در روزگارى که در تمام فرهنگ هاى اقوام و ملل جهان زن به عنوان یک موجود پست و طفیلى و موجودى درجه دوم مطرح بود، و تلخى و محرومیت بر همه ابعاد و زندگى او چه سیاسى، چه فرهنگى و چه اقتصاد سایه افکنده و مورد بدبینى ها و آماج تهمت ها بود و از هیچ روزنه اى بر افق زندگى اش روشنائى نمى تابید و همه درها به روى او بسته بود، خورشید اسلام طلوع کرد و افق زندگى او را کران تا کران روشن نمود. و نداى عطوفت آمیز پیامبر رحمت وجود مقدس محمد مصطفى روح نشاط و امید در کالبد او دمید و راه ترقى و تکامل را به روى او از همه جهت باز کرد.
پیامبر اسلام موقعیت با ارزش زن در اجتماع بشرى و جایگاه بلند او و شایستگى ها و استعدادهاى فراوانى را که دست عنایت حق در وجود این موجود بدیع قرار داده است را گوشزد کرد و آیه هائى از قرآن مجید را در زمینه معرفى مقام مهم زن و ارزش والاى او براى مردم بیان نمود.
آن حضرت با تکیه بر وحى زن را به عنوان این که مانند مرد یک انسان کامل است و شایسته همه کمالات و کرامت هاى انسانى است و شایستگى خلیفه اللهى بودن را دارد معرفى کرد.
آیاتى از قبیل آیات زیر نشان گر تساوى حقیقت و هویت و ریشه وجودى مرد و زن است.
1- وَ لَقَدْ کَرَّمْنا بَنِی آدَمَ وَ حَمَلْناهُمْ فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ وَ رَزَقْناهُمْ مِنَ الطَّیِّباتِ وَ فَضَّلْناهُمْ عَلى کَثِیرٍ مِمَّنْ خَلَقْنا تَفْضِیلًا. «1»
ما فرزندان آدم را گرامى داشتیم و آنان را بر صحرا و دریا مسلط ساختیم و از غذاهاى پاکیزه براى آنان روزى مقرر نمودیم و آنان را بر بسیارى از مخلوقات خود برترى دادیم.
2- وَ نَفْسٍ وَ ما سَوَّاها فَأَلْهَمَها فُجُورَها وَ تَقْواها قَدْ أَفْلَحَ مَنْ زَکَّاها وَ قَدْ خابَ مَنْ دَسَّاها: «2»
سوگند به روان انسان و آن پروردگارى که آن را متعادل و درست آفرید، و بر اساس الهام فطرى راه گناه و انحراف و راه تقوا و پاکى را به او نشان داد، هر کس روان خود را از آلودگى ها پیراست و آن را رشد و کمال داد رستگار شد، و هر که آن را آلوده و ناقص نمود دچار خسران و ناامیدى از رستگارى گردید.
3- لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسانَ فِی أَحْسَنِ تَقْوِیمٍ: «3»
قطعاًما انسان را در نیکوترین قوام آفریدیم مى دانیم قوام هر چیزى رکن و پایه هستى آن چیز است، بنابراین مفاد آیه این است که: ما انسان را در آنچه که به انسانیت او مربوط مى شود، و رکن و پایه و امتیاز خلقت اوست از قبیل عقل، فکر، اراده، و چهره و اندام، همت بلند، حبّ جمال و کمال خواهى، در نیکوترین و کامل ترین کیفیت آفریدیم.
بر اساس این آیات، خداوند همه آنچه را که بر مرد از لحاظ خلقت انسانى او داده است عیناً همان مزایا را بدون تفاوت به زن عنایت فرموده است.
کلماتى از قبیل بنى آدم، نفس، انسان، در آیات سطور قبل، بدون شک هم شامل مرد است و هم شامل زن بخشى از آیات قرآن مجید به صراحت مى گویند: هر انسانى چه مرد و چه زن از دو انسان دیگر که یکى مرد و دیگرى زن است یعنى پدر و مادر به وجود آمده است و هیچ فردى بر فرد دیگر جز به تقوا برترى ندارد.
جالب این است که این آیات اولًا مرد و زن را کنار هم ذکر کرده و هر یک را نیمى از وجود نسلى که از آنان به وجود مى آیند مى داند و ثانیاً پاداش مرد و زن را بخاطر ایمان و عمل صالح در ردیف هم ذکر مى کند، و ثالثاً درجات بهشت و منزلت قیامتى آنان را که محصول ایمان و عمل صالح است مساوى مى داند، و در یکى از آیات هر مرد و زن شایسته اى را مصداق حقایق اعتقادى و عملى و اخلاقى بدون آن که میان آنان تفاوت باشد به حساب مى آورد.
آیات شریفه به ترتیب عناوین بالا عبارت است از:
یا أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْناکُمْ مِنْ ذَکَرٍ وَ أُنْثى وَ جَعَلْناکُمْ شُعُوباً وَ قَبائِلَ لِتَعارَفُوا إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقاکُمْ إِنَّ اللَّهَ عَلِیمٌ خَبِیرٌ: «4»
اى مردم ما همه شما را از یک مرد و زن آفریدیم و شما را به این هدف گروه گروه و قبیله قبیله قرار داده ایم که شناخته شوید، یقیناً گرامى ترین شما در نزد پروردگار با تقواترین شماست و خداوند به مراتب تقواى شما دانا و آگاه است.
مَنْ عَمِلَ صالِحاً مِنْ ذَکَرٍ أَوْ أُنْثى وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْیِیَنَّهُ حَیاةً طَیِّبَةً وَ لَنَجْزِیَنَّهُمْ أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ ما کانُوا یَعْمَلُونَ: «5»
هر کس عمل شایسته انجام دهد در حالى که مؤمن باشد ما او را از زندگى پاک برخوردار مى کنیم و پاداشش را برابر با بهترین عملش عنایت مى نمائیم.
مَنْ عَمِلَ صالِحاً مِنْ ذَکَرٍ أَوْ أُنْثى وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَأُولئِکَ یَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ یُرْزَقُونَ فِیها بِغَیْرِ حِسابٍ: «6»
آنان که عمل شایسته انجام دهند در حالى که به خدا ایمان دارند چه مرد، چه زن وارد بهشت مى شوند و بدون حساب روزى داده مى شوند.
و از همه مهم تر آیه زیر است که مردان و زنان را در ارزش هاى معنوى یکسان و برابر ذکر کرده است:
إِنَّ الْمُسْلِمِینَ وَ الْمُسْلِماتِ وَ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِناتِ وَ الْقانِتِینَ وَ الْقانِتاتِ وَ الصَّادِقِینَ وَ الصَّادِقاتِ وَ الصَّابِرِینَ وَ الصَّابِراتِ وَ الْخاشِعِینَ وَ الْخاشِعاتِ وَ الْمُتَصَدِّقِینَ وَ الْمُتَصَدِّقاتِ وَ الصَّائِمِینَ وَ الصَّائِماتِ وَ الْحافِظِینَ فُرُوجَهُمْ وَ الْحافِظاتِ وَ الذَّاکِرِینَ اللَّهَ کَثِیراً وَ الذَّاکِراتِ أَعَدَّ اللَّهُ لَهُمْ مَغْفِرَةً وَ أَجْراً عَظِیماً: «7»
مردان و زنان مسلمان و مردان و زنان با ایمان و مردان و زنان عبادت پیشه و مردان و زنان اهل صدق و مردان و زنان شکیبا و مردان و زنان فروتن و مردان و زنان اهل صدقه و مردان و زنان روزه دار، و مردان و زنان حفظکننده خود از پلیدى ها جنسى و مردان و زنانى که بسیار خدا مى کنند، خداوند براى همه آنان مغفرت و آمرزش و پاداشى بزرگ آماده کرده است.
آن قدر ظرفیت و استعداد زن براى پذیرش ایمان ومعرفت، و انجام عمل صالح، و آراسته شدن به اخلاق حسنه گسترده و بالاست که مى تواند در اندک مدتى تبدیل به انسان کامل گردد، و براى مردان و زنان با ایمان تا روز قیامت سرمشق و اسوه شود، به آیه زیر با دقت کامل توجه کنید:
وَ ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا لِلَّذِینَ آمَنُوا امْرَأَتَ فِرْعَوْنَ إِذْ قالَتْ رَبِّ ابْنِ لِی عِنْدَکَ بَیْتاً فِی الْجَنَّةِ وَ نَجِّنِی مِنْ فِرْعَوْنَ وَ عَمَلِهِ وَ نَجِّنِی مِنَ الْقَوْمِ الظَّالِمِینَ (11)
وَ مَرْیَمَ ابْنَتَ عِمْرانَ الَّتِی أَحْصَنَتْ فَرْجَها فَنَفَخْنا فِیهِ مِنْ رُوحِنا وَ صَدَّقَتْ بِکَلِماتِ رَبِّها وَ کُتُبِهِ وَ کانَتْ مِنَ الْقانِتِینَ: (12) «8»
خدا براى همه مؤمنان تاریخ تا قیامت همسر فرعون را به عنوان الگو و سرمش مثل زده، هنگامى که گفت:
پروردگارا براى من نزد خودت خانه اى در بهشت بنا کن و مرا از فرعون و کردارش نجات ده و مرا از شر مردم ستمکار برهان.
و مریم دختر عمران را نیز سرمش و الگوى همه مؤمنان تا قیامت قرار داده، که دامان خود را پاک نگاه داشت و در نتیجه از روح خود در او دمیدیم و کلمات پروردگارش و کتاب هاى او را تصدیق کرد و از عبادت کنندگان واقعى حق و اطاعت کنندگان از فرمان پروردگار بود.
پی نوشت ها:
______________________________
(1)- اسراء 70.
(2)- شمس 7- 10.
(3)- تین 4.
(4)- حجرات 13.
(5)- نحل 97.
(6)- مؤمن 40.
(7)- احزاب 35.
(8)- تحریم 11- 12.
مطالب فوق برگرفته شده از
کتاب: تفسیر حکیم جلد ششم
نوشته: استاد حسین انصاریان