دکتر سیدضیاءالدین مظهری
گروه 014 تعلق دارد به کسانی‌که کم‌خواب هستند و هم بدخواب. افراد متعلق به این گروه بعلت احساس گرسنگی دایمی خیلی زود افزایش وزن پیدا کرده و به سرعت رو به چاقی می‌روند. آیا شما نیز از جمله این گروه از افراد تلقی می‌شوید. اگر بطور دقیقی تعلق خودتان را به این گروه نمی‌توانید تایید و تصدیق نمایید با پاسخ‌گویی به سوالات مندرج در جدول زیر بخود‌آزمایی پرداخته و با جواب‌های آری یا نه وضعیت خودتان را تعیین نمایید.
خودآزمایی
1- آیا خوابتان بطور متناوبی به هم خورده و در طول شب بارها از خواب بیدار شده و مجدداً به خواب می‌روید؟ بلی خیر
2- آیا برای خواب رفتن بعد از آنکه در رختخواب دراز کشیده‌اید بیش از 30 دقیقه زمان لازم دارید که بخوابید؟ بلی خیر
3-آیا همواره به علت بدخوابی و کم‌خوابی احساس خمودگی و حالت عصبیت دارید؟ بلی خیر
4- آیا در طول روز نیز اغلب احساس خستگی و خمودگی دارید؟ بلی خیر
5- آیا بیشتر از دو ماه است که شما به بدخوابی و کم‌خوابی دچار گردیده‌اید؟ بلی خیر
6- آیا گاهی در طول روز و یا عصرها بدون آنکه بخواهید بخواب می‌روید؟ بلی خیر
7- آیا اطرافیان شما یا همسرتان از خرخر کردنتان در طول شب خبر می‌دهند؟ بلی خیر
8- آیا اغلب صبح‌ها بعد از برخاستن از خواب به سردرد مبتلا می‌باشید؟ بلی خیر
9- آیا صبح‌ها میزان فشارخونتان بعد از برخاستن از خواب بالاتر می‌باشد؟ بلی خیر
10- آیا هیچ‌وقت در بیدار شدن از خواب شبانه احساس آرامش و نشاط ندارید؟ بلی خیر
تفسیر و ارزیابی
اگر سرکار به بیش از 2 سوال جواب آری داده باشید احتمال زیاد دارد که چاقی فعلی شما ناشی از بدخوابی و اختلال تنفسی در طول شب باشد. چنانچه به همه سوالات پاسخ مثبت داده باشید احتمالا به یک عارضه اختلال خواب شبانه دچار گردیده‌اید که لازم است از طریق مقتضی به تعدیل و درمان آن اقدام نمایید.
پشت پرده بی خوابی و کم خوابی
زمانی‌که پلک‌های ما روی هم افتاده بخواب راحت و عمیقی فرو می‌رویم و با رویاهای رنگارنگی روبرو می‌گردیم یک حالت روحی دل‌نشینی در ما پدیدار می‌شود و خود را سبک‌بال‌تر و امیدوارتر احساس کرده با دلگرمی روزمان را آغاز می‌نماییم. ناگفته نماند که هر از چندگاهی ممکن است یکی دو شب را ما مثل همیشه راحت و آسوده و فوری بخواب نرویم – این رخداد زیاد قابل توجه نمی‌باشد چرا که هرکس در طول هفته و ماه تحت تأثیر استرس و اضطراب و دلهره‌های پیش‌بینی نشده ممکن است ناآرامی‌هایی در روح و اندیشه‌‌اش پدیدار شده باشد که بدون اثرگذاری پایدار ممکن است به سرعت برطرف گردد، ولی این احتمال وجود دارد که استرس‌ها و اضطراب‌های مکرر اثرات ماندگاری را نیز به مدت طولانی فراخوانی نمایند و چنین پیشامد‌های مکرر، کم‌خوابی و بدخوابی و محرومیت از خواب عمیق را بوجود آورند که اثرات مداوم آن به صورت خستگی، خمودگی، دلمردگی و تحریک‌پذیری نمودار می‌شود.
پیامد چنین تغییراتی افزایش یافتن مقدار ترشح هورمون‌های استرس از جمله کورتیزول و همچنین هورمون ایجاد کننده اشتها (گرلین) می‌باشد و افرادی‌که تحت تأثیر این هورمون افزوده شده قرار می‌گیرند احساس اشتهای بسیار زیادی جهت خوردن پیدا می‌کنند که متاسفانه تاثیرات زنجیره آغاز شده به اختلال سوخت و ساز کربوهیدرات‌ها و یا قندها نیز سرایت کرده و متابولیسم آنها را از حالت تعادل خارج می‌سازد.
بنابراین افرادی که کمتر از 7-6 ساعت در شب می‌خوابند نه تنها سلول‌های تشکیل دهنده بدن و مغز آنها به تأمین نیازهای خود به ریزمغذی‌ها بطور کامل نایل نمی‌گردند بلکه از ریتم ساعت بیولوژیکی نیز بطور کاملی بهره‌مند نمی‌شوند لذا عملکرد سیستم‌های بازسازی و ترمیم و سم‌زدایی و آماده‌سازی بطور کامل و قاطع در مغز و اعصاب جسم بدخوابان و کم‌خوابان صورت نمی‌پذیرد.
چه میزان خواب عمیق شبانه لازم می‌باشد؟
بین 7 تا 8 ساعت خواب در طول شب؛ که در بزرگسالان قبل از ساعت 23 و در کودکان در حال رشد و بالندگی قبل از ساعت 5/7 تا 9 ایده‌آل می‌باشد. کسانی‌که ماه‌ها از این نعمت (خواسته و ناخواسته) بهره‌مند نمی‌گردند و بطور مداوم به کم‌خوابی رو می‌کنند علاوه بر عوارض گوناگونی که در کمین آنها نشسته و دیر یا زود آثار و عوارض خود را نمودار خواهند ساخت بطور نامحسوس و خزنده‌ای به وزن آنها نیز افزوده خواهد شد البته تاکید بر خوابیدن زود و عمیق دلیل آن نمی‌شود که افراد در این راستا راه افراط بپیمایند و حتی بیشتر از ده تا دوازده ساعت در شب خوابیده و یا دیرتر از همه خانواده صبح‌ها از رختخواب برخیزند. چنین افرادی که در معرض چاقی قرار گیرند ناشی از پرخوابی و تن‌آسایی‌شان می‌باشد.
در سوخت و ساز بدخوابان چه تغییراتی رخ می‌دهد؟
دانشمندان کانادایی به استناد تحقیقات بعمل آورده خود اظهار داشته‌اند تفاوت وزن‌گیری افرادی که به موقع و زودهنگام به‌طور عمیق و به مدت 8 ساعت می‌‌خوابیده‌اند با مقایسه با گروه شاهد که به علت اختلال در خواب کمتر و بدتر می‌خوابیدند تحت تاثیر هورمونی بنام لپتین که از بافت چربی ترشح می‌گردد قرار دارد، همین پژوهشگران دریافتند 88 درصد گروه مورد اشاره موادی را که در مغزشان میزان دریافت و مصرف انرژی را تنظیم می‌نمایند کمتر از گروهی که هشت ساعت می‌خوابیدند دارا بوده‌اند.
متاسفانه دستیابی به تنظیم ساعت خواب کافی در عمل زیاد قابل دست‌یافتنی نمی‌باشد. آمارهای ارائه شده نشان می‌دهد که تقریباً یک‌سوم افراد دارای اضافه وزن و چاق بدخواب هستند چرا که این بزرگواران بارها و بارها بعلت چاقی خود در طول خواب شبانه دچار قطع تنفس یا آپنه می‌گردند و از خواب می‌جهند.
