کم خونی یا آنمی یکی از شایع‌ترین مشکلات به ویژه در میان کودکان و زنان باردار است که در آن گلبول‌های قرمز یا هموگلوبین کافی در خون قادر به انتقال اکسیژن به سایر قسمت‌ها و بافت‌های بدن نیستند. به همین خاطر، کم خونی با اختلالات تنفسی، ضعف، سردرد، درد در قفسه سینه و رنگ پریدگی همراه است. از عوامل ایجاد کننده کم خونی می‌توان به کمبود‌های تغذیه‌ای، ژنتیک، بیماری‌های مزمن و مسمومیت‌های دارویی اشاره کرد که شایع‌ترین آن آنمی ناشی از کمبود و فقر آهن است. کم خونی در سراسر دنیا رایج است؛ بر اساس آمار، در کل دنیا 1/62 میلیارد نفر مبتلا به کم خونی هستند. در ادامه مقاله درباره علائم و راه‌های درمان کم خونی بیشتر خواهیم پرداخت.
علائم و نشانه‌های ابتلا به کم خونی
احساس خستگی و بی حالی، افسردگی و بی قراری، تپش قلب، درد قفسه سینه، رنگ پریدگی پوست، ریزش مو، وزوز گوش، خشکی زبان، ناخن‌های خشک و پوست پوست از علائم و نشلنه‌های کم خونی در بدن هستند. سایر نشانه‌های کم خونی در بدن به شکل میل به خوردن مواد غیر خوراکی مثل خاک، کاغذ بروز می‌دهند.
کم خونی معمولا با انجام تست CBC توسط تجویز پزشک، تشخیص داده می‌شود. در این تست 6 مولفه خون از قبیل گلبول‌های قرمز خون، هماتوکریت، گلبول‌های سفید، هموگلوبین، شمارش پلاکت و افتراقی خون مورد بررسی قرار داده می‌شود.
انواع کم خونی
انواع کم خونی بر اساس MCV یا حجم گلبول‌های قرمز خون است. به طوری که MCV کمتر از 80 به عنوان کم خونی میکروسیتیک، بین 80 تا 100 کم خونی نورموسیتیک و بالای 100 کم خونی ماکروسیتیک نامیده می‌شود. بیش از 400 نوع کم خونی تا به حال شناخته شده است. که همه بسته به نوع علت وقع به 3 دسته تقسیم می‌شوند.
- آنمی به خاطر از دست رفتن خون
- آنمی به خاطر کاهش تولید سلول‌های قرمز
- آنمی به خاطر تخریب سلول‌های قرمز خون
انواع کم خونی که در این 3 گروه قرار می‌گیرند.
- کم خونی آپلاستیک (آپلازی): تب و عفونت
- کم خونی همولیتیک: زردی و یرقان، تیره شدن ادرار
- کم خونی داسی شکل: بی حالی، تورم دست و پاها، زردی
- کم خونی ناشی از فولیک اسید یا تالاسمی: اسهال و اختلالات عصبی
پیشگیری از ابتلا به کم خونی
بسیاری از انواع کم خونی قابل پیشگیری نیستند. کمبود‌های خفیف آهن با تجویز فروسولفات با مصرف ویتامین C، ویتامین B12 و فولیک اسید قابل درمان هستند.
- آهن: غذاهایی که سرشار از آهن شامل لوبیا، عدس، سویا، آلو، آجیل، نخود و کشمی را در رژیم غذایی روزانه خود قرار دهید.
- ویتامین B12: این ویتامین در گوشت و محصولات لبنی یافت می‌شود.
- اسید فولیک: انواع مرکبات، موز و حبوبات حاوی مقادیری از اسید فولیک هستند.
درمان کم خونی
درمان کم خونی بسته به نوع آن کاملا متفاوت است و باید به پزشک معالج مراجعه شود.
درمان کم خونی مربوط به رژیم غذایی و فقر آهن: افرادی که کم خونی آن‌ها به خاطر رژیم غذایی فاقد آهن است. باید غذاهای حاوی آهن به وعده‌های غذاییشان اضافه کنند. در این شرایط ممکن است، پزشک معالج مکمل‌های حاوی آهن برای تنظیم سطح گلبول قرمز خون تجویز می‌کنند.
کم خونی ناشی از ویتامین: مصرف مکمل‌های رژیمی و ویتامین B12 برای افرادی که کم خونی ناشی از ویتامین دارند، مفید است.
کم خونی مزمن: این کم خونی یک مشکل جدی را در برداشته و برای آن درمان قطعی‌ای وجود ندارد. در این شرایط باید مشکلات به وجود آمده ریشه یابی شود تا ظرایط بدتر از این نشود.
کم خونی آپلاستیک: برای درمان این نوع کم خونی بیمار ناچار به نقل و انتقال خون یا پیوند مغز استخوان است.
کم خونی داسی شکل: شخص باید از راه‌هایی مثل اکسیژن درمانی یا سرم استفاده کند.
توصیه‌های مهم
- مصرف وعده‌های غذایی حاوی آهن
- استفاده از منابع غذایی حاوی ویتامین ث برای جذب بیشتر آهن
- حل کردن مشکلات گوارشی
- مصرف گوشت، مرغ و ماهی در رژیم غذایی
- استفاده از غلات، حبوبات و خشکبار مثل برگ آلو و کشمش
- مصرف روزانه یک قرص آهن
- پرهیز از نوشیدن چای یا قهوه مخصوصا بلافاصله بعد از غذا