نشانه‌هایی از "زنانه" شدن سالمندی در کشور

پیش بینی‌ها حاکی از آن درصد سالمندان ایرانی تا سال 2050 به بیش از 30 درصد می‌رسد؛ بر این اساس در سال 2050 درصد جمعیت سالمند در ایران از میانگین جهان و آسیا بیشتر و از هر سه نفر، یک نفر سالمند خواهد بود.

به گزارش به نقل از ایسنا، افزایش امید به زندگی، دستاورد مثبت توسعه اجتماعی، اقتصادی و پیشرفت‌های نظام سلامت در سطح جهان و همچنین کشور ما است. پیامد طبیعی افزایش امید زندگی نیز سالخوردگی جمعیت است؛ به این ترتیب بی‌تردید سالخوردگی جمعیت در واقع یک موفقیت است.

پدیده سالخوردگی جمعیت تنها مربوط به ایران نیست و تمام کشورهای جهان به نوعی با این پدیده روبرو هستند و با توجه به این که هر ساله امید به زندگی افزایش و مرگ و میر کاهش می‌یابد، روند سالخوردگی جمعیت برگشت‌پذیر نیست و پیری جمعیت یک چالش دائمی در جهان خواهد بود.

بنا بر اعلام وزارت بهداشت و بر اساس سرشماری سال 1395 از جمعیت 79 میلیونی کشور، 7میلیون و 414هزار و 91 نفر یعنی 28.9 درصد سالمند هستند. پیش‌بینی می‌شود که درصد سالمندان ایران تا سال 2025 میلادی (هشت سال دیگر) به 10درصد و تا سال 2050 (33 سال دیگر) به بیش از 30 درصد برسد. بر اساس این پیش بینی در سال 2050 درصد جمعیت سالمند در ایران از میانگین جهان و آسیا بیشتر و از هر سه نفر، یک نفر سالمند خواهد بود. همچنین امید به زندگی سالم یا امید به زندگی با سلامت، در ایران تعدیل شده و 10 سال کمتر از امید به زندگی (74سال) است.
نسبت زنان به مردان سالمند

بنا بر اعلام پژوهشکده آمار، تعداد جمعیت 60 سال و بالاتر از حدود 1.65 میلیون نفر در سال 1335 به 6.15 میلیون نفر در سال 1390 افزایش یافته است. پیش‌بینی‌ها حکایت از این دارد که سهم جمعیت 65 سال و بالاتر در سال 1420 به حدود13.5 درصد افزایش خواهد یافت. بر اساس پیش‌بینی‌های سازمان ملل نیز سهم جمعیت 60ساله و بالاتر کشور ما در سال 1430 به حدود 31درصد افزایش می‌یابد.

یکی از مهم‌ترین شاخص‌های جمعیتی که به ترکیب جنسیتی جمعیت سالمند توجه دارد، شاخص نسبت جنسی سالمندی است. این شاخص نشانگر توزیع جمعیت زنان سالمند نسبت به مردان سالمند است. مقدار این شاخص در ایران نشان می‌دهد که در سال 1335 به ازای 100 زن سالمند (65سال و بالاتر)، 111 مرد سالمند در جمعیت کشور وجود داشته است. مقدار این شاخص در سال 1390 به این صورت است که به ازای 100 زن سالمند حدود 99 مرد سالمند در کشور بوده است.

زنانه شدن چهره سالمندی در ایران

می‌توان گفت که نشانه‌هایی از زنانه شدن سالمندی در ایران در حال بروز است؛ الگویی که در بسیاری از کشورهای توسعه یافته به وقوع پیوسته است. کاهش مرگ و میر مادران، تغییر در الگوی باروری، سلامت زندگی سلامت محور زنان از عواملی که می‌توان در برتری تعداد زنان به مردان در سنین سالمندی مورد توجه واقع شود.

ارتقاء سطح امید به زندگی در کشور، طی دوره های اخیر یکی از دلایل افزایش تعداد جمعیت سالمندان بوده است. جمعیت ایران در سال 1300 به طور متوسط 25 سال طول عمر داشته‌اند که در سال 1390 این رقم به 73 سال افزایش یافته است.

بنابر اعلام پژوهشکده آمار، با افزایش امید به زندگی بعد از تولد، امید به زندگی سالمندان نیز افزایش قابل توجهی داشته است. در سال 1355 انتظار می‌رفت که زنان بعد از سن 65 سالگی (یعنی سالمندی)، 12.5 سال دیگر نیز عمر کنند که این مقدار تا سال 1390 به 15.1 سال افزایش یافت و پیش بینی می‌شود تا سال 1400 به 17 سال افزایش یابد.

فزونی سرعت رشد جمعیت سالمند در مقایسه با رشد جمعیت کل کشور و پیش بینی افزایش تعداد و سهم سالخوردگان در سال‌های آتی، لزوم برنامه‌ریزی آینده‌نگر برای کنترل مسائل مربوط به این گروه از جمعیت را مورد تاکید قرار می‌دهد. در این راستا نیاز به برنامه‌های وسیع‌تر و ضرورت پرداختن به موضوع سلامت و سالمندی نیز به عنوان اولویتی مهم بیش از پیش نمایان می‌شود.

فقدان سلامتی، "سالخوردگی جمعیت" را از یک فرصت به تهدید تبدیل می‌کند. با توجه به چند وجهی بودن خدمات مرتبط با سلامتی سالمندان، ضروری است موضوع فوق به عنوان یک اولویت مهم، در صدر سیاست‌ها و برنامه‌های کشور قرارگیرد.

سیاست‌گذاری‌های کشور برای سالمندان

در ایران برای حقوق سالمندی می‌توان به بند 7 سیاست‌های جمعیتی ابلاغی از سوی مقام معظم رهبری "فرهنگ سازی برای احترام و تکریم سالمندان و ایجاد شرایط لازم برای تأمین سلامت و نگهداری آنان در خانواده و پیش‌بینی ساز و کار لازم برای بهره‌مندی از تجارب و توانمندی‌های سالمندان در عرصه‌های مناسب" و بند 15 سیاست‌های کلی خانواده ابلاغی مقام معظم رهبری" اتخاذ روش‌های حمایتی و تشویقی مناسب برای تکریم سالمندان در خانواده و تقویت مراقبت‌های جسمی و روحی و عاطفی از آنان" اشاره کرد.

در همین راستا در وزارت بهداشت ارایه خدمات فعال به سالمندان جزو برنامه‌های نظام تحول سلامت (خدمات نوین سلامت به روستاییان و شهرهای زیر 20 هزار نفر، خدمات نوین سلامت به حاشیه نشینان و شهرهای 20 تا 50 هزار نفر، خدمات نوین سلامت به جمعیت شهرهای بالای 50 هزار نفر و کلانشهرها) است.

بر همین اساس باید تاکید کرد که پیری لزوما با بیماری همراه نیست، اما با افزایش سن، بیماری‌های غیرواگیر و مزمن که معلولیت و ناتوانی را به دنبال دارند، افزایش می‌یابند. پیشگیری از عوامل خطرساز محیطی مانند نداشتن تحرک و فعالیت بدنی، رژیم غذایی نامناسب، مصرف دخانیات و ... حتی اگر در سالمندی شروع شود باز هم می‌تواند بروز یا شدت این بیماری‌ها را کاهش دهد.

اگر مداخلات بهداشتی به موقع و کافی باشد لزوما سالمندی همراه با هزینه‌های پزشکی نخواهد بود. مراقبت دوره‌ای سالمندان در کنار آموزش شیوه زندگی سالم می‌تواند با کاهش بار بیماری و افزایش امید به زندگی توأم با سلامت، به سالمندی سالم و فعال منجر شود.

دکتر عظیمی - رییس اداره سلامت سالمندان وزارت بهداشت درباره روند سالمندی ایرانیان در گفت‌وگو با ایسنا می‌گوید: روند سالمندی را می‌توان به سه گروه سالمندی همراه با سلامت، سالمندی طبیعی و سالمندی همراه با بیماری تقسیم کرد. هدف ما، افزایش تعداد گروه اول است. رسیدن به این هدف از طریق آموزش فراگیر به سالمندان و ارایه خدمات مورد نیاز آنان تحقق می‌یابد. به همین دلیل در حال حاضر یکی از مهم‌ترین برنامه‌ها، در کشورهای توسعه یافته ارتقای آگاهی و افزایش توانمندی سالمندان برای مراقبت از خود است. در خدمات نوین سلامت سالمندان نیز دو برنامه آموزش شیوه زندگی سالم در دوره سالمندی و مراقبت سالمندان در نظر گرفته شده است.

چگونه سالم پیر می‌شویم؟

عظیمی درباره برنامه‌های اداره سلامت سالمندان توضیح می‌دهد و می‌گوید: دو برنامه‌ اصلی اداره سلامت سالمندان، آموزش شیوه زندگی سالم در سالمندی و مراقبت‌های سلامت سالمندان است. با رعایت شیوه زندگی سالم می‌توان سالم پیر شد یا در صورت وجود بیماری، عوارض آن را کنترل کرد و جلوی ناتوانی را گرفت. در واقع اینکه فرد در طول زندگی، چگونه زندگی کرده، وضعیت سلامتی دوران سالمندی او را مشخص می‌کند. اما حتی اگر در سالمندی هم شیوه زندگی سالم به کار گرفته شود، باز هم موثر است و از بروز و یا پیشرفت ناتوانی جلوگیری می‌کند.

وی در پایان می‌افزاید: این آموزش‌ها به دو شکل آموزش گروهی و چهره به چهره در خانه‌های بهداشت، پایگاه سلامت و مراکز جامع سلامت در خصوص تغذیه، فعالیت بدنی، پیشگیری از پوکی استخوان، بهداشت دهان و دندان، تقویت حافظه، پیشگیری از حوادث و ... به سالمندان داده می‌شود. مراقبت‌های سلامت سالمندان در دو سطح غیرپزشک و پزشک، در خصوص اختلالات فشارخون، اختلالات چربی خون، سوء تغذیه (چاقی، لاغری)، دیابت، افسردگی، سقوط و عدم تعادل انجام می‌شود.