رفتار صنعتگران در ثلث اول

افت سرمایه‌گذاری محقق شده در این بازه زمانی در حالی رخ داده که براساس آمار اعلام شده از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت صدور پروانه بهره‌برداری رشدی 5/ 16 درصدی داشته که با این شرایط می‌توان گفت بیشترین طرح‌های به بهره‌برداری رسیده در چهار ماه منتهی به تیر ماه سال جاری به صنایع کوچک و متوسط که به سرمایه کمتری نیاز دارند اختصاص یافته است. از سوی دیگر، داده‌های اعلام شده بیانگر سبقت گرفتن طرح‌های ایجادی (نوبنگاه‌‌های صنعتی) از طرح‌های توسعه‌ای در این بازه زمانی است.

براساس آمار اعلام شده از سوی وزارت «صمت»، در چهار ماه منتهی به تیر ماه سال جاری در مجموع 8 هزار و 355 فقره جواز تاسیس صادر شده که نسبت به مدت مشابه سال قبل رشدی بیش از 24درصدی داشته است،‌ سرمایه پیش‌بینی شده برای جوازهای تاسیس صادره نیز در مدت زمان مورد بررسی نسبت به سال گذشته رشدی بیش از 26 درصد داشته است. آمار اعلام شده بیانگر آن است که سرمایه پیش‌بینی شده برای جوازهای تاسیس صادره بیش از 970 هزار میلیارد ریال است؛ از سوی دیگر اشتغال پیش‌بینی شده برای جوازهای تاسیس صادره نیز برابر با 200 هزار و 972 نفر شغل است. داده‌های اعلام شده همچنین بیانگر آن است که در مدت زمان مورد بررسی در مجموع هزار و 910 فقره پروانه بهره‌برداری (1029فقره ایجادی و 881 فقره توسعه‌ای) در کشور صادر شده که نسبت به مدت مشابه سال قبل رشد 5/ 16درصدی را ثبت کرده است؛ مجموع سرمایه تخصیص یافته برای این تعداد پروانه بهره‌برداری بیش از 125 هزار میلیارد ریال بوده و به واسطه طرح‌های به بهره‌برداری رسیده، در مجموع 31 هزار و 29 فقره شغل در کشور ایجاد شده است.

سبقت صدور پروانه‌های ایجادی از توسعه‌ای را بسیاری از فعالان اقتصادی نقد می‌کنند؛ فعالان اقتصادی معتقدند بنگاه‌های صنعتی در حال حاضر با کمترین ظرفیت خود در حال فعالیت هستند و ایجاد شرایط برای استفاده حداکثری از توان صنایع موجود می‌تواند رونق این بخش را به همراه داشته باشد و با این شرایط صدور جواز و پروانه جدید چندان منطقی به نظر نمی‌رسد. از سوی دیگر، فعالان این بخش معتقدند سرمایه صرف شده برای ایجاد واحد جدید در شرایط کنونی به نفع بنگاه‌های تولیدی نخواهد بود و با سرمایه در نظر گرفته شده برای طرح‌های جدید می‌‌توان بخش اعظمی از واحدهایی که در حال‌ حاضر با حداقل ظرفیت در حال فعالیت هستند را احیا کرد؛ چرا که هدایت بخش اعظمی از سرمایه‌‌های محقق شده به سمت واحدهای جدید، تنها ایجاد واحدهای نوپا را به همراه دارد که در بازار جهانی قدرت رقابت ندارند. این در حالی است که واحدهای موجود می‌توانند در صورت احیا و رسیدن به حداکثر توان تولید باتوجه به تجربه‌هایی که کسب کرده‌اند، به بازارهای صادراتی دسترسی بهتری پیدا کنند. با توجه به موارد مطرح شده از سوی فعالان این بخش در شرایط کنونی شاید بتوان گفت ادغام واحدهای خرد و متوسط و تامین سرمایه این واحدها بیش از هرچیز به کار می‌آید؛ چرا که با ادغام برخی واحدهای تولیدی کوچک نه تنها شرایط برای رقابتی شدن واحدهای تولیدی فراهم می‌شود، بلکه شاهد رشد تولید نیز خواهیم بود.

صنایع سرمایه‌پذیر

آمار اعلام شده بیانگر آن است که از مجموع پروانه‌های بهره‌برداری صادره در مدت زمان مورد بررسی، بیشترین سرمایه محقق شده با بیش از 39 هزار میلیارد ریال به گروه صنعتی «محصولات غذایی و آشامیدنی‌ها» اختصاص داشته است که حدود 3/ 31 درصد از سرمایه‌گذاری کل کشور را شامل می‌شود. از سوی دیگر، بیشترین اشتغال ایجاد شده نیز به گروه محصولات غذایی و آشامیدنی‌ها با 4 هزار و 273 نفر شغل اختصاص داشته است. براساس آمار وزارت صنعت، ‌معدن و تجارت، متوسط سرمایه‌گذاری برای ایجاد یک واحد در گروه محصولات غذایی و آشامیدنی‌ها، 3/ 144میلیارد ریال است؛ مجموع پروانه‌های بهره‌برداری صادره برای این گروه نیز برابر با 273 فقره است. با توجه به آمار اعلام شده در رده بعدی صنایع جذاب برای سرمایه‌گذاران گروه «ساخت فلزات اساسی» با سرمایه 11 هزار و 854 میلیارد ریالی قرار گرفته است، مجموع پروانه‌های بهره‌برداری صادره برای این گروه برابر با 63 فقره ثبت شده است. سومین گروه سرمایه‌پذیر نیز به «سایر محصولات کانی غیرفلزی» اختصاص دارد. برای این گروه در مجموع 161 فقره پروانه بهره‌برداری صادر شده است و مجموع سرمایه محقق شده برای این گروه 11 هزار و 588 میلیارد ریال بوده است. در رده‌ بعدی نیز گروه «کک و فرآورده‌های حاصل از نفت» قرار دارد، سرمایه محقق شده برای این گروه نیز بیش از 10 هزار میلیارد ریال ثبت شده است و برای این گروه در مجموع 58 فقره پروانه بهره‌برداری صادر شده است. اما «محصولات فلزی فابریکی» نیز با سرمایه بیش از 8 هزار میلیارد ریال عنوان پنجمین صنعت سرمایه‌پذیر را از آن خود کرده است؛ برای این گروه نیز در مجموع 132 فقره پروانه بهره‌برداری صادر شده است. براساس داده‌های اعلام شده، بالاترین میزان سرمایه‌گذاری مندرج در پروانه‌های بهره‌برداری صادره متعلق به استان تهران با سهم 24درصدی از کل کشور است. بعد از تهران، استان‌های آذربایجان‌شرقی، خراسان‌رضوی، اصفهان و البرز در مدت زمان مورد بررسی توانستند عنوان استان جذاب برای سرمایه‌گذاران را به خود اختصاص دهند.

آمار اعلام‌شده همچنین بیانگر آن است که از مجموع پروانه‌های بهره‌برداری صادره در مدت زمان مورد بررسی 881 فقره پروانه بهره‌برداری برای طرح‌های توسعه‌ای (پروانه بهره‌برداری توسعه‌ای شامل پروانه‌های صادره برای توسعه واحدهای فعال می‌شود) صادر شده که سرمایه محقق شده برای این گروه رشدی بیش از 66 درصدی داشته است. 1029 فقره پروانه ایجادی (پروانه بهره‌برداری ایجادی شامل پروانه‌های صادره برای راه‌اندازی واحدهای جدید صنعتی می‌شود) صادر شده که سرمایه محقق شده برای این گروه افتی بیش از 73 درصدی را ثبت کرده است. براساس داده‌های اعلام‌شده مقایسه پروانه‌های بهره‌برداری صادره (ایجادی و توسعه‌ای) به لحاظ تعداد، سرمایه‌گذاری صورت گرفته و اشتغال‌زایی نشان‌دهنده آن است که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل روند صدور پروانه بهره‌برداری به لحاظ تعداد رشد 5/ 16درصدی و به لحاظ اشتغال رشد بیش از 3 درصدی داشته، اما به لحاظ سرمایه‌گذاری محقق‌شده افت 5/ 54درصدی را ثبت کرده است. (براساس گزارش منتشر شده، افت سرمایه‌گذاری در چهار ماه اول سال‌جاری به دلیل صدور پروانه بهره‌برداری واحد نفت ستاره خلیج‌فارس با سرمایه‌گذاری بیش از 19 هزار میلیارد ریال در خرداد سال 97 است) بر اساس این گزارش، داده‌های اعلام شده همچنین بیانگر آن است که متوسط سرمایه‌گذاری برای ایجاد یک واحد در این دوره 7/ 65 میلیارد ریال است.

آینده سرمایه‌گذاری صنعتی

 اما چشم‌انداز سرمایه‌گذاری صنعتی در مدت زمان مورد بررسی به کدام سمت و سو بوده است؟ بررسی‌ها نشان می‌دهد از مجموع 8 هزار و 355 فقره جواز تاسیس صادره نیز در مدت زمان موردبررسی، بیشترین تعداد مربوط به گروه «محصولات غذایی و انواع آشامیدنی‌ها» با اخذ هزار و 75 فقره جواز و «سایر محصولات کانی غیرفلزی» با 933 فقره جواز است. داده‌های صمت نشان می‌دهد که بالاترین سهم پیش‌بینی سرمایه‌گذاری در گروه‌های صنعتی متعلق به گروه «کک و فرآورده‌های حاصل از نفت» است. در رده بعدی گروه‌های «ساخت مواد و محصولات شیمیایی»، «ساخت فلزات اساسی»، «محصولات غذایی و آشامیدنی‌ها» و «سایر محصولات کانی غیرفلزی» قرار دارند.

براساس داده‌های اعلام شده مجموع جوازهای صادره برای گروه «کک و فرآورده‌های حاصل از نفت» برابر با 111 فقره بوده و سرمایه پیش‌بینی شده برای این گروه نیز حدود 230 هزار میلیارد ریال ثبت شده است. برای گروه «ساخت مواد و محصولات شیمیایی» نیز 931 فقره جواز تاسیس صادر شده و سرمایه پیش‌بینی شده برای این گروه نیز بیش از 166 هزار میلیارد ریال پیش‌بینی شده است. «ساخت فلزات اساسی» نیز با اخذ 220 فقره جواز تاسیس در جایگاه سوم قرار گرفته است، سرمایه پیش‌بینی شده برای این گروه بیش از 126 هزار میلیارد ریال ثبت شده است. برای گروه محصولات غذایی و آشامیدنی‌ها با 1075فقره جواز تاسیس نیز سرمایه بیش از 67هزار میلیارد ریال پیش‌بینی شده است. «سایر محصولات کانی غیرفلزی» نیز بیش از 52 هزار میلیارد ریال سرمایه پیش‌بینی شده و برای این گروه نیز 933 فقره جوازتاسیس صادر شده است. از سوی دیگر، براساس آمار اعلام شده از مجموع جواز تاسیس صادره بیشترین جواز صادره به استان‌های «سمنان، یزد، خراسان رضوی، آذربایجان شرقی و فارس» اختصاص داشته است. سهم استان سمنان از جوازهای صادره 873 فقره، استان یزد 835 فقره و استان خراسان رضوی 648 فقره، استان آذربایجان شرقی 477 فقره و استان فارس 468 فقره است. بیشترین سرمایه‌گذاری پیش‌بینی شده در مدت زمان مورد بررسی مربوط به استان کرمان است. استان‌های «سمنان، آذربایجان‌شرقی، خراسان رضوی، یزد و تهران» بیشترین سهم از اشتغال‌زایی پیش‌بینی شده را به واسطه مجوزهای صادره به خود اختصاص داده‌اند. براساس داده‌های اعلام شده سهم «منطقه ویژه اقتصادی و آزاد» نیز از جوازهای صادره برابر با 89 فقره است که برای اجرایی کردن این تعداد طرح بیش از 94 هزار میلیارد ریال سرمایه در نظر گرفته شده است، اما اشتغال‌زایی که برای «منطقه ویژه اقتصادی و آزاد» پیش‌بینی شده برابر با 4 هزار و 607 نفر شغل است.