دکتر علی گل‌مرادی، عضو کمیسیون انرژی مجلس در این‌باره به ماهنامه «دنیای سرمایه‌گذاری» از تشکیل کمیته تخصصی مرکب از نمایندگان دولت، نمایندگان مجلس و کارشناسان خبر داد و گفت که از طریق این کمیته، آسیب‌های ناشی از تحریم‌های نفتی مدیریت خواهند شد. با هم مشروح مصاحبه را می‌خوانیم.
آقای مهندس زنگنه، پس از آخرین نشست اوپک از موضع‌گیری کشور روسیه ابراز ناخرسندی کرد. به نظر شما آیا دسیسه‌ای در زمینه کاهش صادرات نفت ایران وجود دارد؟
نگرانی که آقای زنگنه ابراز داشتند، به این مفهوم نبود که ما در ارتباط با روسیه برای مراودات نفتی، ناامید باشیم؛ بلکه اظهار داشتند که با توجه به شرایط خاصی که در دنیا حاکم شده، این نگرانی وجود دارد؛ ولی اینکه ناامید و مأیوس شویم، خیر. به نظر من، به مانند گذشته می‌توانیم از ظرفیت تجاری در حوزه انرژی که بین کشور روسیه و ایران وجود دارد، استفاده کنیم و بخشی از نگرانی‌هایی که در رابطه با آمریکا در دنیا حاکم شده را پوشش دهیم و از این ظرفیت بهره‌گیری کنیم.
برخی از کارشناسان معتقدند که در اثر تحریم نفتی آمریکا، روزانه حدود 150 میلیون و سالانه حدود 55 میلیارد دلار از سهم ناشی از فروش نفت ایران به جیب سعودی‌ها و هم‌پیمانانش واریز می‌شود. کمیسیون انرژی مجلس چه برنامه‌ای به منظور جلوگیری از این واقعه تدوین کرده است؟
به دلیل اتفاقاتی که در رابطه با برجام صورت گرفت و استراتژی که کشور آمریکا نسبت به ایران دارد، شرایط خاصی بر انرژی کشور حاکم است. یکی از این موضوعات، مدیریت انرژی است که باید نهادهای سیاسی کشور (مجلس و دولت) با جدیت و دقت به آن بپردازند. بعد از خروج آمریکا از برجام، جلسات متعدد و تخصصی زیادی در کمیسیون انرژی داشتیم و این دغدغه‌ها را لحاظ کرده‌ایم تا بتوانیم با یک روش مطلوبی از ظرفیت‌ها بهره‌گیری کنیم.
دوستان و همکاران ما در کمیسیون انرژی نقطه نظرات متفاوتی داشته‌اند و ما در حال ارزیابی و جمع‌بندی نهایی هستیم که با چه روشی از نتایج تصمیماتی که مد نظر کشورهای خارجی است، ممانعت کنیم تا کمتر متحمل خسارت شویم. البته جلساتی هم با حضور آقای زنگنه، پیرامون این موضوعات، بحث و تبادل نظر شد و نهایتاً قرار بر این است که یک کمیته تخصصی متشکل از متخصصان و مسئولان وزارت نفت و تعدادی از نمایندگان کمیسیون انرژی با جدیت و دقت بیشتری این موضوعات را رصد و نهایتاً تصمیم‌گیری به عمل آوریم.
ما در تصمیم‌گیری‌هایی که مد نظر است، باید بدبینانه هم به موضوعات نگاه کنیم؛ یعنی خیلی امیدوار نباشیم که کشورهای طرف حساب و قرارداد با ما، به آن سمت‌وسو حرکت نمی‌کنند؛ به همین دلیل ما باید همه جوانب را در نظر بگیریم تا بتوانیم یک تصمیم درست و معقولی را در رابطه با وضعیت انرژی کشور اتخاذ کنیم که اداره امور کشور با مشکل مواجه نشود.
اتکای کشور متأسفانه به درآمدهای نفتی است و اگر ما نتوانیم در این زمینه خوب تصمیم‌گیری کنیم، با چالشی جدی مواجه خواهیم شد. بعید به نظر نمی‌رسد، کشورهایی که به آن اشاره کردید، تابع تصمیمات آمریکا باشند؛ چراکه ما هم ارتباطات خودمان را با کشورهایی نظیر روسیه، چین، ترکیه و فرانسه قطع نکرده‌ایم، در حال رایزنی هستیم و تلاش خواهیم کرد که شرایطی را مهیا کنیم که با مشکل مواجه نشویم. هر چند همه کشورها به دنبال منافع خود هستند و هر جایی که شرایط به نفع آن‌ها باشد، حتماً به همان سمت، سوق پیدا می‌کنند.
ما باید بپذیریم که شرایط، شرایط ناپایداری است و نمی‌شود با ضریب اطمینان بالا، تصمیم‌گیری و اظهارنظر کرد. لحظه به لحظه با تغییر و تحولاتی که در جهان شکل می‌گیرد، تصمیمات و نظر خیلی از کشورها ناپایدار است و این کار ما را سخت می‌کند. در این زمینه نیازمند اتاق‌های فکر خلاقی هستیم که مرتباً اوضاع و احوال دنیا را رصد کنند تا به دلیل شرایط خاصی که برای این موضوع متصور هستیم، به روز و حتی به ثانیه تصمیم‌گیری کنیم.
بسیاری از پتروشیمی‌های ایران ناکارآمد هستند؛ اما با وجود این در سازمان بورس سعی در جذب سرمایه دارند. آیا کمیسیون انرژی مجلس تمهیداتی برای نظارت بر این‌گونه پتروشیمی‌های متخلف در نظر گرفته است؟
وجود شرکت‌های پتروشیمی، اگرچه در بحث زنجیره ارزش دارای اشکالات و نواقص زیادی هستند؛ ولی در مقایسه با فروش نفت خام و خام فروشی کشور، یک نعمت محسوب می‌شوند. شرایط موجود پتروشیمی‌ها، نمی‌تواند نمره خیلی خوب بگیرد و ما می‌توانیم با برنامه‌ریزی و توجه ویژه به شرکت‌های پتروشیمی، شرایط آن‌ها را تغییر دهیم و آن‌ها را ثروت آفرین کنیم و در زنجیره ارزش، جایگاه ویژه‌ای برایشان شکل دهیم. یکی از اشکالاتی که در بحث پتروشیمی‌ها وجود دارد، مدیریت این شرکت‌ها و تعریف آن‌ها در قالب خصولتی است. این موضوع باعث می‌شود که دغدغه‌ای برای موفقیت شرکت‌ها نداشته باشیم.
مدیران این شرکت‌ها خیلی متعهد نیستند؛ یعنی نه صرفاً خصوصی هستند که پاسخگو باشند و نه صرفاً دولتی که این یکی از اشکالات جدی است. موضوع دیگر، بحث توسعه صنعت پتروشیمی است. متأسفانه در این زمینه به وضع موجود اکتفا کرده‌ایم؛ در صورتی که می‌توانستیم با سرمایه‌گذاری‌های کوچک، برای سرمایه‌گذاری‌های بزرگی که وجود دارد، راندمان و بهره‌وری شرکت‌ها را چند برابر کنیم. به دلیل سوء مدیریت حاکم، ما از این موفقیت‌ها جا مانده‌ایم. توصیه من این است که باید در اصلاح ساختار و فرآیند در حوزه پتروشیمی‌ها ورود کنیم. البته اعضای کمیسیون انرژی هم با جلسات متعددی که با مسئولان ذی‌ربط داشتند، مصمم هستند که هم وزارت نفت و هم وزارت صنعت، معدن و تجارت را وادار کنند که رویکرد خود را نسبت به صنایع پتروشیمی تغییر دهند و ما بتوانیم با ایجاد صنایع پایین‌دستی و تکمیلی در حوزه پتروشیمی‌ها، بهره‌وری مطلوب و مناسب‌تری را از این شرکت‌ها داشته باشیم.
آیا با تشدید تحریم‌ها، ایران هم چون گذشته می‌تواند محصولات نفت و گاز خود را به دور از ذره‌بین‌های بین‌المللی به فروش برساند. آیا کمیسیون انرژی برنامه‌ای در خصوص حمایت از بخش‌های خصوصی که تمایل به فعالیت در این زمینه دارد، تدوین کرده است؟
قطعاً در بحث صادرات نفت با محدودیت مواجه خواهیم شد. ما باید خیلی شفاف، بی‌پرده و واقع‌بینانه به موضوعات نگاه کنیم. امروز یکی از گله‌مندی‌هایی که مردم نسبت به مسئولان دارند، این است که ضرورت ندارد، مسئولان همه چیز را گل و بلبل تعریف کنند. بالأخره نظام، مسئولان و ملت ما پذیرفته‌اند که باید بر مواضع اصولی خودمان، محکم و استوار باشیم. ما کشوری هستیم که ادعا می‌کنیم، ذلت پذیر نیستیم؛ بنابراین باید سختی‌ها را هم تحمل کنیم و با مردم صادق و شفاف باشیم و هر آنچه هست را با مردم در میان بگذاریم. مردم اگر بدانند محدودیت‌ها و مشکلات ما در کجاست و مرتبط با عوامل بیرونی است، حتماً ما را همراهی خواهند کرد؛ بنابراین حتماً محدودیت وجود دارد و موانعی شکل می‌گیرد؛ اما هنر ما در این است که برای این محدودیت‌ها و موانع به دنبال راهکار باشیم.
باید با بهره‌گیری از خرد جمعی و دانش‌های متعددی که در کشور وجود دارد، در جهت حل مشکلات تلاش کنیم. راهکارهای دیگری هم وجود خواهد داشت که ما چه باید کنیم تا از طریق ظرفیت‌ها و راه‌های دیگر، مشکلات خودمان را حل کنیم. در مصاحبه و نشست خبری که اخیراً معاون اول رییس جمهور هم داشتند، به این نکته تأکید کردند که همه شرکت‌های بخش خصوصی که در این زمینه توانمندی و ظرفیت دارند، می‌توانند وارد این عرصه شوند و نهایت همکاری با آن‌ها انجام خواهد شد و اگر هم با محدودیت‌هایی مواجه شدند، مجلس به عنوان دستگاه نظارتی و قانون‌گذاری می‌تواند از طریق تدوین قوانین کارهای آن‌ها را تسهیل کند.
به اعتقاد من، این سازوکار خوبی است که اجازه دهیم، بخش خصوصی توانمند و مخصوصاً بخش خصوصی داخل کشور در این مقوله ورود کنند. اکنون در یک جنگ اقتصادی وارد شده‌ایم و همان‌طور که در دوران دفاع مقدس همه آحاد جامعه کمک کردند تا موفق شویم، امروز هم در جنگ اقتصادی، ضرورت حضور همه آحاد جامعه، بخش‌های خصوصی، سرمایه‌های خصوصی و تفکر دانشمندان کشور، حائز اهمیت است و باید نهادهای سیاسی اجازه دهند که بخش خصوصی با کمترین دغدغه و مشکل وارد شود و اجازه دهند تا نخبه‌های دانشجویی در این زمینه ورود کنند و این در واقع راه موفقیت کشور خواهد بود.
پیش‌بینی شما از آینده اقتصاد ایران به ویژه در حوزه نفت و گاز تا پایان سال 97 چیست؟
باید این واقعیت تلخ را بپذیریم که اتکای کشور به نفت و درآمدهای نفتی است؛ بنابراین نقش وزارت نفت و کمیسیون انرژی در قیاس با سایر وزارتخانه‌ها و کمیسیون‌های تخصصی مجلس، نقش متفاوت و بی‌بدیلی است. با توجه به شرایط خاص، محدودیت‌ها و مشکلاتی که برای کشور ایجاد شد، نمی‌توانیم شاهد رشد قابل‌توجهی باشیم. به اعتقاد من، باید با این موضوعات منطقی رفتار کنیم و در گام اول به دنبال صیانت، تثبیت و حفاظت از وضع موجود باشیم و اگر بتوانیم اقتصاد کشور را با این همه مزاحمت‌ها و تهدیدهایی که برای ما وجود دارد، حفظ کنیم، کار بزرگ و برجسته‌ای خواهد بود. ما با این استراتژی که می‌شود، تهدیدها را به فرصت و نقاط ضعف را به نقاط قوت تبدیل کرد، می‌توانیم شاهد موفقیت‌های خوبی در مقایسه با سال گذشته باشیم.
