خبرگزاری مهر - گروه فرهنگ: در گزارش زیر، مهمترین اتفاقات حوزه فرهنگ در خرداد ماه سال 96 از قاب مهر بازخوانی شده است. اعلام آغاز به کار سامانه انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات، کشف، تدوین و انتشار دفتری از اشعار منتشرنشده نیما یوشیج 58 سال پس از درگذشت پدر شعر نو و دیدار شاعران با رهبر انقلاب در یک ضیافت افطار، از جمله اتفاقات مهم این ماه بود که در گزارش زیر از دریچه مهر، مرور شده‌اند.
دسترسی آزاد به اطلاعات سرانجام امکانپذیر شد
در روزهای نخست خرداد 96 حسین انتظامی دبیر کمیسیون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات، از راه‌اندازی یک سامانه اینترنتی به منظور استفاده تمامی شهروندان برای دسترسی به اطلاعات خبر داد.
به گفته وی و مطابق ماده یک آیین‌نامه اجرایی ماده (8) قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات، هر شخص حقیقی یا حقوقی ایرانی می‌تواند درخواست خود برای دسترسی به اطلاعات را به صورت برخط از طریق درگاه الکترونیک حقیقی با ثبت‌نام در سامانه به آدرس foia.iran.gov.ir و ایجاد حساب کاربری، پیشخوان دولت الکترونیک، پست یا مراجعه حضوری به واحد اطلاع‌رسانی مؤسسه درخواست‌شونده، تسلیم کند.
انتظامی در همین زمینه توضیح داد: کاربر درخواست خود را از طریق فرم مربوطه که به تصویب کمیسیون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات رسیده است، تکمیل و ارسال می‌کند و دستگاه‌ها نیز 10 روز مهلت دارند اطلاعات مورد نظر شهروندان را بدهند و در صورتی که این زمان به تأخیر بیفتد، شهروندان در همین سامانه، شکایت خود را ثبت می‌کنند تا از طریق کمیسیون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات پیگیری شود.
اما چه اطلاعاتی از چه سازمان‌هایی بخواهیم؟ به گفته دبیر کمیسیون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات، آمار رسمی، آیین‌نامه‌ها و ضوابط، اطلاعات قراردادها، آیین‌نامه‌های مشارکت اشخاص در اجرای اختیارات سازمان، ساز و کارهای شکایت شهروندان از تصمیمات و اقدامات، اهداف، وظایف، سیاست‌ها و خط مشی و ساختار، اختیارات و وظایف ماموران ارشد دستگاه، اسناد و مکاتبات اداری، روش‌ها و مراحل ارائه خدمات سیستم به جامعه، انواع اطلاعات نگهداری شده و آیین نامه دسترسی به آنها، از جمله مواردی است که مردم می‌توانند برای دسترسی آنها درخواست خود را ثبت کنند.
مطابق ماده 1 آیین‌نامه اجرایی قانون دسترسی آزاد به اطلاعات، تمامی دستگاه‌ها، سازمان‌ها و نهادهای وابسته به حکومت به معنای عام که شامل دستگاه‌های اجرایی موضوع ماده 5 قانون مدیریت خدمات کشوری، نهادهای انقلابی، نیروهای مسلح، قوای قضاییه و مقننه و مؤسسات شرکت‌ها، سازمان‌ها، نهادهای وابسته به آنها و بنیادها و مؤسساتی که زیر نظر مقام معظم رهبری اداره می‌شوند و همچنین هر مؤسسه، شرکت یا نهادی که تمام یا بیش از 50 درصد سهام آن متعلق به دولت به معنای عام کلمه و نه فقط قوه مجریه است، مکلفند طبق قانون، اطلاعات درخواستی شهروندان را در اختیارشان بگذارند. مؤسسات خصوصی ارائه‌دهنده خدمات عمومی از قبیل بانک‌ها هم مشمول این قانون هستند.
کشف و انتشار دفتری از شعرهای منتشرنشده نیما 58 سال بعد از درگذشت او
اما یکی از خبرهای مهمی که در حوزه کتاب در خردادماه 96 منتشر شد، مربوط به کشف، تدوین و چاپ دفتری از اشعار منتشرنشده نیما یوشیج 58 سال بعد از درگذشت پدر شعر نو بود. این اشعار با تصحیح سعید رضوانی و مهدی علیائی‌مقدم و در قالب کتابی 264 صفحه‌ای به نام «صد سال دگر» از سوی انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی منتشر شد.
ماجرا از این قرار بود که فرهنگستان زبان و ادب فارسی در دهه 70 مجموعه‌ای از اسناد متعلق به نیما یوشیج را از فرزند وی، شراگیم یوشیج، خریداری کرد و این اسناد از آن زمان در بایگانیِ کتابخانه این فرهنگستان نگهداری می‌شد تا اینکه از سال 1393 طرح بررسی و انتشار این دست‌نوشته‌ها در دستور کار گروه ادبیات معاصر فرهنگستان زبان و ادب فارسی قرار گرفت.
این کار هم با تهیه تصاویر دیجیتال از اسناد و دسته‌بندی موضوعی آنها شروز شد، اما درهم‌ریختگی و آشفتگی اسناد، از یک طرف و کیفیت نامطلوب تحریر آنها، از طرف دیگر، موجب شد که تدوین و تنظیم آنها وقت‌گیر باشد.
دست‌نوشته‌ها که محتوای اغلب آنها تاکنون منتشر نشده، علاوه بر شعر، مشتمل است بر داستان و نمایشنامه، همچنین تأملاتی در باب هنر و ادبیات، خاطره‌نگاری‌ها و یادداشت‌های مربوط به زندگی روزمره نیما. پس از تفکیک موضوعی اسناد نوبت به استنساخ مطالب رسید و طبعاً استنساخ اشعار منتشرنشده در اولویت قرار گرفت.
اشعاری که در این مجموعه گرد آمده در قالب‌های کلاسیک، نوقدمایی (چارپاره و صورت‌های گوناگون آن)، و قالب مشهور به نیمایی است. در اشعار این دفتر، انواع آزمایش‌های نیما در وزن و قافیه و سایر عناصر صوری دیده می‌شود، کمااینکه مضامین شعرها نیز گوناگون و متفاوت است و همان تنوع محتوایی‌ای که پیش‌تر در اشعار او دیده می‌شد، در اینجا نیز به چشم می‌خورد. جنگ و فقر و استبداد و عشق و طبیعت از جمله این مضامین هستند. در عین حال، مسائل ساده زندگی روزمره نیز الهام‌بخش وی در سرودن بخشی از شعرها بوده است.
جایزه پرمخاطب‌ترین نویسنده غیرآلمانی سال 2016 در دستان یک ایرانی
اما در همین ماه، کشورمان توانست به یک موفقیت ارزنده در حوزه ادبیات داستانی، دست پیدا کند. بنیاد آلمانی «لیتروم» (LITPROM) که با حمایت موسسه نمایشگاه کتاب فرانکفورت و حمایت مالی دولت آلمان به صورت غیرتجاری و غیرانتفاعی و در قالب یک آژانس ادبی فعالیت، و هر ساله بهترین نمونه‌های آثار ادبی منتشر شده در آفریقا، آسیا و آمریکا لاتین را برای ترجمه به زبان آلمانی را انتخاب، و برای ترویج آنها در آلمان، سوئیس و اتریش و برقراری ارتباط میان نویسندگان و ناشران کشورهای این مناطق با آلمانی‌زبانان در دنیا تلاش می‌کند، برای نخستین بار یک نویسنده ایرانی را به عنوان نویسنده سال خود انتخاب و معرفی کرد.
بر این اساس، «فریبا وفی»، نویسنده ایرانی که به خاطر نوشتن رمان «طرلان» که توسط «یوتا هیمل‌رایش» به زبان آلمانی ترجمه و در این کشور منتشر شده بود، نامزد عنوان نویسنده سال 2017 از سوی موسسه «LITPPRM» در آلمان شده بود، با اعلام این موسسه به عنوان نویسنده سال انتخاب شد و با کسب این عنوان و با انتخاب مردم، پرمخاطب‌ترین نویسنده غیرآلمانی به شمار می‌رود که در سال گذشته میلادی (2016) اثری از وی به زبان آلمانی و در کشورهای آلمانی زبان منتشر و توزیع شده است.
جایزه فریبا وفی در پاییز سال گذشته و در جریان برگزاری نمایشگاه کتاب فرانکفورت به وی اعطا شد.
گردهم‌آیی شاعران در ضیافت افطار رهبر انقلاب
به عادت مالوف در ماه مبارک رمضان، ضیافت شاعران با رهبر انقلاب در رمضان گذشته نیز برگزار شد و جمعی از اهالی فرهنگ، شعر و ادب فارسی، در سالروز ولادت امام حسن مجتبی (ع) میهمان ضیافت افطار رهبر انقلاب شدند و در این دیدار، 30 نفر از شاعران جوان و پیشکسوت کشور و نیز شاعران فارسی‌زبان غیرایرانی در حضور رهبر انقلاب به قرائت اشعار خود پرداختند.
حضرت آیت الله خامنه‌ای در این دیدار با ابراز خرسندی از حرکت رو به رشد و پیش‌رونده شعر کشور، شعر را یک «ثروت ملی» خواندند و افزودند: از اول انقلاب، تلاش‌هایی برای جهت دادن به شعر در مسیر اهدافی غیر از اهداف انقلاب وجود داشت و این تلاش‌ها همچنان وجود دارد.
رهبر انقلاب اسلامی، جریان غالب شعر در دوره پیش از انقلاب اسلامی را در خدمت مفاهیمی غیر از «آگاهی و بیداری ملی» دانستند و گفتند: در محیط ادبی آن‌روز، اغلب افرادی که مدعی نوگرایی و نواندیشی بودند، هیچ خدمتی به پیشرفت کشور و تجدد واقعی و صحیح نمی‌کردند.
ایشان، پیروزی انقلاب اسلامی را آغاز دوران جدید شعری، و ورود جوانان و شاعران با انگیزه به سرودن «شعر بصیرت‌افزا و در خدمت اهداف کشور» دانستند و افزودند: دایره این نوع شاعران روز به روز گسترده‌تر شد و امروز خوشبختانه، غلبه با اشعار منطبق با اهداف مذهبی و انقلابی، و رو به رشد و پیشرفت است.
حضرت آیت الله خامنه‌ای «توقف و تصور رسیدن به ایستگاه آخر» را همچون سمی مهلک برای شاعران خواندند و خاطرنشان کردند: درخت شعر کشور، استعداد و ظرفیت بسیار بیشتری برای شکوفایی و بالندگی دارد و باید در «مضمون‌یابی، پیشرفت الفاظ و انتقال مفاهیم روز»، تلاش و دقت بیشتری شود.
رهبر انقلاب اسلامی با اشاره به ضعف موجود در گزارش حوادث کشور و احوال شخصیت‌های ملی، ایرانی‌ها را در این خصوص دچار تنبلی و کوتاهی دانستند و گفتند: امام بزرگوار ما شخصیتی درجه یک است که دوست و دشمن به عظمت او اعتراف دارند، اما تاکنون چند کتاب درباره این شخصیت عظیم نوشته شده است؟
ایشان، حوادث سوریه و مدافعان حرم و قضایای مهم عراق را درخور سرودن صدها و هزاران شعر دانستند و افزودند: بسیاری از مردم از اینکه آمریکایی‌ها در عراق چه هدفی داشتند و چگونه سرشان به سنگ خورد اطلاع ندارند، اما این قضیه، بسیار مهم و نیازمند تبیین است که چگونه «عراقِ صدام» به «عراقِ شهید حکیم» تبدیل شد؟
حضرت آیت الله خامنه‌ای شاعران را به «منظومه‌سازی» از موضوعات و همچنین سرودن در رشته «هجو» از برخی مسائل عجیب دنیای امروز توصیه کردند و گفتند: پیامبر اکرم (ص) به یکی از شاعران از صحابه خود دستور دادند که مشرکان را هجو کند و امروز نیز مواردی همچون رقص شمشیر «جاهلیت مدرن» در کنار «جاهلیت قبیلگی» یا قرار گرفتن دولتی همچون عربستان سعودی در کمیسیون حقوق بشر سازمان ملل، مسائلی است که به‌جد، جای هجو دارند.
وداع با دو استاد پیشکسوت حوزه صنایع دستی در یک روز
اما در خردادماه سال گذشته، شاهد درگذشت چند چهره مطرح حوزه فرهنگ نیز بودیم؛ در بیستمین روز این ماه و همزمان با روز جهانی صنایع دستی، صفرعلی بهرام نیاکان معروف به استاد صفر فولادگر و استاد علامت سازی به دلیل عارضه قلبی درگذشت. شهرت استاد صفر فولادگر به مهارت او در ساخت علامت برای مراسم عزاداری برمی‌گردد. او که اهل تهران بود، علامت‌سازی را از 15 سالگی در اصفهان شروع کرد و نزد استاد «حاج محمد جوهریان»، از اساتید فن فولادگری شاگردی کرده بود. آن هنرمند حدود 45 سال در این حوزه مشغول به کار بود و حدود 140 «عَلَم» ساخته است.
استاد صفر فولادگر و علی‌اکبر تجویدی در خرداد 96 بدرود حیات گفتند
در همین روز، استاد علی‌اکبر تجویدی پژوهشگر، باستان‌شناس و نگارگر پیشکسوت کشورمان پس از سال‌ها تحمل بیماری در پاریس بدرود حیات گفت. وی فرزند هادی خان تجویدی و برادر محمد و علی تجویدی از نقاشان و نوازندگان فقید کشورمان و صاحب مقالات و تألیفات متعددی در زمینه هنر و فرهنگ ایرانی بود که از آن جمله است: کتاب مهم «نگاهی به هنر نقاشی ایران از آغاز تا قرن دهم هجری».
