دکتر سید ضیاء‌الدین مظهری؛ متخصص تغذیه
تنها یک عامل در بوجود آوردن چاقی موثر نبوده و عوامل ژنتیکی و اختلالات غدد درون ریز وارثی و اختلالات متابولیک همگی در آن نقش دارند اما عاملی که می توانیم تحت کنترل در آوریم عوامل بیرونی هستند که مجموعه‌ای از عوامل محیطی، رفتاری و زمینه ای را شامل می شوند.
در ادامه به موارد آن اشاره می نماییم:
1-نقش داروها بر چاقی
تحت تاثیر داروهای مصرفی از قبیل، داروهای کنترل‌کننده غده تیروئید، تخمدان‌ها، آرام‌بخش‌ها و خواب‌آورها، قرص‌های ضدبارداری، کورتیکواستروئیدها، داروهای ضدافسردگی و داروهای مورد استفاده در درمان صرع و بیماری‌های روانی در انرژی پایه تغییراتی ایجاد می‌شود.
2- پرخوری در کودکی و چاقی
افزایش تعداد سلول‌های چربی (هایپرپلازی) که در دوران کودکی به علت افزایش مصرف موادغذایی بیش از نیاز رخ می‌دهد.
پرخوری بیش از حد در کودکی به عنوان یکی از علل شناخته شده چاقی است. ساخت سلول‌های جدید چربی در 2-3 سال نخستین زندگی بسیار سریع‌تر است و هرچه میزان ذخیره چربی بیشتر باشد، تعداد سلول‌های چربی هم افزون‌تر می‌شود.
تعداد سلول‌های چربی در کودکان چاق گاه تا 3 برابر تعداد آن در کودکان طبیعی است اما تعداد سلول‌های چربی پس از بلوغ در سرتاسر عمر تقریبا ثابت می‌ماند.
لذا این نظریه وجود دارد که تغذیه بیش از حد در دوران کودکی به ویژه در شیرخوارگی و به میزان کمتر در سال‌های بعدی کودکی می‌تواند به چاقی منجر شود.
3- تغذیه در زمان بارداری و چاقی
سوء تغذیه قبل و دوران بارداری به صورت کم خوری و یا پرخوری به علت ایجاد تغییرات در برنامه‌ریزی‌های رشدی و ذخیره‌سازی جنین عامل و زمینه‌ساز چاقی و بیماری‌های قلبی و عروقی در دوران‌های بعدی زندگی می‌شود.
افزایش وزن در دوره بارداری که امری طبیعی و اجتناب‌ناپذیر می‌باشد ولی در بعضی از افراد بیش از حد انتظار و خارج از محدوده قابل قبول صورت می‌گیرد و پس از زایمان و تولد نوزاد در دوران شیردهی نیز ادامه می‌یابد و در هر حاملگی و شیردهی نیز این روند رخ می‌دهد در نتیجه در طول زمان به چاقی‌های پایداری مبدل می‌گردد.
4- نظم در خوردن و چاقی
صرف غذا در وعده‌های غذایی نامنظم باعث ایجاد عادات غذایی ناسالم و بروز چاقی می گردد.
5- ریزه‌خواری، بیش‌خواری و ناخنک زدن مداوم و چاقی
6- عدم تحرک و فعالیت بدنی و چاقی
به دلیل استفاده از برخی تکنولوژی‌ها و وسایل مکانیکی مثل ماشین رختشویی، جارو برقی، آسانسور، درهای اتوماتیک و رفت و آمد با اتومبیل‌های شخصی و عمومی، استفاده مداوم از کامپیوتر و پست الکترونیکی، خاموش و روشن کردن رادیو و تلویزیون با فرمان‌های الکتریکی از راه دور، کاهش روزافزون فضای آزاد برای تفریح و تفرج و گسترش استفاده از حرارت مرکزی (شوفاژ سانترال) میزان انرژی موردنیاز بدن را کاهش و تنآسایی را افزایش می‌دهد.
7- برخی از اختلالات مربوط به خوردن و چاقی
سندرم غذا خوردن نیمه شب: یکی از اختلالات شناخته شده در افراد چاق است. این گونه افراد 50-25 درصد انرژی دریافتی روزانه خود را از عصر تا صبح روز بعد مصرف می‌کنند.
در این قبیل افراد، اختلالات خواب، آپنه و بیداری‌های شبانه نیز دیده می‌شود.
عادت به سورچرانی یک مشکل روحی و روانی است که با عدم کنترل در میزان خوردن که معمولا از بعدازظهر و آغاز غروب رخ می‌دهد، مشخص می‌گردد.
برخی افراد در جریان موقعیت‌های نامناسب و استرس‌زا دچار پرخوری و اضافه وزن می‌شوند چرا که باور دارند با خوردن غذا می‌توانند از تنش‌ها و مشکلات خود بکاهند.
8- سیگار و چاقی
در تعداد کمی از افراد کشیدن سیگار موجب مهار اشتها می‌گردد.
