بررسی فیلم «دژاوو»: چیزهایی هست که می‌دانی!

در سینمای ایران‌ همیشه کمبود و نبود فیلم‌هایی درباره مسائل زناشویی و مناسبات مربوط به آن وجود داشته و فیلم‌سازان ایرانی ترسو و محافظه‌کار بافاصله گرفتن از جزئیات زندگی روزمره، به کلیات زندگی مردان و زنان ایرانی می‌رسند. فیلم بزرگ و نادیده گرفته‌شده ابراهیم گلستان «خشت و آینه» از اولین تلاش‌ها درزمینهٔ نمایش مناسبات روابط زن و مرد در سینمای ایران بود. جایی که یک بچه سرراهی عامل پیوند و جدایی مرد و زن و زمینه‌ساز شکل‌گیری تنش و بحران بین آن‌ها می‌شد. چند سال بعد ناصر تقوایی با «آرامش در حضور دیگران» سعی کرد تا جلوه دیگری از مناسبات زناشویی را از خلال بن‌بست وجودی و انسداد عاطفی به تماشاگر نشان دهد. چند دهه بعد تقوایی با شاهکارش «کاغذ بی‌خط» تلاش اولیه‌اش را به حد کمال رساند و با نمایش دقیق مناسبات یک‌خانه و پیوند آن با اجتماع، مسائل زناشویی را بدل به مصائب اجتماعی و نادیده گرفتن طبیعت و خواست زنان کرد. در دهه هشتاد و طی سال‌های اخیر فیلم «چیزهایی هست که نمی‌دانی» فردین صاحب‌الزمانی حاوی چند سکانس به‌یادماندنی در برقراری دیالوگ بین مردان و زنان بود. آن‌هم در فرهنگی که در مناسبات روزمره فرصت گفتگو و هم‌نشینی را سرکوب کرده و خشونت را جایگزین آن می‌کند. در فیلم صاحب‌الزمانی اما آدم‌ها با دادن فرصت و حق گفتگو به یکدیگر و با همراهی و پذیرندگی لازم، مواجهه طبیعی با مسائل پیدا می‌کردند و این‌گونه به مفاهمه باهم می‌رسیدند. به شکلی دیگر و در دو سال اخیر با مطرح‌شدن داستان کوتاه جومپا لاهیری که مصاحبت یک زن و شوهر را در تاریکی را بازتاب می‌دهد و دو جلوه متفاوت در «ایتالیا ایتالیا» کاوه صباغ زاده و «بمب» پیمان معادی، پیدا کرد، سینمای ایران علاقه‌اش به بازتاب مسائل زناشویی را بار دیگر نشان داد. در همین فضا و مناسبات اولین فیلم رایا نصیری با نام «دژاوو» به‌تازگی و در گروه هنر و تجربه به نمایش درآمده است. فیلمی درباره یک زوج میان‌سال که درگذر زمان و اتفاقات به ورشکستگی عاطفی و کنتاکت درونی باهم رسیده‌‌‌اند و در این میان حضور دختر نوجوانشان ‌هم باعث ملاقاتشان پس از سال‌ها می‌شود و هم بحران و تلاطمات بینشان را تشدید و مضاعف می‌کند. هم‌زمان با شکل‌گیری دیالوگ‌ها بین مرد و زن و مرور گذشته دردناک، پی می‌بریم که حضور زن دیگری در زندگی مرد، اوضاع را بغرنج کرده و باعث جدایی و فاصله شده است. فیلم‌ساز در ترسیم موقعیت‌های دونفره مرد و زن (با بازی مهدی احمدی و مرضیه وفا مهر) تا حدی موفق عمل می‌کند. جاهایی که آن‌ها در سکوت با مکث‌ها و نگاه‌هایشان، زخم‌های خورده از یکدیگر به رخ هم می‌کشند و پیامدش طلب شفقت و همراهی می‌کنند. هر دو بازیگر نگاه‌های سنگین خوبی دارند و در این مسیر بهترین یاور برای شکل‌گیری جهان سرد و افسرده فیلم می‌شوند؛ اما فیلم دیالوگ‌نویسی خوبی ندارد و فیلم‌ساز در واگویی درونیات شخصیت‌ها و ترسیم بحران‌های آن‌ها، به همان کلیشه‌های مرسوم در گفتگو نویسی فارسی رو می‌آورد و ناتوان در شخصی کردن مسائل شخصیت‌ها در یک درام زناشویی همان انگاره‌های مسلط در فرهنگ فارسی بین زن و مرد را مؤکد می‌کند؛ اما درنهایت در این سینمای بی‌اعتنا به موقعیت‌های زناشویی که توجه کمی به انسان و حساسیت‌هایش دارد، ساخت چنین فیلم ارزانی که از زاویه دید زنانه به مشکلات زناشویی می‌نگرد حائز اهمیت و واجد جدی گرفتن است. به شرطی که فیلم‌ساز با دقت و وسواس بیشتری ایده‌های داستانی‌اش را در فیلم‌های دیگر پیگیری کند و به یک دیدگاه متعادل در ترسیم احساسات مردانه و زنانه برسد.

کپی برداری و نقل این مطلب به هر شکل از جمله برای همه نشریه‌ها، وبلاگ‌ها و سایت های اینترنتی بدون ذکر دقیق کلمات “منبع: بلاگ نماوا” ممنوع است و شامل پیگرد قضایی می شود.