آیا هرگز احساس کرده‌اید خیلی سخت کار می‌کنید اما به جایی نمی‌رسید؟ شاید وقتی به دستاوردهایتان طی پنج یا ده سال گذشته فکر می‌کنید، پیشرفت کمی می‌بینید. یا شاید درست نمی‌دانید چگونه باید طی چند سال آینده به خواسته‌هایتان دست یابید.
خیلی‌ها زندگی‌شان را صرف پریدن از شاخه‌ای به شاخه‌ی دیگر می‌کنند، مدام تغییر شغل می‌دهند و یا مدام این طرف و آن طرف می‌دوند تا کارهایشان را به انجام برسانند، ولی در نهایت دستاوردهای کمی دارند. تعیین اهداف SMART یعنی اینکه بتوانید ایده‌هایتان را اصلاح کنید، تلاش‌هایتان را متمرکز کنید و از زمان و منابع‌تان استفاده‌ی مؤثری کنید و شانس خود را برای دستیابی به آنچه در زندگی می‌خواهید، افزایش دهید.
در این مقاله، اهداف SMART را بررسی می‌کنیم و می‌بینیم که چگونه می‌توانیم برای دستیابی به اهداف خود از آنها استفاده کنیم.
اگر می‌خواهید با آسودگی خاطر به رختخواب برگردید، با هدف از آن برخیزید.
جورج لوریمر
SMART یعنی چه؟
SMART سرواژه‌ای است که می‌توانید برای هدایت فرآیند هدف گذاری از آن استفاده کنید.
معیارهای SMART به مفهوم مدیریت بر مبنای هدف به پیتر دراکر (Peter Drucker) نسبت داده می‌شود. اولین بار جرج تی دُران (George T. Doran) در مجله‌ی «Management Review» از این اصطلاح استفاده کرد. بعد از آن، پرفسور رابرت اس روبین (Robert S. Rubin) از دانشگاه سنت لوییس برای «The Society for Industrial and Organizational Psychology» مقاله‌ای درباره‌ی SMART نوشت. او اظهار داشت SMART می‌تواند برای افراد مختلف، معانی متفاوتی داشته باشد، به توضیح زیر توجه کنید.
برای اینکه مطمئن شوید اهداف‌تان واضح و قابل دستیابی هستند، هر هدفی باید از ویژگی‌های زیر برخوردار باشد:
- S: برای Specific (مشخص) [یا Simple (ساده)، Sensible (محسوس)، Significant (مهم)]
- M: برای Measurable (قابل اندازه‌گیری) [یا Meaningful (معنی‌دار)، Motivating (انگیزه‌بخش)]
- A: برای Achievable (دست‌یافتنی) [یا Agreed (مورد قبول)، Attainable (قابل دستیابی)]
- R: برای Relevant (مناسب) [یا Reasonable (منطقی)، Realistic (واقع‌گرایانه)، Resourced (دارای منبع)، Results-base (مبتنی بر نتیجه)]
- T: برای Time-bound (محدود به زمان) [یا Time-based (مبتنی بر زمان)، Time Limited (دارای زمان محدود)، Time/Cost Limited (محدود به زمان و هزینه)، Timely (به‌موقع)، Time-sensitivee (حساس به زمان)]
پرفسور روبین این را هم متذکر شد که شاید تعریف سرواژه‌ی SMART نیاز به به‌روزرسانی داشته باشد تا بتواند اهمیت کارآمدی و بازخورد را نیز بازتاب دهد. برخی نویسندگان هم آن را گسترش داده‌اند تا روی حیطه‌های بیشتری تمرکز داشته باشد؛ برای مثال SMARTER که شامل Evaluated (ارزیابی شده) و Reviewed (بررسی شده) هم می‌شود.
چگونه از SMART استفاده کنیم
پل جی میر (Paul J. Meyer)، تاجر، نویسنده و بنیان‌گذارِ «Success Motivation International»، ویژگی‌های اهداف SMART را در کتاب خود با عنوان «Attitude Is Everything» شرح می‌دهد. در ادامه تعاریف او را مرور می‌کنیم تا ببینیم چگونه اهدافمان را ایجاد کنیم، توسعه دهیم و به آنها برسیم.
1. مشخص
هدفتان باید واضح و مشخص باشد، در غیر این صورت نمی‌توانید تلاش‌هایتان را متمرکز کرده یا برای دست یافتن به آن، انگیزه خود را با تمام وجود حس کنید. موقع هدف گذاری، باید به این پنج پرسش پاسخ دهید:
- به چه چیزی می‌خواهم برسم؟
- چرا این هدف مهم است؟
- چه کسانی درگیر آن هستند؟
- چه منابع و محدودیت‌هایی وجود دارند؟
مثال
تصور کنید کارشناس بازاریابی هستید و می‌خواهید مدیر بازاریابی شوید. هدف مشخص می‌تواند این باشد: «می‌خواهم توانایی‌ها و تجربه‌ی لازم را برای پُستِ مدیر بازاریابی در این سازمان، به دست آورم تا جایگاهم را ارتقاء دهم و گروه موفقی را هدایت کنم.»
2. قابل اندازه‌گیری
باید اهدافی قابل اندازه‌گیری تعیین کنید تا بتوانید پیشرفت خود را دنبال نموده و با انگیزه بمانید. بررسی پیشرفت کمک‌تان می‌کند تا متمرکز بمانید، مهلت‌ها را رعایت کنید و هیجانِ نزدیکتر شدن به هدفتان را حس نمایید.
هدف قابل اندازه‌گیری باید چنین پرسش‌هایی را مورد توجه قرار دهد:
- چه مقدار؟
- چه تعداد؟
- چه موقع متوجه شوم که به آن دست یافته‌ام؟
مثال
با تعیین این موضوع که دوره‌های آموزشی لازم را تکمیل کرده‌اید و تجربه‌ی لازم را طی پنج سال آینده به دست آورده‌اید، می‌توانید هدفتان را در دستیابی به توانایی‌های مورد نیاز برای ارتقاء به سِمتِ رئیس بازاریابی اندازه بگیرید.
3. دست‌یافتنی
هدفتان باید واقع‌گرایانه و در دسترس هم باشد. به عبارت دیگر، باید توانایی‌های شما را بسط دهد ولی همچنان امکان‌پذیر نیز بماند. وقتی هدفی قابل دستیابی تعیین می‌کنید، شاید بتوانید فرصت‌ها یا منابع نادیده گرفته شده‌ی پیشین را نیز که می‌توانند شما را به آن هدف نزدیکتر کنند، شناسایی کنید.
هدف دست‌یافتنی معمولا چنین پرسش‌هایی را پاسخ می‌دهد:
- چگونه می‌توانم به این هدف برسم؟
- این هدف با توجه به محدودیت‌هایی همچون عوامل مالی، چقدر واقع‌گرایانه است؟
مثال
شاید باید از خودتان بپرسید که با توجه به تجربه و توانایی‌های فعلی، آیا توسعه‌ی مهارت‌هایی که برای مدیر بازاریابی لازم هستند، واقع‌گرایانه است؟ برای مثال، برای گذراندن مؤثر دوره‌های آموزشی مورد نیاز زمان دارید؟ آیا منابع لازم در دسترس‌تان هستند؟ آیا از پس آن بر می‌آیید؟
توصیه:
به اینکه شخص دیگری توانایی رسیدن به آن اهداف را دارد هم توجه کنید. برای مثال، «گرفتن فلان
ترفیع شغلی» به این که چه شخص یا اشخاص دیگری هم درخواست داده‌اند و همین‌طور به تصمیم مسئول مربوطه نیز بستگی دارد. اما تعیین هدف «باید تجربه و آموزشی را که برای نامزدی آن ترفیع نیاز دارم، به دست آورم» کاملا بر عهده‌ی خودتان است.
4. مرتبط
این گام یعنی اطمینان از اینکه این هدف برایتان اهمیت دارد و اینکه با سایر اهداف مرتبط هم در یک راستاست. همه‌ی ما به حمایت و یاری در دستیابی به اهداف نیاز داریم، اما مهم است که کنترل خود را روی آنها حفظ کنیم. پس ضمن اینکه برنامه‌هایتان باید به همه انگیزه پیشرفت بدهند، باید بدانید که در نهایت این شمایید که مسئول دستیابی به هدف خودتان هستید.
هدف مناسب می‌تواند به این پرسش‌ها پاسخ «بله» بدهد:
- آیا ارزش تلاش کردن را دارد؟
- آیا زمانش مناسب است؟
- آیا با سایر تلاش‌ها و نیازها سازگاری دارد؟
- آیا من فرد مناسبی برای رسیدن به این هدف هستم؟
- آیا در وضعیت اجتماعی اقتصادی کنونی قابل اجراست؟
مثال
می‌خواهید به مهارت‌هایی دست یابید که در سازمان‌تان، رئیس بازاریابی شوید، اما آیا برای گذراندن آموز‌ش‌های لازم یا کار روی مهارت‌های بیشتر، زمان مناسبی است؟ آیا اطمینان دارید که شخص مناسبی برای سِمت رئیس بازاریابی هستید؟ آیا اهداف همسرتان را هم در نظر گرفته‌اید برای مثال، اگر می‌خواهید بچه‌دار شوید، آیا شرکت در این دوره‌ی آموزشی در وقت‌های اضافی، کار را دشوارتر نمی‌کند؟
5. محدود به زمان
هر هدف به تاریخ مشخصی نیاز دارد تا مهلت مشخصی برای تمرکز روی آن و انگیزه‌ای برای حرکت رو به جلو داشته باشید. این بخش از معیارهای هدف SMART کمک‌تان می‌کند تا مراقب باشید که با وجود اهداف بلندمدت، کارهای روزمره به اولویت‌تان تبدیل نشوند.
هدفی که محدود به زمان است، معمولا به این پرسش‌ها پاسخ می‌دهد:
- چه وقت؟
- طی شش ماه آینده چه کاری می‌توانم انجام بدهم؟
- طی شش هفته‌ی آینده چه کاری می‌توانم انجام بدهم؟
- امروز چه کاری می‌توانم انجام بدهم؟
مثال
شاید رسیدن به مهارت‌های مورد نیاز برای پُستِ رئیس بازاریابی، به دوره‌های آموزشی یا تجاربی که پیش‌تر اشاره کردیم نیاز داشته باشد. چقدر طول می‌کشد تا این مهارت‌ها را به دست آورید؟ آیا به آموزشی نیاز دارید تا برای آزمون‌ها یا ویژگی‌های خاصی واجد شرایط شوید؟ باید چارچوب زمانی واقع‌گرایانه‌ای را برای تکمیل اهداف کوچکتری که برای دستیابی به مقصود نهایی لازم دارید، در نظر بگیرید.
مزایا و معایب
SMART ابزار مؤثری است که وضوح، تمرکز و انگیزه‌ی لازم را برای رسیدن به اهداف‌تان در اختیار شما قرار می‌دهد. در ضمن می‌تواند توانایی شما در دستیابی به آنها را با تشویق به تعریف مقاصد و تعیین تاریخ تکمیل‌شان افزایش بدهد. هر شخص، در هر جایی و بدون نیاز به ابزار یا آموزش خاصی می‌تواند به راحتی از اهداف SMART استفاده کند.
تفاسیر گوناگون SMART به این معنا هستند که این نوع از اهداف ممکن است کارآمدی خود را از دست بدهند یا دچار کج‌فهمی شوند. بعضی‌ها عقیده دارند SMART در اهداف بلندمدت خوب کار نمی‌کند، زیرا انعطاف‌پذیری لازم را ندارد، بعضی هم می‌گویند که ممکن است خلاقیت را از بین ببرد. برای کسب اطلاعات بیشتر درباره‌ی ضعف‌های بالقوه‌ی SMART، مقاله‌ی ما با عنوان نظریه هدف گذاری لاک را مطالعه کنید.
