اختلالات عملکردی مجموعه کف لگن

دکتر فریده دهقان منشادی

مجموعه کف لگن به عنوان یک واحد عصبی – عضلانی – اسکلتی دارای اجزای نورال (گیرنده‌ها و رشته‌های عصبی) پاسیو (عضلات) است.

عضلات کف لگن تنها عضلات عرضی تحمل‌کننده بار در بدن هستند که از طریق فعالیت مداوم خود به صورت یک شبکه توری خودتنظیم در پاسخ به وضعیت‌های مختلف، کشش خود را تعدیل کرده و دینامیک ارگان‌های لگنی را حمایت می‌کنند و در حفظ کنترل ادرار و مدفوع، ایجاد پاسخ جنسی نرمال و زایمان به همراه اجزای پاسیو و نورال مجموعه کف لگن نقش دارند.

اختلالات عملکردی کف لگن شامل اختلالات ژنیکولوژی، اوروژینکولوژی و اورولوژیکی، اختلالات کولورکتال و اختلالات عضلانی – اسکلتی می‌باشد.

اختلالات ژنیکولوژی

شامل پرولاپس ارگان‌های لگنی، پرولاپس رحم، درد حین مقاربت، فقدان تون واژینال، کاهش احساس حین اعمال جنسی و واژینسموس می‌باشد.

اختلالات اورولوژیکی و اوروژنیکولوژی

شامل انواع بی‌اختیاری ادراری هنگام خندیدن، سرفه کردن، بلند کردن اجسام، پرش، هل دادن، حمل اجسام، دویدن و ورزش، تکرار و اورژانسی بودن دفع ادرار، ناتوانی در حفظ ادرار هنگام عجله داشتن یا قدم زدن در سرما، خروج ادرار حین اعمال جنسی، پرولاپس مثانه یا پیشابراه، ناپایداری عضله دترسور و احتباس ادراری است.

اختلالات کولورکتال

شامل بی‌اختیاری مقعدی، پرولاپس رکتال، یبوست انسدادی و آنیسموس می‌باشد.

اختلالات عضلانی – اسکلتی

شامل اسپاسم عضلات ناحیه پرینه و تشکیل نقاط حساس به درد در آنها، کمردرد و درد در ناحیه لگن می‌باشد.

تعدادی از عوامل موثر در ایجاد اختلالات عملکردی مجموعه کف لگن عبارتند از:

1- بارداری و زایمان طبیعی با یا بدون استفاده از ابزار کمکی

2- جنس، چاقی، سن و منوپوز

3- نقص در ساختار کلاژن و یا عدم آمادگی و ضعف عضلانی

4- ژنتیک، واریاسیون‌های آناتومیک و تفاوت‌های نژادی در اندازه سطح مقطع کف لگن

5- جراحی‌های ناحیه لگن

6- هیسترکتومی

7- علل وضعیتی مانند ایستادن طولانی‌مدت، بارداری و حمل اجسام و سرفه‌های مزمن که سبب اعمال فشار اضافی به کف لگن و لگامان‌ها می‌شود.

به طور کلی اهداف درمانی فیزیوتراپی عبارتند از: حفظ برقراری عملکرد، بهبود حرکت، کاهش درد، پیشگیری یا محدود نمودن ناتوانی‌های جسمی، از این رو فیزیوتراپیست‌ها به عنوان عضوی از تیم بهداشتی جامعه در بهبود و حفظ سلامت و بهداشت جامعه موثرند. برخی از ابزارها و روش‌های درمانی فیزیوتراپی در اختلالات عملکردی عضلات کف لگن عبارتند از:

- آموزش بیماران در مورد ساختار و عملکرد کف لگن و رفتاردرمانی

- بیوفیدبک (EMG) فشاری و به منظور آموزش انقباض صحیح عضلات کف لگن و بازآموزی آنها

- استفاده از اشعه مادون قرمز جهت کاهش درد و اسپاسم

- اولتراسوند جهت کاهش اسپاسم عضلات سطحی و کاهش درد

- تحریک الکتریکی فارادیک با الکترودهای سطحی و یا با پروب واژینال و رکتال جهت افزایش قدرت عضلات کف لگن

- TENS جهت کاهش درد بیماران

- دستگاه تحریکی اینتر فرانشیال جهت تقویت عضلات کف لگن و کاهش درد بیماران

- مخروط‌های واژینال جهت ارزیابی قدرت عضلات کف لگن و همچنین تقویت آنها

- پرینومتر جهت ارزیابی قدرت عضلات کف لگن و همچنین تقویت آنها

- صندلی نئوکنترل به منظور افزایش قدرت عضلات کف لگن

- آماده‌سازی عضلات کف لگن (pelvic Floor Muscle Training)

با این دیدگاه که تقویت این عضلات، مجاری خروجی کف لگن را ساپورت می‌کند و همچنین عضلات تقویت شده و آماده کمتر در معرض آسیب هستند و در صورت آسیب سریع‌تر بهبود می‌یابند. این روش به عنوان روشی ارزان، غیرتهاجمی و در دسترس جهت پیشگیری و درمان اختلالات عملکردی کف لگن به‌خصوص در گروه‌های در معرض آسیب مانند زنان باردار پیشنهاد می‌شود.