داشتن هویت یکی از حقوق مسلم کودکان است.هنگامی که سخن از هویت می‌شود، باید این موضوع را در نظر گرفت که کودک باید دارای نام و نام خانوادگی مناسب بوده و نسب و تابعیت او نیز مشخص باشد.
به گزارش به نقل از قانون ، برخی کودکان به دلایل مختلف فاقد شناسنامه بوده و به همین دلیل با مشکلات بسیاری مواجه هستند. در هیاهوی بازگشایی مدارس کشور و شور و نشاطی که در میان همه کودکان ایرانی برای حضور در مدرسه و آغاز یک سال تحصیلی جدید وجود دارد، کودکانی در کشورمان زندگی می کنند که آغاز ماه مهر برای آن‌ها بوی مدرسه نمی دهد و بر اساس قوانین فعلی، حق تحصیل رایگان و استفاده از سایر امکانات دولت جمهوری اسلامی ایران در مورد آن‌ها مشکلات و پیچ و خم های فراوانی دارد. در سال های گذشته، ماجرای ازدواج بسیاری از مادران ایرانی با پناهندگان خارجی و به ویژه پناهندگان افغانی که حاصل آن هزاران کودک دو تابعیتی است، موضوع فرزندانی را پیش آورده که به دلیل نداشتن هویت و شناسنامه ایرانی، اسیر بسیاری از محرومیت ها و آسیب های اجتماعی می‌شوند.
کودکانی که به دلیل داشتن پدر بدون شناسنامه و غیرایرانی بی‌هویت می مانند و خودشان نیز بدون هویت مشخص، دوران کودکی خود را پشت سر می‌گذارند؛ مساله‌ای که هرچند شاید ساده و قابل حل به نظر برسد، برای یک دوره 18ساله کودکان بی‌شناسنامه بی‌شماری را روی دست خانواده ها‌ی‌شان می گذارد.مشکل این کودکان که به دلیل نداشتن شناسنامه و سایر اوراق هویتی از بسیاری از خدمات اجتماعی نظیر حق بهره مندی از آموزش رایگان محروم می‌شوند، زمانی اسفناک تر می شود که بدانیم پدر برخی از آن‌ها به عنوان سرپرست خانواده، مادر و فرزند را در ایران به حال خود رها کرده و به کشور خود بازگشته است.
قانون مدنی برای اعطای تابعیت تولدی،سیستم اصلی خون با نسب پدری را به رسمیت شناخته است، عدم پذیرش نسب مادری بر اساس مصالح ملی بوده است چرا که عده ای از زنان ایرانی در نتیجه شرایط فرهنگی ، اقتصادی واجتماعی به آسانی بامردان خارجی ازدواج می کنند که متاسفانه ازدواج شرعی وغیر رسمی مشکلاتی را به وجود می آورد اما در چنین شرایطی تکلیف فرزندان تولد یافته چیست؟قانون‌گذار در تاریخ دوم مهر 85 قانونی تحت عنوان « تابعیت فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مردان خارجی» تصویب کرده است. براساس این قانون فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مردان خارجی که در ایران متولد شده یا حداکثر تا یک سال پس از تصویب این قانون در ایران متولد می‌شوند می‌توانند بعد از رسیدن به سن 18 سال تمام تقاضای تابعیت ایرانی کنند اما مشکل این است که بسیاری از کودکان توان اقدام در یک سال فرجه قانونی را ندارند حال یا به دلیل بی اطلاعی یا سخت بودن پروسه دریافت تابعیت و دوندگی های بسیار آن،همچنین کودکان تا 18 سالگی یعنی مهم ترین دوران شکل گیری هویت خود از داشتن هویت محروم هستند که مهم‌ترین ضربه را به آنان وارد می سازد.از این رو قرار شد دولت و مجلس دست به تغییر قوانین بزنند.
رضا شیران خراسانی، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس با انتقاد از توقف بررسی طرح اصلاح موادی از قانون تابعیت در مجلس از وجود یک میلیون فرزند بی‌هویت حاصل از مادر ایرانی و پدر خارجی در کشور خبر داد. این نماینده مجلس در گفت و گو با خانه ملت، با انتقاد از اینکه بررسی طرح اصلاح موادی از قانون تابعیت در مجلس متوقف مانده است، گفت: در این طرح به دنبال انتقال تابعیت از طرف مادر به فرزند هستیم زیرا فرزندانی که دارای مادر ایرانی بوده تابعیت ایرانی دارند؛ یعنی در واقع در تابعیت دو اصل مهم مانند خون و خاک مورد توجه قرار می گیرد که به آن تابعیت ذاتی یا اصلی گفته می شود اما تابعیت اکتسابی به معنای این است که افراد از کشور ثالثی تقاضای تابعیت آن کشور را از طریق مسیرهای قانونی کنند.نماینده مردم مشهد و کلات در مجلس شورای اسلامی، با انتقاد از اینکه عزمی در مجلس برای تعیین تکلیف طرح اصلاح موادی از قانون تابعیت وجود ندارد، افزود: در شهریور 95 یک فوریت این طرح تصویب شد و باید بعد از گذشت 45 روز در صحن علنی بررسی می شد اما متاسفانه بیش از یک سال است که در کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس متوقف مانده است.
وی با انتقاد از اینکه به دنبال بی توجهی به تعیین تکلیف تابعیت با جمعیت انبوهی از فرزندان حاصل از مادر ایرانی و پدر خارجی مواجه هستیم، تصریح کرد: متاسفانه تعیین تکلیف تابعیت این افراد دستخوش برخی از سلایق و نگاه هاست که در حوزه انسانی تعریف نمی شود.نماینده مردم مشهد و کلات در مجلس شورای اسلامی، با بیان اینکه آمار دقیقی از بی شناسنامه ها وجود ندارد، گفت: برآورد می‌شود حدود یک میلیون بی شناسنامه در کشور وجود داشته باشد البته تعداد این افراد با ازدواج و زاد و ولد در حال افزایش است.عضو کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی با یادآوری اینکه کودکان بی‌هویت معضل بزرگ مرزی استان های مرزی کشور محسوب می شود، تصریح کرد: بیشترین بی هویت ها در استان خراسان رضوی ساکن و اغلب کودکان بی هویت تبعه افغانستان و نتیجه ازدواج غیررسمی و غیرقانونی زنان ایرانی با پدران خارجی هستند.
