منابع :
کتاب : تفسیر حکیم جلد دو
نوشته : استاد حسین انصاریان
قرآن مجید در سوره مبارکه نحل آیه 43 و سوره مبارکه انبیا آیه 7 از همه مردم دعوت میکند براى پى بردن به حقایق، و درک معالم دین، و شناخت پیامبران و اهدافشان و به دست آوردن معرفت و عرفان به آنچه در رشد و کمالشان مؤثر است در برابر دانشمندان و عالمان زانوى ادب زده و لب به پرستش بگشایند و بیمارى جهل خود را با داروى علم آگاهان معالجه کنند، و به فضاى نورانى حقایق وارد شوند، و در جادّه بینش و بصیرت قدم بگذارند تا با سرمایه علم و معرفت که از راه آموختن به دست آوردهاند سعادت دنیا و آخرت خود را تأمین نمایند و هماى پاداش جاودانى و خوشنودى حضرت حق را در آغوش گیرند، و از بند اسارت ننگ بار دوزخ که ثمره تلخ نشنیدن کلام حق، و درو ماندن از عمل صالح و تعقل ننمودن در همه امور است رهائى یابند و به بهشت ابدى و خانه سرمدى درآیند.
قرآن مجید درباره فضیلت آموختن و یادگرفتن و ترغیب شدید نسبت به این کار با ارزش میفرماید:
فَلَوْ لا نَفَرَ مِنْ کُلِّ فِرْقَةٍ مِنْهُمْ طائِفَةٌ لِیَتَفَقَّهُوا فِی الدِّینِ ... «1»
پس چرا از هر جمعى گروهى [به سوى عالمان] کوچ نمى کنند تا دینشناس شوند و به فهم معالم الهى نائل گردند.
فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّکْرِ إِنْ کُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ: «2»*
پس اگر نمى دانید از اهل دانش و بینش بپرسید.
از آیه شریفه به طور قطع وجوب پرسش و سؤال براى رفع بیمارى جهل و آشنا شدن به معارف الهیه و احکام شرعیه استفاده میشود.
همانطور که از آیه شریفه وجوب پرسش استفاده میشود به همین صورت از دیگر آیات وجوب یاد دادن نیز استفاده میشود، و پنهان داشتن علم و کتمان حقایق از گناهان به حساب میآید.
قرآن درباره وجوب یاد دادن و آموزش علم به دیگران میفرماید:
وَ إِذْ أَخَذَ اللَّهُ مِیثاقَ الَّذِینَ أُوتُوا الْکِتابَ لَتُبَیِّنُنَّهُ لِلنَّاسِ وَ لا تَکْتُمُونَهُ: «3»
و یاد کن هنگامى که خدا از کسانى که به آنان کتاب آسمانى داده شد پیمان گرفت که حتماً باید احکام و حقایق آن را براى مردم بیان کنید و پنهانش ننمائید.
رسول خدا صلى الله علیه و آله وسلم درباره ارزش یاد گرفتن و آموختن و رفت و آمد به مجالس علم و دانش در روایاتى میفرماید:
«من طلب علما فادرکه کتب الله تعالى له کفلین من الاجر، ومن طلب علما فلم یدرکه کتب الله له کفلًا من الاجر:» «4»
کسى که خواهان دانشى باشد، پس آن را بیابد، خدا از پاداش براى او دو نصیب مینویسد و کسى که در طلب علمى باشد و آن را نیابد خدا از پاداش یک نصیب براى او مینویسد.
«من احب ان ینظر الى عتقاءالله تعالى من النار فلینظر الى المتعلمین فوالذى نفسى بیده ما من متعلم یختلف الى باب العلم الا کتب الله تعالى له بکل قدم عبادة سنة وبنى الله بکل قدم مدینة فى الجنة و یمشى على الارض وهى تستغفر له و یمسى و یصبح مغفورا له وشهدت الملائکه انهم عتقاءالله من النار:» «5»
کسى که دوست دارد به آزاد شده هاى خدا از آتش دوزخ نظر کند به دانشجویان و آموزندگان بنگرد، به کسى که جانم به دست اوست، دانشجوئى در رفت و آمد به باب دانش و علم نیست مگر این که خداوند به هرقدمى عبادت یکسال براى او ثبت میکند، و به هر قدمى شهرى در بهشت براى او بنا میکند، و روى زمین راه میرود در حالى که زمین براى او طلب مغفرت میکند، و آمرزیده صبح و شب مینماید، و فرشتگان گواهى میدهند که اینان آزاد شده هاى خدا از آتش دوزخ اند.
«من جاؤه الموت وهو یطلب العلم لیحیى به الاسلام کان بینه وبین الانبیاء درجة واحدة فى الجنة:» «6»
کسى که مرگ به سویش آید، در حالى که دنبال دانش است تا به وسیله آن اسلام را زنده کند، در بهشت میان او و پیامبران یک درجه تفاوت است.
از نظر اهل بیت پى گیرى شناخت پروردگار و شناخت وجود خویش، و شناخت تکالیف و مسئولیتها و شناخت خطرها و زیانها امورى بسیار با ارزش است.
حضرت صادق در روایتى دنبال کردن و طلب دانش و فروتنى در برابر معلم و نسبت به دانشجو را لازم و واجب میداند:
«اطلبوا العلم وتزینوا معه بالحلم والوقار وتواضعوا لمن تعلمونه العلم وتواضعوا لمن طلبتم منه العلم ...» «7»
واجب است پى گیر دانش باشید و آن را با بردبارى و وقار زینت دهید، و به کسى که به او دانش میآموزید فروتنى نمائید، و به کسى که از شما درخواست علم میکند تواضع کنید.
این نکته را نیز ناگفته نگذارم که اگر انسان به ترک همه گناهان ظاهرى و باطنى و آشکار و پنهان موفق شود، و دلى پاک و قلبى سلیم و روحى آراسته پیدا کند، و به نور حق منور گردد، و قدم از صراط مستقیم عقب نگذارد، و به تمام تکالیف و مسئولیت هاى شرعى و اخلاقى عمل کند خداوند برخى از حقایق و معارف را به قلب او الهام میکند و بدون زحمت رفتن نزد معلم به او تعلیم میدهد چنان که از رسول الهى روایت شده:
«من اخلص لله اربعین صباحاً جرت من قلبه على لسانه ینابیع الحکمة:» «8»
کسى که چهل روز خود را براى خدا خالص و پاک نماید، چشمههاى حکمت از قلبش بر زبانش جارى میشود و از حضرت عیسى خطاب به حواریون نقل شده:
«لاتقولوا العلم فى السماء من یصعد یاتى به ولا فى تخوم الارض من ینزل یأتى به ولا من وراء البحرمن یعبر یاتى به بل العلم مجعول فى قلوبکم تادبوا بین یدالله بآداب الروحانیین یظهر علیکم:» «9»
نگوئید دانش در آسمان است هرکس به جانب آن بالا رود به آن میرسد، و نه در اعماق زمین است که هر کس به سوى آن فرود آید به آن میرسد، و نه در پشت دریاهاست هرکس به طرف آن عبور کند آن را مییابد بلکه این مایه ملکوتى و سرمایه عرشى در قلوب شما نهاده شده، در پیشگاه خدا به آداب فرشتگان مؤدب شوید تا بر شما آشکار گردد.
پی نوشت ها:
______________________________
(1)- توبه، آیه 122.
(2)- نحل، آیه 43؛ انبیاء، آیه 7.
(3)- آل عمران، آیه 187.
(4)- محجة البیضاء، ج 1، ص 18.
(5)- محجة البیضاء، ج 1، ص 18؛ منیته المرید، 5.
(6)- محجة البیضاء، ج 1، ص 18.
(7)- شافى، ج 1، ص 79.
(8)- اصول کافى.
(9)- منازل السائرین، 5.