در ایران که هرخانوار روزانه حدود ٣ تا ٤کیلوگرم پسماند تولید می‌کنند، قانونی برای مصرف پلاستیک و برنامه منسجمی برای فرهنگ‌سازی و قیمت‌گذاری وجود ندارد بگذارید این‌طور حساب کنیم: به فرض سه کیسه برای میوه و سبزی، یکی- دو تا برای لباس‌های نو یا غذاهای آماده، پنج تا کیسه بزرگ برای خرید از فروشگاه‌های زنجیره‌ای.
به گزارش به نقل از شهروند ،اگر حتی این حساب هم از واقعیت دور باشد، نمی‌توانیم کتمان کنیم که کیسه‌های پلاستیکی چقدر به زندگی هر روزه‌مان بند شده. ما هر روز درکنار تمام پلاستیک‌های یک‌بار مصرف دورریختنی، کیسه‌هایی به قیمت ارزان می‌خریم و اضافه‌شان می‌کنیم به خیل زباله‌هایی که عمرمان قد نمی‌دهد تجزیه‌شان را ببینیم، چون برگشتن‌شان به محیط‌زیست بیشتر از ١٠٠سال طول می‌کشد. وضع طوری شده که با وزیدن یک تندباد، آسمان پر می‌شود از آشغال‌ها و کیسه‌های پلاستیکی. این کیسه‌های ارزان جان ما و هر آن‌چه در زمین زنده است را تهدید می‌کنند.
سال‌ها پیش شاید سخت می‌شد هولناکی این زباله‌ها را تصویر کرد اما اکنون مصداق‌ها ملموس‌ترند؛ جنگل‌های خشک با درختانی که کیسه‌های پلاستیکی به شاخه‌هایشان آویزان است، لاک‌پشت‌ها و دلفین‌هایی که کیسه‌های پلاستکی را با عروس دریایی اشتباه می‌گیرند و می‌میرند، نهنگی که خرداد امسال در سواحل جنوبی تایلند جان داد و 80 کیسه پلاستیکی در شکمش پیدا شد. یا اصلا این تاییدیه دانشمندان که می‌گویند اقیانوس‌ها از زباله پر شده، آبزیان این زباله‌ها را می‌خورند و میکروپلاستیک‌ها از اقیانوس به غذای انسان‌ها می‌رسد؛ 93درصد آب بطری‌ها و 83درصد آب شیر، حاوی میکروپلاستیک است. خب، پیداست که وضع خراب است اما کمتر کسی است که خوش داشته باشد توی سیل کیسه‌های پلاستیکی غرق شود یا بخواهد زمین را برای فرزندانش جهنم کند. برای همین است که خیلی‌ها دنبال چاره‌اند؛ بعضی مثل کشورهای توسعه‌یافته، با طرح قوانین سفت و سخت و بعضی شبیه ما، با کارهای خُرد داوطلبانه.
یک قانون برای اروپایی‌ها
همین دو هفته پیش خبر آمد که پارلمان اروپا به ممنوعیت استفاده از ظروف پلاستیکی در این اتحادیه رأی مثبت داده. این ممنوعیت شامل استفاده از کارد و چنگال پلاستیکی و سایر اقلام پلاستیکی یک‌بار مصرف است و قرار است به‌عنوان قانون تا سال ٢٠٢١ به اجرا درآید، یعنی سه‌سال دیگر. این‌طور که اسپوتنیک گزارش داده علاوه بر ظروف یک‌بار مصرف، گوش پاک‌کن، نی، میکسرهای پلاستیکی هم در اتحادیه اروپا ممنوع خواهند شد. به اضافه اینکه پیشنهاد شده استفاده از ظروف یک‌بار مصرف برای مواد غذایی و نوشیدنی مثل فنجان‌های پلاستیکی هم محدود شود. دلیل وضع چنین قانونی هم به نگرانی‌هایی درباره افزایش زباله‌های پلاستیکی و آلودگی اقیانوس‌ها برمی‌گردد. به گفته یکی از اعضای پارلمان اروپا، «اگر هیچ کاری انجام نشود، تا سال ٢٠٥٠ بیشتر از ماهی، پلاستیک در اقیانوس‌ها وجود خواهد داشت.» سالانه حدود ١٥٠هزار تن پلاستیک در آب‌های اروپایی پدیدار می‌شود و این تنها بخش کوچکی از ٨میلیون تن پلاستیک در سراسر جهان است. موضوع افزایش تولید و استفاده از پلاستیک به‌عنوان ماده‌ای فسادناپذیر تا جایی جدی است که امسال به روز جهانی محیط‌زیست هم گره خورد و شعار این روز شد: «غلبه بر آلودگی پلاستیکی».
عمر ١٢ دقیقه‌ای کیسه‌های پلاستیکی در ایران
نگاهی به خودمان بیندازیم، به ایرانی که با داشتن نفت، پلاستیک در آن فت و فراوان است و بسیار ارزان. نمی‌توانیم از پلاستیک فرار کنیم؛ از میوه و سبزی‌های پیچیده‌شده در ظرف‌های یکبارمصرف، قاشق‌ها و ظرف‌های فست‌فودها و ظروف یک‌بارمصرفی که برای نذری‌دادن استفاده می‌شود و همه مواد بسته‌بندی خوراکی و غیرخوراکی ما صاف می‌رود توی کیسه‌ها تا به مقصد برسد و به کوه زباله‌های جنگل و دریا اضافه شود. این‌طور که شکوفه بسیم، کارشناس پسماند دفتر آب و خاک سازمان حفاظت محیط‌زیست پیش از این به آنا گفته عمر هر کیسه نایلونی در ایران ١٢ دقیقه است و نیمی از این کیسه‌ها فقط یک بار استفاده می‌شوند، این درحالی است که بسیاری از کشورها برای تهیه و استفاده از کیسه‌های نایلونی مالیات وضع کرده‌اند و حتی در برخی از کشورهای توسعه‌نیافته مثل کنیا، استفاده از آن ممنوع است و تا ٤٠هزار دلار جریمه نقدی و تا چهار‌سال مجازات زندان در پی دارد. حتی رواندا هم به این جنبش قانونی پیوسته و برای مصرف کیسه‌های پلاستیکی جریمه در نظر گرفته است. از میان توسعه‌یافته‌ها هم می‌توان از ایرلند نام برد که استفاده از پلاستیک در مغازه‌ها و فروشگاه‌ها را پولی کرد و در نتیجه مصرف کیسه در آن بشدت کاهش یافت یا اتریش که برنامه‌ای داوطلبانه برای کاهش مصرف پلاستیک در نظر گرفته است، حتی هند، بنگلادش، تایوان، اندونزی و بوتان هم ممنوعیت‌هایی برای استفاده از کیسه پلاستیکی وضع کرده‌اند.در کشور ما که هر خانوار روزانه حدود ٣ تا ٤ کیلوگرم پسماند تولید می‌کنند، قانونی برای مصرف پلاستیک و برنامه منسجمی برای فرهنگ‌سازی و قیمت‌گذاری وجود ندارد، به‌طوری که حتی سازمان محیط‌زیست هم نتوانست موافقت همه را برای وضع قوانین محدود‌کننده مصرف پلاستیک جلب کند. اگر برنامه‌ای از سوی شهرداری‌ها هم بوده، ادامه پیدا نکرده؛ مثل توزیع کیسه‌های پارچه‌ای در تهران، رشت و شیراز. این میان اما گروه‌های داوطلب، سازمان‌های مردم‌نهاد و فعالان محیط‌زیست با راه‌اندازی کمپین‌هایی برای تبلیغ مصرف کیسه‌های پارچه‌ای و قابل بازیافت درحال فرهنگ‌سازی هستند.
انقلابی علیه نی‌های پلاستیکی بدون حضور ایران
هراس از افزایش تولید و استفاده از مواد یک‌بار مصرف، جنبشی جهانی برای کاهش مصرف این مواد به وجود آورده است. پیوستن به این جنبش که از تیرماه با «ممنوعیت نی پلاستیکی» پررنگ شد، کمپانی‌های بزرگی مثل استارباکس را به ممنوعیت یا حذف این مواد از چرخه فعالیتشان واداشته است. این حرکت ابتدا با یک ایرلاین آغاز شد و کم‌کم کمپانی‌های تولید غذا به آن پیوستند و نهادهای خصوصی و دولتی دیگری مثل موسسه هنر شیکاگو، موزه گتی، کالجِ واسار، دانشگاه واشینگتن و دانشگاه پرتلند.
این حرکت شهر به شهر درحال گسترش است: ونکوور ممنوع کرده، اسکاتلند برنامه‌ریزی کرده تا ٢٠١٩ از شر نی‌ها خلاص شود، تایوان درحال ممنوع کردن پلاستیک‌های یک بار مصرفی چون نی، لیوان، کیسه پلاستیکی، بطری‌ها از تمام ایالت‌ها، کافه‌ها و کادوفروشی‌هاست و کار به جایی رسید که حتی ترزا می، نخست‌وزیر بریتانیا هم اعلام کرد که بریتانیا فروش نی‌های پلاستیکی نی‌های مخلوط‌کن پلاستیکی و گوش‌پاک‌کن‌هایی که در آن از پلاستیک استفاده شده را ممنوع کرده است. او حتی از دیگر کشورهای مشترک‌المنافع هم خواست تا آنها هم به این رویه بپیوندند. پاریس هم، تیرماه امسال با ممنوعیت کامل نی پلاستیکی یکبارمصرف، به سیاتل، ونکوور، میامی بیچ، تایوان، کاستاریکا و بریتانیا پیوست و حالا اینها بعضی شهرهایی هستند که درحال حل مسأله پلاستیک هستند: نیویورک، هاوایی و کالیفرنیا، سیاتل و ادموندز در واشینگتن، ساحل مونوس در نیوجرسی.
امسال همزمان با روز جهانی بدون کیسه پلاستیکی، کافه‌های زنجیره‌ای استارباکس با هدف توقف استفاده از نی‌های پلاستیکی تا سال2020 میلادی به این جنبش پیوستند. پیش از آن مک‌دونالد اعلام کرده بود که از سال 2025 میلادی برای لیوان‌های نوشیدنی و بسته‌بندی محصولات خود از موادی استفاده خواهد کرد که به محیط‌زیست آسیب نخواهند زد. کمپانی دیزنی هم اعلام کرد سیاست جدیدی را برای حمایت از محیط‌زیست در دیزنی‌لند در پیش می‌گیرد: «با ممنوعیت استفاده از وسایل پلاستیکی، سالانه بیش از 175میلیون نی و 13میلیون قاشقک پلاستیکی از این مجموعه حذف خواهد شد.» بر اساس گزارشی منتشر شده در فست کمپانی فقط در آمریکا روزانه ٥٠٠میلیون نی پلاستیکی استفاده می‌شود. نی‌های پلاستیکی حدود 4درصد از حجم زباله‌های پلاستیکی را تشکیل می‌دهند که تقریبا همه آنها سالانه وارد آب‌ها می‌شوند. با این همه اما نه تهران و نه هیچ شهر دیگری در ایران به این جنبش بین‌المللی نپیوسته و تولید و مصرف ظروف پلاستیکی با قدرت ادامه دارد.
چه باید کرد؟
در نبود قانون و ارزانی کیسه‌های پلاستیکی اما می‌توان به راهکارهایی چنگ زد تا زیر حجم کیسه‌های پلاستیکی خفه نشویم.
دریافت مالیات و هزینه‌های چند برابری از مردم بابت استفاده از کیسه‌های پلاستیکی
آموزش همگانی و هشدار به شهروندان نسبت به مصرف ظروف و کیسه‌های پلاستیکی
آموزش و تشویق کودکان و انتشار کتاب‌هایی در این‌باره
استفاده از کیسه‌های پارچه‌ای که مقاوم‌ترند، حمل آنها آسان‌تر است و قابلیت شست‌وشو دارند.
استفاده از کیسه‌های پلاستیکی فقط به میزان نیاز و در موارد ضروری؛ به فروشنده‌ها بگوییم که کیسه پلاستیکی نمی‌خواهیم.
نگهداری از کیسه‌های پلاستیکی سالم و استفاده دوباره از آنها
در کنار این موارد می‌توانیم، به کاهش مواد پلاستیکی دیگر هم این‌طور کمک کنیم:
فلاسک یا قمقمه‌های کوچکی برای رفع تشنگی همراهمان داشته باشیم و تا حد امکان آب‌معدنی نخریم.
تا حد امکان ظروف یک بار مصرف مثل قاشق، چنگال یا ظرف‌های پلاستیکی محکم غذاهای آماده را بشوییم و دوباره استفاده کنیم.
نوشیدنی خود را در لیوان بنوشیم، نه با نی‌های پلاستیکی؛ به نی‌های پلاستیکی، نه بگوییم.
مواد خوراکی بدون بسته‌بندی پلاستیکی بخریم.
