روش‌هایی کاربردی برای کنترل بیش فعالی و نقص توجه

اختلال بیش‌فعالی سه علامت عمده دارد: فعالیت زیاد، کمبود توجه و تمرکز و بروز اعمال تکانه‌ای (ناگهانی و پیش بینی نشده). اختلال بیش فعالی-نقص توجه، معمولا زمانی که بچه‌ها به مهدکودک یا مدرسه می‌روند به خوبی خود را نشان می‌دهد که ضروری است پس از تشخیص، بی‌درنگ تحت درمان قرار گیرند.

بد‌ترین تنبیه برای کودک بیش فعال، این است که از او بخواهید کاری انجام دهد که نیاز به توجه و تمرکز داشته باشد. مثلا به او بگویید بیا باهم این مسئله­ ریاضی را حل کنیم. در این حالت معمولا کودک حاضر است هرکار دیگری بکند، به غیر از تمرکز روی آن مسئله­ی ریاضی. کودک بیش فعال معمولا یک بازی یا یک فعالیت را تا آخر به سرانجام نمی‌رساند و در نیمه راه‌‌ رها می‌کند. اما به هر حال کودکان در سن مدرسه، برای یادگیری درس‌های خود و انجام تکالیفشان، نیازمند حدی از توجه و تمرکز هستند و اگر کودک نتواند توجه و تمرکز خود را کنترل کند، در یادگیری و انجام تکالیف خواندن، نوشتن و ریاضی دچار مشکل می‌شود. در این نوشته کوشیده‌ایم در کنار دیگر شیوه‌های درمانی که برای این اختلال توصیه می‌شود و ممکن است کار‌شناسی که به او رجوع کرده‌اید برای فرزندتان تجویز کرده باشد، به چند راهکار ساده که خودتان می‌توانید از طریق بازی با کودکتان در خانه انجام دهید بپردازیم.

• برگ کاغذ
   برای افزایش تمرکز در خوب گوش دادن و نوشتن دیکته، در کودکانی که این اختلال را دارند، می‌توانیم از یک بازی استفاده کنیم؛ به این ترتیب که یک برگه کاغذ جلوی دهانمان می‌گیریم و کلمه‌ای را به آرامی می‌گوییم و از کودک بخواهیم آن کلمه را به ما بگوید. دلیل کاغذ گرفتن جلوی دهان، جلوگیری از لب خوانی کودک است. اگر لب خوانی کند، دیگر توجه و دقتی به خوب گوش دادن نمی­ کند. کودک باید از ساختار شنیداری خود کمک بگیرد و توجه کند تا بتواند کلمه­ شما را تشخیص دهد. اگر تا چند بار نتوانست کلمه را تکرار کند، کمی تُن صدای خود را بالا‌تر ببرید. پس از گذشت چند روز از بازی، می‌توانید تعداد کلمات را بیشتر کنید و تا پنج کلمه برسانید. مرحله­ بعدی این است که از کودک بخواهید که کلمات را به طور منظم به شما بگوید. (برای نمونه، شما می‌گویید میز و بعد از گفتن کودک می‌گویید دیوار و کودک باید بگوید میز، دیوار و همین طور تا کلمه­ پنجم.

• لیوان آب
   یک لیوان آب سرخالی به کودک می‌دهیم و از او می‌خواهیم مسافت حدود یک متر را با این لیوان برود و برگردد و مواظب باشد که آب از لیوان نریزد. این بازی تمرکز و برقراری، حفظ تعادل بین دست و پا و چشم کودکمان را قوی می‌کند و باعث می‌شود که نوشتن از روی کتاب برای کودک آسان شود. بعد از چند روز، به یک مرحله سخت‌تر می‌رویم و از کودک می‌خواهیم که با‌‌ همان لیوان آب از سه یا چهار پله بالا و پایین برود.

• فوت کردن شمع
   از کودک می‌خواهیم شمعی را که روشن کرده‌ایم فوت کند، بدون خاموش شدن شعله، یعنی فقط شعله  شمع حرکت کند، ولی خاموش نشود. این بازی هم ممکن است مثل بازی‌های دیگر برای بچه‌ها سخت باشد، ولی کودک شما با تمرین و تشویق موفق به انجامش می‌شود.

• راه رفتن روی جدول
   با کودک خود به کوچه بروید و از او بخواهید مسافتی را روی جدول کنار کوچه و یا خیابان راه برود و دست‌های خود را باز نگه دارد؛ این بازی کمک زیادی به حفظ تعادل بدن و تمرکز او دارد.

• توپ تخم‌مرغی
   یک توپ تخم مرغی را روی میزی به طول تقریبا یک متر بگذارید. خود شما در یک طرف میز و کودکتان سمت دیگر میز بنشینید و این توپ را با کمک فوت کردن به سمت مقابل هدایت کنید؛ طوری که توپ به جای دیگری نرود و اگر هم رفت، با کمک فوت آن را به مسیر درستش برگردانید.

این بازی‌ها برخلاف ظاهرِ ساده‌ای که دارند، برای بچه‌هایی که دچار بیش فعالی-نقص توجه‌اند، خیلی سخت هستند، چرا که این بازی‌ها تأثیر مستقیمی روی مغز بچه‌ها می‌گذارند و باعث ایجاد تمرکز و تقویت حافظه و دقت آن‌ها می‌شوند. معمولا بچه‌ها خیلی زود از انجام این بازی‌ها خسته می‌شوند که این خستگی را می‌توانیم با شادکردن محیط بازی و فشارنیاوردن به کودک کمتر کنیم. ممکن است کودک وقتی می‌خواهد برای اولین بار این بازی‌ها را انجام دهد، متوجه توضیحات شما نشود و حوصله‌اش سر برود و اشتیاقی به بازی پیدا نکند. در این شرایط بهتر است شما اول این بازی را انجام دهید تا برای کودک قابل فهم شود. می‌توانیم از فرزندان دیگر در خانه و یا دوستانِ کودکمان یاری بگیریم و به صورت نوبتی این بازی‌ها را انجام دهیم که هم کودکِ بیش فعال خسته نشود و هم با شور و هیجان این بازی‌ها را در کنار دوستان و یا خواهر و برادر خود انجام دهد. این نکته را به یاد داشته باشید که به محض خسته شدن کودک، بازی را قطع کنید و در فرصتی دیگر ادامه دهید.