آسیب‌ها و هفت اولویت نظام‌سازی قرآنی

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، حجت‌الاسلام والمسلمین حمید محمدی، قائم مقام رئیس و دبیرشورای توسعه و فرهنگ قرآنی، امروز 18 اسفند، در نوبت صبح سومین روز همایش بین‌المللی مطالعات میان رشته‌ای قرآن کریم با محور مطالعات نظام‌سازی قرآنی سخنرانی کرد.

حجت‌الاسلام والمسلمین محمدی در آغاز سخنانش گفت: از سازمان فعالیت‌های قرآنی دانشگاهیان کشور به خاطر برگزاری این برنامه سپاسگزارم. من ذیل شش عنوان تعریف، ضرورت، جایگاه پژوهش‌ها، اولویت‌ها، آسیب‌شناسی و آفاق نظام‌سازی قرآنی صحبت خواهم کرد. 

محمدی افزود: نظام‌سازی قرآنی برگرفته از بیانات مقام معظم رهبری است، این عنوان بعد از انقلاب توسط آیت‌الله العظمی جوادی‌ آملی و آیت‌الله مصباح‌ یزدی بسط یافته است؛ نظام‌سازی قرآنی از آرزوهای هر مسلمان باورمندی است. در این زمینه متناسب با نیازهای تخصصی مسلمانان، سخنان مختلفی گفته شده است. 

دبیر شورای توسعه و فرهنگ قرآنی تصریح کرد: ضرورت نظام‌سازی قرآنی به بعد از انقلاب اسلامی بر می‌گردد که یافتن نظام حق و عدل قرآن در دستور کار قرار گرفت. این حرف غیر از شرق و غرب است و به عنوان جریان سوم مطرح است. آنچه آیت‌الله مصباح در اول انقلاب گفت پیگیری شد، اما اتفاق مبارکی در دستاوردها نیفتاده و ما واجد دستاوردهای علمی قابل توجه نیستیم، از این رو به خاطر کارآمدی حکومت اسلامی که مبتنی بر نظام‌های اجتماعی قرآنی است، ما باید این کار را به خوبی انجام دهیم. حکومت شیعی با پرسش‌های زیادی مواجه هست که باید پاسخ‌های متناسبی بدهد. بنا به بیانات مقام معظم رهبری، ریشه و پایه علوم انسانی را باید در قرآن جست و یافت و این کار بسیار اساسی و مهم است که اگر این شد، صاحب نظران علوم انسانی می‌توانند بر این پایه، بناهای رفیعی را بنا کنند. 

وی ادامه داد: نسبت به جایگاه پژوهش‌های نظام‌سازی باید به دنبال پژوهش‌های نظام‌سازی با سه محور اساسی فرهنگ‌سازی، هماهنگ‌سازی و نظام‌سازی مواجه هستیم. آنچه به نظر می‌رسد به عنوان اساس مطرح است، همین رویکرد سوم است، اگر در نظام‌سازی توانستیم گام‌های اساسی برداریم، می‌توانیم آینده خوبی را پیش‌بینی کنیم در غیر این صورت کار جدی در نظام‌های اساسی صورت نخواهد گرفت.

محمد افزود: اگر مطالعات نظام‌سازی قرآنی نتیجه داد، می‌توانیم به نتیجه در آینده امیدوار باشیم. این پژوهش‌ها باید جایگاه خود را در سلسله مطالعات دانشی مشخص کند و هدف اصلی نظام‌سازی قرآنی، تولید دانش و تولید ادبیات علمی حاکم بر نظام‌های اقتصادی، سیاسی و فرهنگی است. ما باید مضامین قرآنی را استخراج کرده و بر اساس مبانی قرآنی روزآمد کنیم. 

دبیر شورای توسعه و فرهنگ قرآنی با بیان اینکه راهکار، تشکیل حلقه‌های میان‌رشته‌ای قرآنی است، گفت: متأسفانه در پژوهش‌های قرآنی به دنبال کشف مدالیل هستیم و به لغات و بلاغت می‌پردازیم و استنطاق سؤالات اساسی اتفاق نمی‌افتد، به عنوان راه‌حل ما به سه کار در تفسیر قرآن نیازمندیم. اگر قرآن در سه عرصه استنطاق شود، تفسیر رخ داده است؛ کشف نظامات هستی‌شناسانه قرآنی، کشف نظامات ارتباطی و سوم مسائل مستحدثه. 

وی افزود: اگر توانستیم در خصوص مسائل مستحدثه با دست زدن به دامن ائمه استنطاق کنیم، خواهیم توانست به تفسیر قرآن برسیم. در کنار قرآن ائمه در این کار به ما کمک خواهند کرد. مجموعه صحف باقی مانده از ائمه امکان گفت‌وگوی وحیانی با قرآن را باز خواهد کرد. 

محمدی ادامه داد: آنچه در منشور و شورای توسعه تعقیب می‌شود توسعه پژوهش و آموزش عالی برای تعقیب این اهداف است، کمیسیون توسعه پژوهش آموزش عالی قرآنی به دنبال تعریف نظام‌سازی تعمیق گزاره‌ها در این رابطه است. این اولویت به مراکز دانشگاهی و حوزوی ابلاغ شده است و از پژوهش‌ها در این حوزه حمایت می‌شود. یک قرارداد بین دبیرخانه و دانشگاه امام صادق در این راستا منعقد شده است. 

دبیر شورای توسعه و فرهنگ قرآنی گفت: من برای مطالعات نظام‌سازی قرآنی 7 اولویت قائلم، که شامل تولید ادبیات علمی در این زمینه، روش‌شناسی پژوهش‌های تخصصی، تولید معرفت علمی در علوم انسانی مبتنی بر قرآن، آسیب‌شناسی فعالیت‌های موجود در ایران و جهان در خصوص نظام‌سازی قرآنی، باز آفرینی مرجعیت معرفی قرآنی و هویت‌سازی تمدنی قرآن کریم، شاخص‌سازی و ارزیابی نظریه‌پردازی قرآنی و رصد و آینده‌پژوهی دانش قرآنی است.

محمدی در پایان گفت: آسیب‌های اصلی در این زمینه عبارتند از: از اجماع در مفاهیم اصلی در ساحت نظام‌سازی قرآنی، عدم انسجام نظرات و یکپارچگی نظام‌سازی قرآنی، ضعف مضامین عمیق در مطالعات، عدم توجه به موضوعات مورد نیاز از سوی مراکز علمی، مطلق‌انگاری، سطحی‌نگری، دخالت افراد غیر متخصص در حوزه نظام‌سازی قرآنی، نگاه حداقلی در مدیریت فرهنگی کشوری. شرط اساسی نظام‌سازی قرآنی داشتن دانش قرآنی و تخصص در رشته‌ یا رشته‌های دیگر است.