روزنامه صبح نو: ادبیات ایران از گرانبهاترین سرمایه‌های ملی و از افتخارانگیزترین ادبیات‌های جهان است. گنجینه‌ای که مایه حسرت دیگران است و مستور نگاه خودمان. کمتر ادبیاتی در تاریخ سراغ داریم که پر باشد از سعدی، فردوسی، حافظ، مولوی و... هر یک از اینها جداگانه باعث افتخار و شوکت یک ملت می‌شود.
حالا ما هستیم و این تعداد از سرمایه که قدردانشان نیستیم. یکی از این بزرگان ابومحمّد مُشرف‌الدین مُصلح بن عبدالله بن مشرّف متخلص به سعدی است.
سعدی یکی از نامدارترین سخن سرایان جهان است که بسیاری از اندیشمندان را به ستایش واداشته. شاعری که اندیشه‌های نورانی و افسونگری‌های هنری او در سخن چنان رستاخیزی برپا کرده که او را در زمان‌ها و در مکان‌ها به شایستگی گسترده است. تنوع آثار سعدی و چیره‌دستی مسلم او در میدان‌های گونه‌گون سخن، نام او را به‌عنوان سخن‌وری توانا و اندیشه‌ورز در سراسر دنیا گسترانیده، سلیقه‌های مختلف را به سوی خود درکشیده و بسیاری را به پیروی واداشته است. در این گزارش نگاهی داریم به برخی از کتاب‌هایی که درباره سعدی و آثارش نوشته شده‌اند.
پنجره‌ای به روشنی
کتاب «دریچه صبح: بازشناسی زندگی و سخن سعدی» یکی از نوشته‌های دکتر کاووس حسن‌لی درباره سعدی شیرازی است که در سال 1389 از سوی انتشارات خانه کتاب منتشر شده است.
این کتاب دویست صفحه‌ای که بیشتر به مخاطبان عمومی توجه داشته در چهار فصل تنظیم شده است. در این فصول زندگی سعدی و روزگار او، آثار نظم و نثر سعدی با تکیه بر زیبایی‌شناسی و پیام‌های اجتماعی بررسی شده و مجموعه‌ای از دیدگاه‌های صاحب‌نظران جهان درباره سعدی نیز معرفی شده است.
در فصل پایانی کتاب نیز سعدی و حافظ از زوایای مختلف با هم مقایسه شده‌اند. در این کتاب بیشتر به چند و چون آثار سعدی پرداخته شده و شرح زندگی او کمتر مورد توجه بوده است. زیرا به نظر دکتر حسن‌لی «سعدی به این دلیل که سفرهای بسیار رفته یا عمر زیاد داشته یا زندگی شخصی او چگونه بوده، معروف نشده، بلکه شهرت او برآمده از آثار درخشانی‌ست که آفریده است.»
غزل‌خوان بزرگ
«سعدی در غزل» نوشته دکتر سعید حمیدیان توسط نشر قطره منتشر شده است.
نویسنده این کتاب را در پنج بخش درباره غزلیات سعدی، غزل‌سرایان پیش از سعدی و نوع غزل‌های سعدی نوشته است. به تصریح نویسنده: «بخش نخست، «از پیشینه‌ها و پیشینیان»، بحث درباره شخص و شعر سه شاعر در حدود سده ششم (سنایی، انوری و خاقانی) است که به زعم نگارنده بیشترین تأثیر را در فرایند استقلال قالب غزل و تکامل آن داشته و این قالب را چونان ظرفی آماده در اختیار غزل‌سرایان سده هفتم، از جمله سعدی، نهاده‌اند.
بخش دوم یا «گونه‌های غزل سعدی» گامی و کوششی تازه است و در جهت تقسیم‌بندی غزل‌ها بر مبنای آماری و بر اساس نشانه‌ها و نمودهایی که این نگارنده آنها را چونان علایم عارفانگی شعر و متمایزکننده غزل عارفانه از غیر آن می‌داند.
در بخش سوم «تنه، شاخه‌ها، شکوفه‌ها» نخست به بررسی امری بنیادین و محوری یعنی اندیشه، جهان‌نگری و تجارب سعدی از عالم حیات (تنه) و بیان بازتاب آنها در کل آثار او پرداخته و کوشیده‌ام تا ارتباط تمامی آثار مهم وی (شاخه‌ها) را با همان تنه یا پیکره اصلی بیان کنم و در آخر، مضامین اصلی غزل شاعر (شکوفه‌ها) را با مقوله بندی خاص و به شکلی نظام‌یافته برشمرده و به اختصار توضیح داده‌ام.
بخش چهارم بر محور بحث از بنمایه‌ها (موتیف‌های) مهم غزل سعدی و بررسی شیوه‌های اصلی و خاص او در سرایش غزل استوار است. سرانجام، در پنجمین بخش، عالی‌ترین ویژگی شعر سعدی به‌ویژه، غزل او، یعنی کیفیت ناگفتنی «سهل و متمنع» به گفت درآمده است.»
فهرستی از خوبی
«سعدی» اثر ضیاء موحد توسط نشر طرح نو منتشر شده است و یکی دیگر از کتاب‌های قابل بحث در باب سعدی است.
موضوع اصلی این کتاب سهم عظیم سعدی در پروراندن زبان فارسی و مقام والای او در شعر و ادب ایران است. نویسنده پس از شرحی کوتاه در باب زندگی و زمانه سعدی به بررسی آثار سعدی در ادبیات پندآموز و شعر غنایی می‌پردازد. سپس به تفصیل ویژگی‌های سبک او را در نظم و نثر برمی‌شمارد و در پایان فهرست برگزیده‌ای از آثار سعدی پژوهان به‌دست می‌دهد. در هر فصل این کتاب خواننده با نکته‌های تازه‌ای آشنا خواهد شد که با ایجاز اما به روشنی بیان شده است.
«ضیاء موحد» -مؤلف- دکترای فلسفه از یونیورسیتی کالج لندن و مدرس فلسفه تحلیلی و منطق جدید در دانشگاه‌های ایران است.
درباره سعدی
«حدیث خوش سعدی» توسط دکتر زرین‌کوب نوشته شده و نشر سخن آن را منتشر کرده است. این کتاب تعدادی از مقالات درباره سعدی است. بدین ترتیب، 80 صفحه نخست این کتاب، متضمن مطالبی جدید از اوست که با سیری در تاریخ عصر سعدی و روزگار مغول آغاز شده و به‌ویژه خلق و خوی اتابک ابوبکر -حاکم وقت فارس- و طرز زندگی مردم شیراز به تصویر کشیده می‌شود.
در پی آن، تصویری از ایام کودکی و جوانی سعدی به دست داده شده چگونگی تحصیل او در بغداد و چند و چون سفرهایش بازگو می‌شود و سرانجام بازگشت سعدی به شیراز و ماحصل تجارب و آموخته‌های او در قالب آثاری چون بوستان و گلستان توصیف می‌شود. مباحث بعدی کتاب از دیگر آثار زرین‌کوب است که به نوعی به سعدی مربوط می‌شده است.
دوست فروید و یونگ
«سعدی و روان‌شناسی نوین: ردیابی مکتب‌ها و نظریه‌های روان‌شناسی: زیگموند فروید، کارل یونگ و ...» را جمال هاشمی و شرکت سهامی انتشار چاپ کرده‌اند.
نگارنده کتاب بر آن است آثار سعدی را با ردیابی مکتب‌ها و نظریه‌های روان‌شناسی جدید بررسی کرده مقولاتی در اندیشه‌های سعدی به‌دست دهد. روان‌کاوی سعدی، خوشبینی به زندگی و باور به نعمات نهفته در آن و اصالت دستگاه آفرینش، خویشتن‌پذیری و ترس از قضاوت مردم و گرایش عصبی به جلب تأیید و تحسین دیگران از جمله مواردی است که در این کتاب دیده می‌شود.
البته کتاب‌های دیگر مانند «گلستان شیخ شیراز سعدی» با تصحیح حسین استادولی، «آتش پارسی: درنگی در روزگار، زندگی و اندیشه سعدی»، محمدحمید یزدان‌پرست لاریجانی، «آتش و مهر: بررسی مفاهیم مدارا و خشونت در اندیشه سعدی»، نوشته شهاب‌الدین رهنما، «اخلاق سعدی»، نوشته الله‌قلی رحیمی بهمن‌یاری نیز از کتاب‌های توصیه‌شده در باب شناخت بهتر سعدی است.
