عمارت کلاه فرنگی ; قصر بی بی عروس بیرجند

اکثر مواقع ما برای تفریح و #سفر ، شهرهای آشنا و نزدیک را انتخاب می کنیم؛ اما اگر نگاهی به تاریخ و غنای فرهنگی سرزمینمان بیندازیم، تک تک شهرها و روستاهای ایران جاذبه های تاریخی و تفریحی منحصر به فردی دارند که ما از آنها غافلیم.

کارناوال امروز به شهر بیرجند در استان خراسان جنوبی سفر می کند و ما را با بنایی تاریخی و زیبا به نام کلاه فرنگی بیرجند آشنا می کند. عمارتی زیگوراتی شکل و شش اشکوبه…

سفر به بیرجند…

تا به امروز به #خراسان جنوبی سفر نکرده بودم و در میان شهرهای ایران کمی برایم غریب بود و این تنها حاکی از بی لطفی ما نسبت به این خطه غنی و ارزشمند کشورمان است.
در این استان شهری به نام #بیرجند قرار دارد که جاذبه های گردشگری بسیاری دارد و باید رفت و دید. بناهای تاریخی چون قلعه بیرجند و عمارت اکبریه، عمارت کلاه فرنگی، بازار، عمارت شوکتیه و… که برای بازدید از آن ها باید ساعت ها وقت گذاشت و لذت برد.
امروز به بازدید عمارت کلاه فرنگی مشهور به نگین شهر بیرجند که امروز محل فرمانداری این شهر است، برویم.
نمای بیرونی ساختمان، بسیار خاص و جالبست، زیگوراتی سفید رنگ در میان درختان کاج؛
ورودی آن کمی جلو آمده و نشان از میهمان نوازی مردمان این خطه دارد چرا که میهمان را سردرگم نمی کند و خود راه را نشانت می دهد. اینجا روزی مقر حسام الدوله بوده و اکنون محل فرماندری شهر بیرجند است. از بیرون ساختمانی چندین طبقه به نظر می رسد، اما داخل که می شوی تنها دو طبقه آن کاربری دارد و مابقی تنها بار زیبایی بنا را به دوش می کشند.
باید سقف سفید رنگ مقرنس کاری شده ساختمان را ازحوضخانه فیروزه ای رنگ طبقه اول دید، تا به مهارت و چیره دستی معمارانش پی برد.

کوشک یا کلاه فرنگی

کلاه فرنگی نوعی از معماری سلطنتی در کشورهایی مثل ایران، شبه قاره #هند و امپراطوری عثمانی است. ساختمانی که در وسط باغ یا تفریحگاه ها، گاه تزیینی یا ساده ساخته می شود.

دهخدا در لغت نامه خود کلاه فرنگی را این طور تعریف می کند :

 عمارتی که در میان عرصه سازند.

 بناء در میان عرصه با گنبدی شبه مخروط.

اطاقکی مسقف  در وسط کاخ‌ها و باغ‌ها برای استراحت.

پیشینه عمارت کلاه فرنگی بیرجند

در شهر بیرجند بنایی زیبا از اواخر دوره #زندیه و دوره #قاجار به یادگار مانده است و مقر حکمرانی حسام الدوله در این شهر و منسوب به امیر حسن خان شیبانى بوده و تاریخ ساخت آن را بین سالهای 1264 تا 1313 هجری قمری می دانند.

ارگ کلاه فرنگی بیرجند را امیر علم خزیمه در سال 1356 به فرمانداری بیرجند اهدا کرد و امروز فرمانداری این شهرستان در این مکان تاریخی و ارزشمند مشغول به فعالیت است.

کلاه فرنگی از بناهای تاریخی ثبت شده در فهرست آثار ملی این شهر است.

معماری کلاه فرنگی بیرجند

این بنای تاریخی و ارزشمند که به نام های دیگری مثل ارگ حسام الدوله، قصر بی‌بی عروس و ارگ سرکار نیز شناخته شده است، بنایی به مساحت حدود 700 مترمربع می باشد که با فرمی زیگوراتی ( پله پله ) در شش اشکوب ( طبق ) بنا شده و در اصل تنها دو طبقه آن کاربری دارد بقیه طبقات جنبه تزیینی دارد. در ابتدای ساخت ، عمارت دارای دو بادگیر بوده که بعد از مرمت و بازسازی بادگیرها حذف شده است.

بنا با پلان شش ضلعی ساخته شده و در طبقه آخر یعنی راس آن به شکل مخروطی درآمده و زیبایی و جلوه ای بی نظیر دارد و رنگ سفید  آن شکوهی بدیع و چشمگیر به آن بخشیده است.

عمارت کلاه فرنگی از قسمتهای مهمی تشکیل شده که بخش همکف آن به خاطر فضا سازی ویژه و نقشه کاملش بخشی مهم و خاص می باشد. حوضخانه ، ورودی ، طاق های پیرامون بنا از بخش های مهم آن می باشد.

ورودی ارگ

بخش ورودی ارگ کمی جلوتر از طبقه کف می باشد و نوع ساخت آن که طاقهایی با قوس های بدیع و چشمگیر است ، ورودی را بسیار دلنشین و زیبا کرده است.

طبقه همکف

در طبقه همکف فضاهای مختلف مانند هشتی ، گنبدی‌ها و اتاق‌ها به وسیله دالان‌های بهم راه دارند و دارای تزیینات عالی است و منظره ای جالب و زیبا را به وجو آورده بعد از ورورد به این قسمت چشم ها را خیره میکند.

فضای حوضخانه

در مرکز طبقه اول حوضخانه ای قرار دارد که به شکل هشت ضلعی و حدود یک متر از کف اصلی بنا پایین تر است. اطراف این محوطه با طاق نماهای  و مقرنس های بسیار زیبا و سکوه های کوتاهی قسمت پایین حوضخانه کار شده است. علاوه برآن تزییناتی چون  مقرنس ، رسمی‌بندی ، کاربندیهای لانه زنبوری و تزیینات گلدانی زیبایی این قسمت را چندین برابر کرده است.  آب نمای زیبایی حوضخانه هوای مطبوعی را به عمارت می بخشد. پنجره های نورگیر و گنبد کلاه فرنگی روشنایی این بخش را تامین میکند.

  طبقه اول عمارت

بر روی طبقه همکف، فضایی هشت ضلعی ساخته شده و که فضای آن محدود تر از همکف است و تعدادی اتاق در این قسمت منظور شده است.

کی و چطور به بازدید کلاه فرنگی برویم؟!!

بیرجند از شهرستان های استان خراسان جنوبی است که به علت موقعیت جغرافیای ، پیشینه تاریخی غنی دارد. ایام نوروز و بهار بهترین زمان بازدید از این بنا در بیرجند می باشد.

این بنا در حال حاضر فرمانداری بیرجند می باشد که در خیابان مطهری این شهر واقع شده و برای بازدید آن باید در ساعات اداری مراجعه کرد.

توصیه های دوستانه کارناوالی

این بنا به نماد و نگین شهر بیرجند مشهور است و در هنگام ورود به بیرجند جلوه گری می کند و با تابش نور آفناب یه رنگ سفید نمای آن بسیار زیبا و چشمگیر می شود.

اگر به شهر بیرجند برای بازدید این عمارت سفر می کنید، در برنامه سفر خود بازدید از دیگر بناهای زیبا و تاریخی بیرجند را لحاظ کنید. عکسبرداری از این بناها را فراموش نکنید.

سخن کارناوال

 اگر مسافر بیرجند یا اهل بیرجند هستید، شنیده ها و دانسته های خود را راجع به عمارت کلاه فرنگی با ما در میان بگذارید.