از آنجایی که نهم مهر روز جهانی سالمندان نامگذاری شده است برآن شدیم تا درباره این قشر از جامعه که عزیزان هر خانواده ایرانی هستند، نکاتی را در اختیارتان قرار دهیم، باشد که مورد توجه تان واقع شود.
سالمند کیست ؟
حتی اگر اقبال یارمان باشد که عمری طولانی کنیم سرانجام همه پیر می شویم پس ضرورت دارد همه ما از همین امروز به سالمندی و کسانی که در حال رسیدن به آن هستند توجه کنیم. جمعیت شناسان تخمین می زنند در پنجاه سال آینده تعداد سالمندان برجوانان جهان پیشی خواهند گرفت. «در سال 1998 تعداد کودکان زیر شانزده سال بیش از جمعیت بازنشستگان بود. در حالیکه در سال 2008 جمعیت بازنشستگان بالغ بر تعداد کودکان شده ». «سن میانسالی در حال حاضر 36 سالگی، در سال 2021 سن میانسالی به بالای 41 سالگی می رسد، و در 40 سال بعد به 44 سالگی خواهد رسید.اگر همه حقوق بگیران را در سنین مختلف با هم در نظر بگیریم و آنها را بازنشسته و به عنوان سالمند تلقی کنیم، دو نسل بین بازنشستگی و مرگ از 60 تا 90 سالگی با توجه به 30 سال اختلاف سنی به وجود می آید، اصطلاحات پیر و جوان و پیرپیر در توصیف دو مرحله متفاوت در فرآیند پیری بسیار مفید خواهد بود.
مراقبت از سالمندان بیمار
مراقبت از بیمار و به خصوص سالمندان در زمان حاضر ظرافت های پیچیده ای دارد که نیازمند دانش، توانمندی و تخصص های خاص خود می باشد. پرستاری از بیمار کار ساده ای نیست؛ به خصوص اگر پیر باشد؛ چرا که این افراد بسیار حساس تر و آسیب پذیرتر از کسانی هستند که به طور موقت بیماری و بستری شده اند. از طرفی، در قرن بیستم استانداردهای زندگی پیوسته ارتقا می یابند و این روند معمولاً به معنای سلامتی بیشتر و بهتر و همچنین افزایش طول عمر انسان هاست. با تغییر توازن جمعیت در عصر کنونی که تعداد افراد خانواده کمتر شده و اشخاص بیشتری تا سنین پیری عمر می کنند، نیاز به مراقبت بیشتر شده است و این مراقبت غالباً و به طور غیر قابل اجتنابی به افراد خارج از خانه سپرده می شود؛ به همین دلیل کار رسیدگی به این بخش از افراد اجتماع اهمیت ویژه ای می یابد. مراقب باید بدون احساس ترحم و با حفظ غرور و عزت نفس سالمند انجام شود تا از مشکلات او بکاهد و قدرت اراده و حس استقلال و عزت نفس او را افزایش دهد.
مشکلات جسمی:
با افزایش سن قدرت عضلانی، به ویژه پس از هفتاد سالگی، به طور قابل ملاحظه ای کاهش می یابد. سکته های قلبی و بیماری های تنفسی، مانند آمفیزام و سرطان ریه، به ویژه در بین سیگاری ها و افراد دارای رژیم غذایی ضعیف، بسیار شایع است. ظرفیت حیاتی ریه مرتب کاهش می یابد و اکسیژن کمتری به جریان خون می رسد. با افزایش سن، کلیه ها نیز ضعیف تر عمل می کنند و ظرفیت مایعی مثانه کم می شود. حتی در بعضی مواقع ماهیچه اسفنگتر که جریان پیشاب را کنترل می کند، در اثر ضعف شدید درست عمل نکرده و موجب دفع غیر ارادی ادرار می گردد. سیستم ایمنی در دوران پیری به مرور ضعیف شده و لذا آمادگی برای عفونت افزایش می یابد. بزرگ شدن پروستات و سرطان این غده در هفتاد سالگی بسیار شایع است. اختلال در کارکرد سیستم عصبی یکی دیگر از اثرات افزایش سن می باشد که یکی از این اختلالات مغزی بیماری آلزایمر است. این نوع زوال عقل به آهستگی پیشرفت می کند، ولی در نهایت فرد به جایی می رسد که دیگر نمی داند کیست یا چه کسی بوده؟ همچنین کاهش دو پامین در مغز رایج است که منجر به لرزش های غیر ارادی در بدن می گردد. پوکی استخوان نیز از عوارض بسیار شایع این دوران به شمار می آید که از 35 سالگی شروع می شود؛ ولی به دلیل نداشتن علائم هشدار دهنده، مانند درد، زمانی خود را نشان می دهد که عملاً کاری زیادی برای بهبود نمی توان انجام داد؛ به همین دلیل با افزایش سن شکستگی استخوان، به خصوص استخوان لگن، به طور فزاینده ای شایع می شود و علت بسیاری از معلولیت ها و مرگ و میرهاست.
نکات منفی سالمندی:
1ـ آگاهی به اینکه مرگ نزدیک است حس رسیدن به مرحله آخر، اگر چه آن را انکار کنیم. همواره آزار دهنده است.
2ـ دگرگونی های سریع اجتماعی، اقتصادی و بخصوص فرهنگی باعث می شود. افراد مسن جامعه در حال تغییر را تجربه کنند. ارزش ها و شیوه های زندگی عوض شده و منجر به شکاف نسل می شود.
3ـ با بالا رفتن سن، مرگ اعضای خانواده و دوستان بیشتری را شاهد خواهیم بود و نظاره گر بیماری ها، ناتوانایی دوست و همسایه خواهیم شد.
4ـ از دست رفتن فرصت ایفای نقش مؤثر و مفید در خانه و جامعه یکی دیگر از عوارض منفی سالمندی است. بالا بودن ارقام گزارش بیماری و مرگ ناگهانی افراد سالمی که بازنشسته شده اند این وضعیت را تأیید می کند.
نکات مثبت سالمندی:
1ـ وقتی خوشی های دیگر جای کار را پر کنید. بسیاری از افراد مسن از بازنشستگی لذت می برند برطرف شدن فشار کار و امرار معاش، وقت آزاد برای سفر، ورزش، رفت و آمدهای اجتماعی و سایر تفریحات سال های واپسین حیات را واقعاً دلپذیر می سازد.
2ـ لذت نزدیک تر شدن به فرزندان، نگهداری از نوه ها، دور هم بودن در تعطیلات، کمک به کارهای روزمره فرزندان مانند خرید اقلام مصرفی، مشارکت در کارهای سرمایه گذاری آنان در مسکن و غیره امکان سفر به شهر یا کشوری دیگر برای دیدار فرزندان این دوره را شیرین تر می کند.
3ـ رفتن فرزندان، زیستن «در بهار دوم » را برای زوجین فراهم می کند آمارها نشان می دهد روابط جنسی در این سال ها در میان زن و شوهرانی که خاطرات و تجربه های مثبت در طول زندگی زناشویی داشته اند بیشتر می شود. تجربه دوباره هیجان های عاطفی، جنسی و رد و بدل نوازش های عاشقانه و محبت آمیز از فرصت هایی است که تنها در سال های میانسالی به بعد قابل مشاهده است.
اصول سالمندی موفق:
برای سالمندی موفق هیچ استاندارد جهانی و یک شکل نمی تواند وجود داشته باشد. بلکه به آنچه ما مجبوریم با آن مصالحه کنیم، یعنی از دست دادن ها، نقص ها، محدودیت ها، فرصت های گزینشی و منابع موجود، بستگی دارد. سازمان بهداشت جهانی (WHO) سلامت را اینگونه تعریف می کند. «حالت سرحالی کامل جسمانی، روانی و اجتماعی، نه صرفاً نبود بیماری یا سستی »، چنین موضعی گویای این است که تعریف سلامت همان گزینه گویی «عقل سالم در بدن سالم است » که بسیاری از ما در زندگی مان آن را شنیده ایم. زندگی خوب با شمول سه نوع دیگری: اول، زندگی هدفمند که بر آرمان ها، اهداف، و ترغیب های معنا متمرکز است، دوم پیوند نزدیک با دیگران و سوم حس عزت نفس مثبت و چیرگی، مشخص می شود. هر یک از این معیارها بخش اساسی توانمندی کلی برای زندگی خوب، هم برای جوان و هم برای پیر، را فراهم می سازد. ما مثبت اندیشی را توانایی تلقی می کنیم که هر کس ندارد به نظر می رسد مجاب کردن افراد غمگین به اتخاذ چنین نگرشی دشوار باشد. پژوهشگران و نظریه پردازان سالمندی در سال های اخیر موارد زیر را برای رسیدن به این موفقیت ابراز کرده اند:
الف: شفاف بودن راجع به واقعیت های وضعیت خود
ب: پذیرفتن واقعیت ها و دیدن آنها در بهترین نور ممکن
ج: قادر بودن به کنار آمدن مؤثر با این واقعیت ها
د: قادر بودن به جبران از دست دادن ها و کمبودها
ه: فعالانه درگیر بودن در یک تلاش هدفمند.
و: خردمندانه گزینشی بودند در مورد آنچه که شخص عهده دار می شود.
ز: حفظ پیوندهای نزدیک با سایرین
ک: نگهداشت حرمت نفس مثبت برخلاف از دست دادن ها و کمبودها.
کمک به سالمندان برای انجام امور شخصی:
اغلب سالمندان ترجیح می دهند در وضعیتی قرار نگیرند که مجبور شوند در کارهای شخصی، مانند لباس پوشیدن، شستشو و رفتن به دستشویی نیازمند کمک دیگران باشند؛ اما در صورت نیاز به این کمک ها رعایت موارد زیر به حفظ روحیه و بهداشت روانی سالمند کمک می کند:
1.پوشش: هرگز سعی نکنید کنترل پوشاندن لباس او را در اختیار بگیرید؛ بلکه فقط در پوشیدن لباس به او کمک کنید. همواره در موقعیتی مناسب از ظاهر او تعریف کرده و تا جایی که ممکن است این تمجید را بدون تظاهر و ریاکاری انجام دهید.
2.شستشو: ممکن است مجبور شوید فرد سالمند را در امر شستشو یاری کنید. برای افرادی که هنوز تا حدی تحرک دارند، کافی است به آنها اطمینان دهید که همه وسایل مورد نیازشان فراهم است. در مورد حفظ خلوت، دقت کنید پرده های حمام و همچنین اتاق خواب او را بکشید و درها را ببندید. برای حمام کردن اگر خودشان می توانند خود را بشویند، فقط آنچه را نیاز دارند، به دست شان بدهید. ضمناً هر مورد غیرطبیعی در بدن، از قبیل کبودی، آماس و تورم به پزشک گزارش شود.
3. دستشویی: کمک به افراد پیر و بیمار جهت استفاده از دستشویی یا لگن غالب اوقات موجب ناراحتی پرستار و سالمند است. اگر او ترجیح می دهد که خود به دستشویی برود، تمامی توان خود را به کار بگیرید و به او کمک کنید تا این کار را انجام دهد؛ حتی اگر بیش از لگن آوردن و گذاشتن در اتاق طول بکشد. اما در مورد افرادی که باید برای شان لگن گذاشت در اتاق طول بکشد. اما در مورد افرادی که باید برای شان لگن گذاشت، رمز اصلی برای کمک به آنها جهت فائق آمدن بر شرم یا احساس حقارت شان، برخورد دوستانه و ساده و بدون دستپاچگی است. قبل از استفاده از لگن آن را با آب گرم، گرم کرده و برای اینکه بدن او به لگن نچسبد، پودر تالک بپاشید. خلاصه اینکه راه حل، تفقد به افراد سالخورده نیست، بلکه کمک به آنهاست که راجع به واقعیت های متنوع زندگی خود بیاموزند، آنها را بپذیرند و بر آنها مدیریت کنند و تا جایی که امکان دارد، به آنها مثبت بیندیشند.
منبع:نشریه دنیای زنان، شماره 51.