بی‌اطلاعی مردم و حتی نخبگان ازآنچه در مجلس می‌گذرد باعث کاهش کیفیت تصمیمات و قوانین شده است. در سایه عدم شفافیت مجلس از زیر بار مسئولیت‌های مهم خود شانه خالی می‌کند و هیچ‌وقت در برابر تصمیمات گرفته یا نگرفته خود پاسخگو نیست.
امروز مجلس بیماری‌های مختلفی مانند تعارض منافع، مسئولیت‌ناپذیری و کم‌کاری دارد، در طول سال‌های گذشته راه‌های مختلفی برای درمان این امراض پیشنهاد شده است که هیچ‌یک موردتوافق همه‌جانبه نبوده‌اند. لذا لازم است تاکمی عقب‌تر برویم و مسیر دستیابی به راه‌حل را همه باهم طی بکنیم.
مجلس عامل بسیاری از اتفاقات خوب و بد در کشور است، اما متأسفانه در نگاه مردم، مجلس و نمایندگان در حد پیدا کردن کار و احداث درمانگاه و دریافت تسهیلات و … تنزل یافته‌اند. ریشه این اتفاق را باید در تعارض منافع نمایندگان جست.
نمایندگانی که از مردم حوزه انتخابیه رأی می‌گیرند و قانون اساسی آن‌ها را قسم می‌دهد که منافع ملی را بر منافع محلی ترجیح دهند. نمی‌شود که نمی‌شود؛ زیرا مردم در بسیاری از حوزه‌های انتخابیه گرفتاری‌های روزمره دارند و از نماینده‌شان توقع حل همان گرفتاری‌ها را دارند؛ لذا اساساً توقع اولویت دادن منافع ملی بر منافع محلی از نماینده‌ای که صندلی سبزش را دوست دارد، بیجاست.
به همین دلیل تغییر ساختار قوه مقننه از یک مجلسی به دو مجلسی، افزایش اختیارات شهرداری‌ها و به‌تبع آن شوراهای شهر یا حداقل تغییر شیوه رأی‌گیری مجلس اقدامات بنیادینی است که می‌تواند تا حدی قوه مقننه را به رأس امور بازگرداند.
انجام این اقدامات بنیادین نیاز به یک عزم ملی و توافق کلان میان همه بازیگران عرصه سیاست کشور دارد، درواقع زمانی می‌توان سخن از دو مجلسی کردن پارلمان به میان آورد که تعداد قابل‌توجهی از نخبگان سیاسی و دانشگاهی و حتی مردم عادی به این ضرورت رسیده باشند. طبیعی است که لازمه توافق گسترده حول این مفهوم شفافیت و اعلام عمومی عملکردها و سوء عملکردهای مجلس است. شفافیت، آنچه در جریان هست را به نمایش می‌گذارد تا کاستی‌ها و مشکلات نمایان شوند و آنگاه با چشم‌باز به سراغ درمان برویم.
شفافیت مجلس برکات دیگری نظیر افزایش نظم و مسئولیت‌پذیری نمایندگان، افزایش بهره‌وری جلسات و کاهش هزینه‌ها و سفرهای غیر ضرور را در پی خواهد داشت. برای مثال نماینده‌ای که بداند جلسه کمیسیون به‌طور زنده پخش خواهد شد، دیگر به خود اجازه تأخیر در ورود یا تعجیل در خروج نخواهد داد، دیگر بدون اطلاع از دستور، در جلسه شرکت نخواهد کرد. در مورد رأی‌های خود با وسواس بیشتری عمل خواهد کرد.
همین‌طور در مورد سفرهای خارجی، اگر مقصد، دلیل، دستاوردها، هزینه‌ها و گزارش‌های سفرهای خارجی نمایندگان منتشر شود تعداد زیادی از درخواست‌های سفر کاهش خواهد یافت زیرا نماینده می‌داند بابت هرکدام از سفرهای خارجی خود باید به رسانه‌ها و مردم جواب پس بدهد. لذا عطای سفر خارجی بی‌دلیل را به لقایش خواهد بخشید. در مورد اثر شفافیت در تک‌تک حوزه‌های مرتبط با مجلس سخن فراوان است که در این مختصر مجال پرداختن به آن‌ها نیست.
اما شفافیت مجلس چگونه محقق خواهد شد؟
برای موفق شدن در موضوع شفافیت مجلس نیازهای زیر وجود دارد:
- مطالعات گسترده پیرامون چیستی و چرایی شفافیت مجلس شورای اسلامی
- مطالعات تطبیقی و بررسی تجربیات بین‌المللی در این حوزه و شناخت شاخص‌های شفافیت مجلس، صحن، کمیسیون‌ها و نمایندگان
- آشنایی با روال‌های موجود در مجلس و زیروبم مجلس فعلی
- نگارش متن قانونی محکم و متقن برای شفافیت مجلس شورای اسلامی جهت طرح در مجلس و تصویب آن.
- کار رسانه‌ای برای فضاسازی و آشنایی مخاطبان از اقشار مختلف بااهمیت مجلس و شفافیت آن. (کمپین اجتماعی)
باکمی گشت‌و‌گذار در اینترنت با مجموعه‌ای به نام «شفافیت برای ایران» آشنا می‌شویم که دو مرحله نخست را انجام داده است. برای مراحل سه و چهار هم نباید نگران بود زیرا افراد دغدغه‌مند زیادی از نمایندگان ادوار گرفته تا حقوق خوانده‌های مشتاق تغییر مجلس که می‌توانند در نگارش یک متن حقوقی متقن برای تغییر در آیین‌نامه داخلی مجلس شورای اسلامی به نفع شفافیت کمک کنند. گام بسیار مهم باقی‌مانده گام رسانه‌ای است. این گام همان پاشنه آشیل ایجاد شفافیت در مجلس است.
ازآنجایی‌که تمام تصمیماتی که منجر به شفافیت مجلس و نمایندگان می‌شود باید از مسیر رأی خود نمایندگان بگذرد، نمی‌توان امیدوار بود که بدون فشار اجتماعی و انجام کار دقیق رسانه‌ای آبی از نمایندگان گرم شود؛ لذا رسانه‌ها می‌توانند با ایجاد کمپینی برای شناساندن اهمیت مجلس و تأثیر عمیق آن در سیاست‌های داخلی و خارجی کشور، شفافیت مجلس را به یکی از مطالبات جدی مردم تبدیل کنند و تنها در این صورت است که می‌توان به ایجاد تغییراتی در این حوزه امیدوار بود.
