«خیابان ولیعصر(عج) در دنیا بی‌همتاست و به‌دنبال ثبت جهانی آن هستیم». این جمله را پیروز حناچی؛ شهردار تهران در روز ارائه برنامه خویش در شورای شهر به‌زبان آورد.
به گزارش به نقل از قانون ،او در آن روز هنوز شهردار تهران نشده بود و اما با اعلام این نکته، نشان داد که خیابان ولیعصر(عج) در میان هزاران مشکل ریز و درشت پایتخت؛ برای او در اولویت است. چند هفته‌ای از انتخاب شهردار تهران و حاشیه‌های جنجالی امضای حکم او می‌گذرد و هم‌اکنون ثبات و آرامش به شهرداری بازگشته است و پایتخت‌نشینان منتظر برداشتن نخستین گام‌ها برای تحقق وعده‌های شهردار تهران هستند. حفظ و احیای خیابان ولیعصر(عج) یکی از مطالبات شهروندان تهرانی است.
خیابانی که این روزها حال و روز خوشی ندارد. نام خیابان ولیعصر(عج) با چنارهای کهنسالش پیوند خورده است؛ پیوندی ناگسستنی که برای رهگذران این خیابان یک نوستالژی است. چنارهای ولیعصر(عج) نیز مانند صدها نوستالژی دیگر درحال فراموشی و البته نابودی است. آن زمان که 60 هزار چنار در خیابان ولیعصر(عج) کاشته می‌شد، هیچ‌گاه تصور آن نمی‌رفت 78 سال بعد کمتر از 7 هزار چنار در این خیابان باقی بماند.
ولیعصر(عج)، تنها یک خیابان نیست بلکه میراث ملی محسوب می‌شود. سال 91 آسفالت و چنارهای این خیابان ثبت ملی شد اما ثبت ملی ولیعصر(عج)، ناجی چنارهای آن نشد. در این‌سال‌ها چنارهای ولیعصر(عج) به درد خشکی مبتلا شده‌اند. پس از خشک شدن نیز بلافاصله شهرداری آن‌ها را به‌بهانه پرخطر بودن قطع می‌کند و تغییر شهردار تهران نیز تاکنون موجب توقف پروسه چنارکشی نشده است. خشکی چنارهای این خیابان به‌دلیل نمک‌پاشی و آبیاری با فاضلاب، سنگ‌کاری‌های پای درختان و ساخت و سازهایی که نزدیک پیاده‌راه‌ها درحال انجام است و از پایین ریشه درخت‌ها را قطع می‌کند و از بالا مانع رسیدن نور و هوا به درختان می‌شود، رخ می‌دهد. شب نیز زمان رقص اره شهرداری بر تن چنارهای ولیعصر(عج) است. صبح که می‌شود، دیگر اثری از آن چنارهای کهنسال و قدیمی نیست؛ گویا هیچ‌گاه در آن سمت خیابان، چناری وجود نداشته است. هرازچندگاهی صدای فعالان محیط‌زیست و رسانه‌ها در اعتراض به قطع چنارهای ولیعصر(عج) بلند می‌شود و هربار شهرداری، توجیه جدیدی برای قطع آن‌ها مطرح می‌کند.
طرحی که بلای جان خیابان شد
در گذشته ولیعصر(عج) خیابانی شاداب و مفرح بود که در دو طرف آن جوی آب روان و درختان سربه فلک کشیده رخ نمایی می‌کردند. اما داستان چنارکشی از یک طرح آغاز شد؛طرح ساماندهی خیابان ولیعصر(عج). به‌جرات می‌توان گفت اجرای طرحی به‌نام ساماندهی خیابان ولیعصر(عج) و نهرهای آن، یکی از متهمان اصلی نابودی چنارهای بلندترین خیابان خاورمیانه است. جدول‌گذاری و کف‌سازی غیراصولی که باعث شد درختان از آب روان محروم و چنارها خشک شوند. براساس تحقیقات انجام شده ، تنها راه نجات چنارهای ولیعصر(عج)، جمع‌آوری جداول و باز گرداندن نهرها به‌صورت اولیه است. با انجام این کار، دوباره آب در داخل جوی روان می‌شود. همچنین برای آبیاری درختان باید از تراسبندی استفاده شود.
شاید جالب باشد بدانید که یکی از مهم‌ترین برنامه‌های حفاظت از خیابان ولیعصر(عج) در دوره سوم شوراهای شهر انجام شده است. سندی در این دوره برای حفاظت از سرمایه‌های میراثی و محیطزیستی این خیابان تهیه شد. در این سند، خیابان ولیعصر(عج) به‌عنوان یک راسته و گذر میراثی، شناساسی و مقرر شد تمامی چنارها و جدارهایش مطابق قانون حفظ میراث ملی، حفظ شوند. به‌گفته برخی از اعضای شورای شهر تهران، این سند تاکنون به اجرا درنیامده و پیگیری نیز نشده است. در این سند، طرح‌های کارشناسی کامل و جامعی برای حفظ جلوه‌های میراثی و محیط زیستی ولیعصر(عج) ارائه شده است.
چنارهای بی‌شناسنامه ولیعصر(عج)!
روز گذشته رییس کمیته محیط زیست و خدمات شهری شورای اسلامی شهر تهران در تذکری به سازمان بوستان‌ها و فضای سبز، بر لزوم تکمیل و شفاف سازی درختان محور ولیعصر (عج) توسط سازمان بوستان‌ها و فضای سبز شهر تهران تاکید کرد. آرش میلانی از نبود آمار و گزارش دقیق در این‌باره ابراز تاسف کرده و گفته است:« سازمان بوستان‌ها و فضای سبز ظرف دو ماه باید شناسنامه درختان محور ولیعصر (عج) را تکمیل و به شورای اسلامی شهر تهران ارسال کند». براساس قانون حفظ و توسعه فضاهای سبز شهری، متولی حفظ فضای سبز شهری، باغ‌ها و درختان شهرداری‌ها هستند و مکلفند درختان را حفظ و توسعه بدهند.
علاوهبر این، شهرداری‌ها باید برای درختان شناسنامه‌ای با این اطلاعات که چه تعداد درخت، چند ساله و اینکه چه نیازهای دارند، تهیه شود. با این کار یک تصویر روشن از داشته‌های زیست محیطی شهر وجود خواهد داشت. براساس همان قانون، شهرداری‌ها موظفند که این آمار و اطلاعات را در اختیار دستگاه‌های حاکمیتی و نظارتی قرار دهند. براساس شواهد، شهرداری تهران تاکنون اطلاعاتی را دراین‌خصوص در اختیار سازمان محیط زیست قرار نداده است. یکی از مشکلات این سازمان، همین مساله است؛چرا که آن‌ها هیچ‌گونه اطلاعاتی در این‌باره ندارند. حتی آن‌ها اطلاع ندارند که آیا شهرداری اقدام به شناسنامه‌دار کردن درختان خیابان ولیعصر(عج) کرده‌است یا خیر؟خیابان ولیعصر(عج) علاوه بر ارزش‌های اکولوژیکی و محیطزیستی، بخشی از هویت تاریخی شهر تهران و کشور محسوب می‌شود که اهمیت این خیابان را صدچندان می‌کند. با اتفاقاتی که در چند سال اخیر رخ داده و نابودی بسیاری از این درختان، آلودگی هوا در این منطقه به‌شدت افزایش یافته‌است؛ همچنین آب‌ها نیز آلوده شده‌اند.
محصور در بتن
مساله دیگری که باعث نابودی درختان شده، این است که علاوهبر آسیب به تنه و شاخه‌های درختان به ریشه‌های آن‌ها نیز آسیب وارد شده است. چراکه آن‌ها را در سیمان و بتن سنگ‌فرش خیابان‌ها اسیر کرده و با صدور مجوز برای گودبرداری و ساخت 30متر پارکینگ ، به ریشه این درختان صدمه وارد می‌کنند یا درختان با آب فاضلاب آبیاری می‌شوند که با انجام این‌گونه اقدامات، هر روز حلقه زندگی را برای درختان از روی زمین و زیر زمین تنگ‌تر می‌کنیم.
طرح پیاده‌راه شدن ولیعصر(عج)
پیاده‌راه شدن ولیعصر(عج) طرحی است که در چند سال اخیر مطرح شده که برخی آن را طرحی نشدنی و عجیب می‌دانند و برخی دیگر آن را تنها راه نجات خیابان می‌دانند. طرحی که سازمان محیط زیست از آن حمایت کرده اما بسیاری از مدیران شهری از وجود چنین طرحی ابراز بی‌اطلاعی کرده و برخی دیگر نیز می‌گویند هنوز مدیریت شهری از اثرات پیاده راه 17 شهریور رها نشده و تبدیل خیابان ولیعصر به پیاده‌راه به یک بحران در تهران تبدیل می‌شود. چنارهای خیابان ولیعصر(عج) نیز در میان کشمکش این طرح‌ها هر روز قلع و قمع می‌شوند و مسئولان همچنان درحال ارائه و یا رد طرح هستند. برخی از کارشناسان مدیریت شهری نیز بر این باورند که طرح پیاده‌راه شدن خیابان ولیعصر(عج) به این سادگی که مطرح می‌شود نیست، بلکه یک طرح پیچیده و کارشناسی است که باید روی آن بررسی و مطالعات بسیار دقیق و کارشناسی انجام شود.
ادعاهای واهی
چنارهای بلند بلندترین خیابان خاورمیانه هر روز کمتر از دیروز می‌شود اما هرزگاهی مدیران شهرداری ادعاهای عجیبی در این‌باره دارند. مدیرعامل سازمان بوستان‌ها و فضای سبز شهرداری تهران که این روزها نام او با قانون منع به‌کارگیری بازنشسته‌گان بر سر زبان‌ها افتاده است؛ در مصاحبه‌ای مدعی شده که چنارهای کاشته شده در خیابان ولیعصر(عج) را بیشتر از آنچه که قطع شده است، می‌داند.علی‌محمد مختاری در مصاحبه‌ای با تسنیم گفته است: «برای حفاظت و بهره‌برداری مناسب از درختان چنار در فضاهای سبز شهری، شهرداری تهران، با بهره‌مندی از همکاری و‌نظرات استادان و متخصصان دانشگاهی و موسسات تحقیقاتی، فعالیت‌ها و تحقیقاتی بنیادین را به منظور بررسی دقیق‌تر ناهنجاری‌های درختان چنار آغاز کرده است.»
منتقد دیروز و شهردار امروز
اما پیروز حناچی شهردار امروز تهران و معاون دیروز وزیر راه و شهرسازی، بارها نسبت به قطع چنارهای ولیعصر(عج) توسط شهرداری تهران، انتقاد کرده است. او در مصاحبه‌ای با خبرگزاری‌ها درباره وضعیت چنارهای خیابان ولیعصر(عج) گفته است:« فاضلاب خانه‌های شمال‌شهر وارد شریان‌های اصلی شده و از دو طرف خیابان ولیعصر پایین می‌رود و هیچ اقدامی هم برای کنترل آن‌ها صورت نمی‌گیرد. در بخش‌های جنوبی از پایین امیریه به سمت انتهای خیابان ولیعصر (عج) تقریبا چنارها از بین رفته‌‌اند و دیگر درخت بلند در این منطقه دیده نمی‌شود.خیابان ولیعصر (عج) آن‌قدر مهم است که باید بزرگ‌ترین مراکز تحقیقاتی ایران برای حفظ آن تلاش کنند. درختان چنار تهران مریض می‌شوند، آفت می‌گیرند، در توفان‌ها ممکن است بشکنند.
لذا وقتی یک درخت از بین رفت باید سه درخت به جای آن بکارند تا محور ولیعصر حفظ شود.این درختان 60 سال پیش کاشته شدند و ما الان داریم بهره آن را می‌بریم. ما نیز هم اکنون باید درخت بکاریم تا ه دیگران 60 سال آینده بهره آن را ببرند. در بحث قطع درختان خیابان ولیعصر (عج)، برخی می‌گویند که درختان پوسیده بوده و در معرض سقوط قرار داشته است ولی من فکر می‌کنم در این خصوص کج سلیقگی صورت گرفت. اقناع افکار عمومی موضوع بسیار مهمی است و مدیریت شهری باید توجه بیشتری به این موضوع نشان دهد. فرض کنیم مجبور بودند درختان را قطع کنند، باید اطلاع‌رسانی می‌کردند و فضای بحث و گفت‌وگو نسبت به این موضوع ایجاد می‌کردند؛ زیرا این‌ها مسائلی است که مردم به لحاظ اجتماعی نسبت به آن حساسند. در بسیاری از کشورهای جهان درختان را با سیم بوکسل مهار می‌کنند و نهایت تلاش را برای حفظ آن صورت می‌دهند. درختی که بعد از 60-70 سال به قطر مناسبی رسیده نباید به این سادگی بریده شود. درست است که پوسیدگی درخت خطرناک است اما اگر هیچ راهی وجود نداشت و افکار عمومی اقناع شدند بریدن باید آخرین مرحله باشد. اگر تهران 10 ارزش ویژه واجد حفاظت داشته باشد یکی از آن‌ها خیابان ولیعصر (عج) است که باید نهایت تلاش را برای حفظ آن انجام دهیم».
حال که پیروز حناچی بر کرسی شهرداری تهران تکیه زده است، زمان یادآوری انتقادهای او به مدیران پیشین شهرداری تهران درباره خیابان ولیعصر(عج) است. هم‌اکنون چشم شهروندان تهرانی برای نجات یک میراث ملی رنجور از زخم سال‌ها چنارکشی مدیران شهرداری تهران به او است.
