسیاری از مواقع ناقص است و تاکید داشت فهرست نویسی باید به صورت کامل نوشته شود و نمونه‌هایی هم در این زمینه ارائه کرد.
تبریزنیا افزود: جعفری مذهب یک کتابشناسِ به تمام معنا بود؛ وقتی کتاب را تورق می‌کرد، به جزییات آن پی می‌برد و در مورد کتاب نظر می‌داد. مقاله‌های کتابی او بر دو نوع نقد و معرفی بود. به لحاظ نقد، ایشان یک منتقد حرفه‌ای و متبحر بود. در بخش معرفی کتاب همیشه یک کتاب جدید ارائه می‌کرد تا اطلاعات افزوده داشته باشد. مستعارنویسی یکی از دغدغه‌های او بود. در مقاله‌های خود سعی کرد با نظریه‌پردازی به آن موجودیت دهد. او همچنین تمام رویدادهای روزانه خود را یادداشت می‌کرد که امیدواریم روزی منتشر شود.
وی بیان کرد: زنده‌یاد جعفری مذهب بسیار دقیق، باریک بین و مستندنگر بود و بدون استناد صحبت نمی‌کرد؛ بسیاری از مقالاتش مستند به تصویر بود. بر روش تجربی و میدانی بسیار تاکید داشت و سختکوش، پرکار، نکته‌گو، نکته‌نویس و در ارائه ایده‌هایش، جسور بود. زنده یاد جعفری مذهب موفق نشد کتاب‌هایش را منتشر کند و کارنامه‌اش محدود به مقاله‌هایش شد.
تبریزنیا در مورد کتاب «میراث حقیقی» بیان کرد: ایده انتشار این کتاب اول آبان امسال از سوی آقای جلیسه مطرح شد. مجموعه مقالات دکتر جعفری مذهب فنی و پر از ارجاع است، 215 مطلب در این مجموعه چاپ شده است. عنوان کتاب پیشنهاد همسر دکتر بود، کتاب تقدیم به 2 دختر دکتر شده است، پیوست کتاب هم تعدادی از تصاویر دکتر جعفری مذهب است.
صفت‌گل: گفته‌های جعفری‌مذهب از نوشته‌هایش بیشتر است
منصور صفت‌گل از دیگر سخنرانان این آیین گفت: امیدوارم کتاب میراث حقیقی تبدیل به مرجعی برای تحقیقات تاریخی و ایران شناسی شود. در دوره جدید تاریخی نویسی ما چندین شاخه تحقیقات تاریخی شکل گرفت و در حال حاضر خلیی هم وسعت پیدا کرد. در ایران مطالعات تحقیقاتی دو وجه عام و خاص دارد. از آنجایی که همه ما به تاریخ علاقه داریم و به طور معمول علاقه به تاریخ ایران، شهرها و سرزمین‌ها گویی همزاد آدمی است و ما هر لحظه در تاریخ زندگی می‌کنیم. این وجه عام، تحقیقات تاریخی را شکل می‌دهد و ما در گروه‌های مختلف اجتماعی این تحقیقات را می‌بینیم. بنابراین تاریخ بازارِ گرمی دارد و مورد علاقه طبقات مختلف جامعه است.
صفت گل ادامه داد: وجه دوم تاریخ نگاری در ایران وجه خاص است که تاریخ نگاران حرفه‌ای و با تجربه معمولاً آن را انجام می‌دهند. فعالیت تاریخ نویسی زنده‌یاد جعفری مذهب عمدتاً در بخش دوم قابل تجزیه تحلیل است نه اینکه دیگران یعنی مخاطب عام نتوانستند از نتیجه تحقیقات جعفری مذهب بهره ببرند اما به دلیل ویژگی‌های خاصی که این تحقیقات دارد، آنها را در گروه تحقیقات مورخان حرفه ای دسته بندی می‌کنیم. در فضای تاریخ نگاری معاصر بعضی از مورخان و علاقمندان به تاریخ این وجه را ترجیح می‌دهند که مباحث نظری را بر عمل مورخانه غلبه دهند. این امر مفید است اما نتایج حرفه‌ای تاریخ نگاری آن خیلی قابل اعتنا نیست. یکی از خصوصیات تاریخ نگاری جعفری مذهب پرهیز از کلان گویی‌های نظریه پردازانه بی‌ربط به عمل مورّخانه بود بیشتر ترجیح می‌داد مانند مورخ حرفه‌ای عمل کند.
وی عنوان کرد: ایشان علاقمند به این بود که روی عمل مورّخانه تاکید کند و همین امر منجر به تولید آثار مفیدی شد. وجه دیگر تاریخ نگاری او در بستر تاریخ نگاری معاصر، ریز تاریخ نگاری است. معمولاً مورخان یا حوزه تحقیق تاریخ‌نگاری را روندی انتخاب می‌کنند یا موضوعات منفرد را انتخاب می‌کنند که از لحاظ زمانی بسیار محدود هستند و از نظر حوزه عمل مورخ کوچک و مختصر هستند؛ انتخاب موضوع بسیار کوچک و انجام تحقیقات ژرفانگر در مورد آن کار سختی است. گفته‌های او از نوشته‌های او بیشتر است. علاقه بی‌پایانی داشت و تحقیقات او مانند جستجوی بی‌پایان بود. جعفری مذهب یک تاریخ نگار بین رشته‌ای بود و به تاریخ، سیاست، اجتماعی، فرهنگ و... محدود نمی‌شد؛ مجموعه این حوزه‌ها مورد علاقه او بود. در حوزه‌های گوناگون سرک می‌کشید و بی‌قراری تاریخ نگارانه داشت و این باعث می‌شد هیچ حوزه‌ای او را اقناع نکند و شهرزاد تاریخ‌نگاری ایران محسوب می‌شد و از جنبه‌های مختلف سراغ موضوعات تاریخی می‌رفت.
صفت‌گل در پایان گفت: او آرمانخواه و آرمانگرا بود و برای کار و فعالیت خودش احترام زیادی قائل بود و میل داشت از سوی دستگاه‌ها و نهادهای پشتیبان فعالیت‌های مورخان مورد توجه قرار بگیرد. او مورخ علاقمند به ایران بود. برای او ایران شناسی یک رشته درسی نبود بلکه با او عجین بود.
تصمیم خانواده جعفری مذهب به ایجاد جایزه‌ای به نام او
بر اساس این گزارش، در ادامه آیین گرامیداشت زنده‌یاد جعفری مذهب؛ اعظم هدایتی همسر وی در سخنانی گفت: جعفری مذهب مرد نوشتن بود؛ شغلش معلمی نبود اما عاشق این بود که چیزی را به کسی یاد دهد. کتابخانه شخصی او را به سازمان اسناد و کتابخانه ملی اهدا کردیم. جعفری مذهب بی‌نهایت نوشته دارد و کارهای زیادی انجام داد و همت زیادی را می‌طلبد تا بتوانیم آنها را چاپ کنیم. جعفری مذهب در سخنرانی‌ها و نشست‌های زیادی شرکت کرد و امیدوارم بتوانیم گفتگوها و سخنرانی‌های او را در جایی چاپ و منتشر کنیم. همچنین تصمیم داریم جایزه‌ای به نام جعفری مذهب دایر کنیم.
گودرز رشتیانی نیز در این مراسم گفت: پس از درگذشت دکتر جعفری مذهب دو کتاب «محسن نامه» و «میراث حقیقی» در مورد ایشان منتشر شده است. در سرای اهل قلم در پنج برنامه در کنار ایشان بودم و اکنون جای ایشان بسیار خالی است. ایده پردازی خلاقانه‌ای در مطالب و مقاله‌های ایشان است؛ در هر مقاله ایده ای را مطرح می‌کند و سعی می‌کرد این ایده را در قالب نشست، سمینار و... مطرح کند.
رشتیانی: ویژگیِ درس آموز جعفری مذهب برای محققان، کوتاه حرف زدن و پرهیز از زیاده‌نویسی بود
وی گفت: تلاشی که جعفری مذهب در واژه‌گزینی و واژه آفرینی تلاش زیادی می‌کرد ما در علوم انسانی کسانی که اصطلاح سازی و واژه‌سازی کنند، کم داریم. ویژگی دیگر ایشان که برای همه محققان درس آموز است، کوتاه حرف زدن و پرهیز از زیاده‌نویسی است. ایشان در نشست‌ها و جلسه‌های زیادی شرکت داشتند که باید تلاش کنیم فهرستی از آنها را تهیه و منتشر کنیم.
بر پایه همین گزارش، در پایان این آیین از کتاب «میراث حقیقی؛ مجموعه مقالات زنده‌یاد دکتر محسن جعفری مذهب» رونمایی شد.
