خبرگزاری فارس: اظهارات و حملات «دونالد ترامپ» رئیسجمهور آمریکا به تحقیقات درباره پرونده ارتباط وی با روسیه و همچنین دخالت ادعایی مسکو در انتخابات ریاستجمهوری 2016 ایالات متحده شاید کمسابقه باشد، اما بیسابقه نیست. با ورق زدن برگهای تاریخ و نگاهی به گذشته کاخ سفید، رئیسجمهور جمهوریخواه دیگری را مشاهده میکنیم که مانند ترامپ، در میان خیل بازرسان و محققان وزارت دادگستری تقلا میکرد.
حدود چهل سال قبل، «ریچارد نیکسون» سیوهفتمین زمامدار کاخ سفید، در حال دستوپا زدن در گرداب رسوایی «واترگیت» بود که نهایتا همین پرونده دوره ریاستجمهوری او را ناتمام گذاشته و نیکسون را به اولین و تنها (تا کنون) رئیسجمهور مستعفی آمریکا تبدیل کرد [برای مطالعه قسمت اول این گزارش به اینجا مراجعه کنید]. در هر دو مورد (پروندههای نیکسون و ترامپ) تعدادی از مقامات ارشد کاخ سفید و افراد نزدیک به رئیسجمهور آمریکا در پی متهم شدن به جرائم مختلف جنایی و فساد دولتی یا برای جلوگیری از آبروریزی بیشتر، استعفا دادند.
تفاوتهای کوچکی بین پرونده واترگیت و تحقیقات مولر (برگرفته از نام بازرس رابرت مولر که مسئول ویژه رسیدگی به پرونده ارتباطات ترامپ با روسیه است) وجود دارد که برای نمونه میتوان به قطع حمایت جمهوریخواهان از نیکسون – که نهایتا منجر به استعفای وی در سال 1974 شد – اشاره کرد، در حالی که ترامپ هنوز حمایت این حزب را دارد، اما معلوم نیست آنها تا چه زمانی به پشتیبانی از وی ادامه بدهند. در این گزارش به بررسی شباهتهای رفتاری و عملی ترامپ و نیکسون میپردازیم.
انکار مطلعبودن از جرائم احتمالی
از آغاز تحقیقات حول پرونده واترگیت، نیکسون اصرار میکرد که بیگناه است و بارها تاکید میکرد که نه تنها به هیچکدام از کارمندانش دستور قانونشکنی نداده بلکه از تلاش پنج مامور امنیتی برای ورود غیرمجاز شبانه به ستاد انتخاباتی حزب دموکرات در ساختمان واترگیت در سال 1972 نیز اطلاعی نداشته است. وی در یک کنفرانس خبری به تاریخ 17 نوامبر 1973 با انکار تمام اتهامات وارده، گفت: «من از اینگونه تحقیقات استقبال میکنم، زیرا مردم باید بدانند که رئیسجمهورشان حقهباز است یا نه. من حقهباز نیستم. من از هرچیزی را که دارم، خودم به دست آوردم».
از مارس 2017 که تحقیقات افبیآی حول دخالت ادعایی روسیه در انتخابات ریاستجمهوری آمریکا علنی شد، ترامپ بیوقفه و مکررا میگوید هیچ تبانی بین ستاد انتخاباتی او و مسکو وجود ندارد. وی همچنین ارتباط هر کسی در تیم انتخاباتی خود با روسیه را قویا رد کرده و این در حالی است که خلاف آن ثابت شده است. ترامپ طی مصاحبه تلویزیونی به تاریخ 5 نوامبر 2017 گفت: «وقتی درباره بیگناهی صحبت میکنید، (باید بگویم) که من حقیقتا در هیچ نوع تبانی با روسیه دخیل نبودم. باور کنید این آخرین چیزی است که به انجام دادنش فکر میکنم».
انکار ممانعت از اجرای عدالت
در زمان تحقیقات واترگیت، نیکسون ضمن ابراز عصبانیت از گزارشها مبنی بر ممانعت وی از اجرای عدالت، هرگونه تلاش در این راستا را انکار میکرد. او مدعی بود که هرگز اخلاقیات را قربانی دستاوردهای سیاسی نمیکند و تأکید میکرد اگر ثابت شود هر کدام از دستیارانش در مسیر تحقیقات واقعه سال 1972 اخلال ایجاد کرده، آن اقدام را محکوم و عذرخواهی میکند. وی در کنفرانس مطبوعاتی نوامبر 1973 گفت: «من اشتباهاتی مرتکب شدم. اما در تمام سالهای زندگی اجتماعی، هرگز از خدمات عمومی سوءاستفاده نکردم، هرگز. من هر یک سِنتی که دارم را خودم به دست آوردهام؛ و در تمام عمر خود، هرگز مانع اجرای عدالت نشدهام».
در طرف دیگر، ترامپ نیز اغلب ممانعت از اجرای عدالت را انکار کرده که البته تعداد تکرار آن از نیکسون بیشتر بوده است. ترامپ از ابزارهایی که نیکسون از آنها بیبهره بود، مانند توییتر، استفاده کرد تا پیامهایی با مضمون بیگناهیاش را منتشر کند. وی در پاسخ به انتقادات حول ممانعت از اجرای عدالت، میگوید که فقط در حال مبارزه با تحقیقات غیرعادلانه است. ترامپ در کنفرانس مطبوعاتی 26 سپتامبر 2018 گفت: «هیچ ممانعتی صورت نگرفته است. البته اگر ممانعت (از اجرای عدالت) را مقابله بهمثل توسط من معنی نمیکنید. من مبارزه میکنم. واقعا این کار را میکنم. اگر به این کار، ممانعت بگویید، خب عیبی ندارد. ولی هیچ ممانعتی انجام نشده است».
فاصله گرفتن از نزدیکانِ تحت بازجویی
یکی از مؤلفههای اصلی راهبرد دفاعی نیکسون در برابر بازرسان، دور کردن خود از دستیاران و افرادی بود که در مرکز بازجویی یا تحقیقات قرار داشتند. وی خود را تماشاچیِ بیگناهی توصیف میکرد که به اشتباه در وقایع واترگیت کشانده شده است. نیکسون در اولین اظهارنظر عمومی خود گفت که اخبار مربوط به ورود غیرقانونی به ستاد انتخاباتی دموکراتها را برای اولین از گزارشهای خبری و زمانی که در تعطیلات بهسر میبرده، شنیده است. وی در سخنرانی سالانه به تاریخ 30 آوریل 1973 نیز گفت: «برای اولین بار توسط اخبار از هجوم به واترگیت مطلع شدم. این اقدام غیرقانونی و احمقانه مرا شوکه و نگران کرد. من همچنین از حضور افرادی از کمیته انتخاباتی در بین گناهکاران بسیار شوکه شدم».
در اولین سال حضور ترامپ در کاخ سفید، مولر اتهاماتی را علیه سه نفر از کارمندان ستاد انتخاباتی وی و یک مقام ارشد دولتی مطرح کرد. بعد از این اعلام جرم و درخواست مجازات بود که ترامپ سریعا خود را از آن افراد فاصله داده و نقش آنها در ستاد انتخاباتیاش را کوچکنمایی کرد. وی اخیرا در یک مصاحبه تلویزیونی (3 فوریه 2019) گفت: «تعداد بسیاری از 34 نفری که متهم شدند، وبلاگنویسانی از مسکو یا افرادی غیرمرتبط با من بودند. (من) هیچ ارتباطی با چیزهایی که میگویند ندارم و آنها کسانی هستند که حین نشر اکاذیب و داستانهای غیرواقعی بازداشت شدند».
ابراز تأسف برای استعفای دستیاران ارشد
نیکسون بعد از آنکه فهمید نمیتواند خودش را از شر پرونده واترگیت خلاص کند، به جدا کردن راهش از افراد دخیل در آن روی آورد. «هری هالدرمن» رئیس کارکنان کاخ سفید و «جان ارلیشمن» مشاور امور داخلی نیکسون استعفا داده و «جان دین» مشاور کاخ سفید نیز اخراج شد. هر سه نفر بعدها در جریان محاکمه پرونده واترگیت، به پنهانکاری در این باره محکوم شدند. نیکسون، اما در سخنرانی سالانه آوریل 1973 گفت: «من استعفای دو نفر از دستیاران نزدیکم در کاخ سفید را پذیرفتم که یکی از سختترین تصمیمات دوره ریاستجمهوری من بود. باب هالدرمن و جان ارلیشمن دو نفر از بهترین کارمندان دولتی بودند که شناختن آنها برای من افتخاری است».
به همین شکل، ترامپ نیز تعدادی از دستیاران ارشد خود را بهدلیل تحقیقات و اتهامات از دست داد. «مایکل فلین» اولین مشاور امنیت ملی او فقط 23 روز بعد از تحلیف و درپی افشا شدن دروغگویی درباره مباحثات وی با سفیر روسیه (در آمریکا) حول تحریمهای مسکو استعفا داد. فلین بعدا در اتهام دروغ گفتن به افبیآی مجرم شناخته شده و به همکاری با مولر روی آورد. «پائول مانافورت» رئیس ستاد انتخاباتی ترامپ نیز که در آگوست 2016 از سمت خود استعفا کرده بود، چند روز پیش درپی مجرم شناخته شدن در 8 مورد و اذعان به ارتباط با سیاستمداران روس، به 4 سال حبس محکوم شد.
ترامپ، اما در مصاحبههایی (17 آگوست 2018 و 15 فوریه 2019) به ابراز تاسف برای آنها روی آورد: «مایک فلین آدم خوبی است و من از او خواستم که استعفا دهد. او با احترام پذیرفت... کاری که او کرد اشتباه نبود... (مانافورت) نیز شخص بسیار خوبی بود. به نظرم کاری که با پائول مانافورت کردند، بسیار ناراحتکننده بود».
ادعای همکاری با بازرسان
نیکسون که خود را شدیدا در حال غرق شدن در رسوایی واترگیت میدید، برای آنکه نام خود را از لیست مظنونان پاک کند، مدعی شد که تمایل دارد با بازرسان همکاری داشته باشد. اما با پیشرفتن تحقیقات، نیکسون در تلاشی مذبوحانه و ناموفق سعی کرد دسترسی دادستانها به مدارک را مختل کند. همین مسئله باعث شد که دیوان عالی ایالات متحده در تصمیمی کمسابقه و متفقالقول، به نیکسون دستور دهد که نوارهای ضبط شده از مکالمات محرمانه در کاخ سفید را به بازرسان تحویل نماید. این اقدام دیوان عالی ایالات متحده به تصمیم «آمریکا علیه نیکسون» شهرت یافت.
کاریکاتور نشریه تایم از ترامپ با فیگور معروف نیکسون
وی، اما در سخنرانی سالانه به تاریخ 30 ژانویه 1974 ادعا کرد: «من بهصورت داوطلبانه مدارک بسیار زیادی را در اختیار دادستان ویژه قرار دادم. معتقدم که تمام مدارکی که برای جمعبندی تحقیقات و تحت پیگرد قراردادن مجرمان و اعلام بیگناهان نیاز داشت را به او ارائه کردم».
تیم قانونی ترامپ نیز اغلب میگوید که کاخ سفید در حال همکاری با تحقیقات بوده و بازرسان میتوانند از مقامات ارشد مصاحبه بگیرند. البته ترامپ این ادعاها را همراه با درخواست برای پایان تحقیقات مطرح میکند. اما مشابه ماجرای نیکسون، وقایع تغییر کرد و تیم ترامپ اجازه مصاحبه حضوری از وی را نداد. ترامپ در مصاحبه آگوست 2018 با خبرنگاران گفت: «هیچکسی تا کنون (بهاندازه من) شفاف نبوده است، من به وکلای خود دستور دادم تا کاملا شفاف باشند. معتقدم که اسناد 1.4 میلیون صفحهای را به آنها تحویل دادهایم».
درخواست برای توقف و پایان تحقیقات
زمانی که نیکسون متوجه شد رویکرد متناقضی که در پیش گرفته، ذرهای از سرعت و شدت تحقیقات واترگیت کاهش نداده، از مردم خواست که مانع تداوم تحقیقات شوند. وی در سخنرانی سالانه ژانویه 1974 با لحنی ملتمسانه گفت: «معتقدم که زمان پایان دادن به این تحقیقات (واترگیت) و تحقیقات مشابه آن فرا رسیده است. یک سال مملو از واترگیت کافی است».
ترامپ نیز با حملات شدید به مولر و تیم بازرسان وی، تحقیقات حول ارتباط با روسیه را به «شکار ساحرهها» (witch hunt) تشبیه کرده و مدعی شد تیم مولر از دموکراتهایی تشکیل شده که در حال ساخت داستانی جعلی هستند. این در حالی است که مولر شخصا یک جمهوریخواه پرسابقه است. ترامپ نیز بارها خواستار پایان یافتن تحقیقات شده و در کنفرانس مطبوعاتی به تاریخ 16 اکتبر 2017 گفت: «میخواهم که پایان یافتن آن (تحقیقات) را شاهد باشم، تمام ماجرای روسها یک بهانه بود... آنها باید تحقیقات را متوقف کنند، زیرا به نظرم افکار عمومی آمریکا از آن خسته شده است».
ادعای انحراف تحقیقات از مشکلات واقعی
نیکسون در حین تحقیقات میگفت که واترگیت توجهات را از مشکلات اصلی ایالات متحده منحرف میکند و تمرکز روی آن به نفع مردم آمریکا نیست. وی ادعا میکرد که به عنوان رئیسجمهور آمریکا، وظیفه دارد روی شغل خود و رسیدگی به امور مردم تمرکز کند. نیکسون در سخنرانی آوریل 1973 گفت: «به جایی رسیدهایم که وسواس مداوم و ارتجاعی روی واترگیت باعث شده که دولت از مسائل مهمتر برای مردم آمریکا غافل شود».
ترامپ و متحدانش ادعا میکنند که تحقیقات ارتباط با روسیه، بار سنگینی را دوش رئیسجمهور آمریکا میگذارد در حالی که او در تلاش است تا مسائل مهم مانند مذاکرات اتمی با کره شمالی را پیش ببرد. ترامپ در سخنرانی سالانه اخیرش (5 فوریه 2019) گفت: «معجزه اقتصادی در حال رخ دادن در ایالات متحده است و تنها چیزی که میتواند آن را متوقف کند، جنگهای احمقانه، سیاست یا تحقیقات مضحک دوحزبی است. اگر قرار است صلح و قانونمندی داشته باشیم، باید از جنگ و تحقیقات اجتناب شود».
در آرزوی اعمال نفوذ روی افبیآی و وزارت دادگستری
نیکسون شبکهای گسترده از ضبط مکالمات صوتی در کاخ سفید ایجاد کرده بود. زمانی که این نوارهای صوتی افشا شد، افکار عمومی آمریکا با نیمه تاریک و بدون روتوش نیکسون آشنا شدند؛ نیمهای که وی در سخنرانیهای فریبنده و پوپولیستی خود نشان نداده بود. نیکسون به صورت محرمانه مکالماتی را درباره اعمال نفوذ بر وزارت دادگستری و افبیآی جهت پایان دادن به تحقیقات واترگیت انجام داده بود که در تناقض آشکار با ادعای بیگناهی و همکاری با بازرسان بود. در یکی از نوارهای محرمانه از کاخ سفید شنیده میشود که نیکسون میگوید: «ما تا الان از قدرت خود استفاده نکردهایم. ما تا الان از افبیآی و وزارت دادگستری استفاده نکردهایم، ولی اکنون همه چیز تغییر میکند. اوضاع تغییر میکند تا همه چیز مرتب شود».
ترامپ نیز به همین شکل در موقعیتهای مختلفی اظهارات محرمانه نیکسون را علنی بیان میکرد: اینکه او میتواند از اختیارات ریاستجمهوری علیه وزارت دادگستری و افبیآی بهره ببرد تا روی جریان تحقیقات اعمال نفوذ کند. وی در مصاحبه رادیویی به تاریخ 2 نوامبر 2017 گفت: «من نباید در وزارت دادگستری دخالت کنم. من نباید در افبیآی دخالت کنم. من نباید کارهایی را میخواهم انجام دهم؛ و این مسئله مرا بسیار فرسوده کرده است».
تهدید به اخراج بازرسان تحقیقات
در بحبوحه مناقشات و رسوایی بر سر نوارهای مکالمات محرمانه ضبط شده در کاخ سفید، نیکسون در اکتبر 1973 در اقدامی انتحارگونه «آرچیبالد کاکس» دادستان ویژه پرونده واترگیت را برکنار کرد. این مسئله باعث شد جمعی از مقامات ارشد وزارت دادگستری آمریکا نیز در اعتراض به برکناری کاکس، از سمت خود استعفا داده و دولت نیکسون را با بحران روبهرو کنند. وی چندی بعد درپی فشار افکار عمومی، دادستان جدیدی را انتخاب کرد. در یکی از نوارهای محرمانه از کاخ سفید (12 جولای 1973) شنیده میشود که نیکسون میگوید: «فکر نمیکنم که لازم باشد در برابر کاکس تسلیم شویم، تو چطور؟ برای کاکس... بسیار سخت خواهد بود. شاید ما مجبور باشیم آن عوضی را اخراج کنیم».
ترامپ نیز در می 2017 «جیمزکومی» رئیس افبیآی را در حالی که مشغول کار روی تحقیقات ارتباط با روسیه بود برکنار کرد. «راد روزنستاین» معاون وزیر دادگستری آمریکا به فاصله کوتاهی بعد از این برکناری، مولر را مسئول ادامه دادن تحقیقات کرد. او چندی بعد هم «جف سشنز» دادستان کل را مجبور به استعفا کرد. از آن زمان گزارشهای متعددی منتشر شده مبنی بر اینکه ترامپ عمیقا به اخراج مولر و روزنتاین فکر میکند. احتمال میرود روزنتاین در ماه مارس جاری از سمت خود کنارهگیری کند.
ترامپ در مصاحبه آوریل 2018 با خبرنگاران گفته بود: «چرا به سادگی مولر را اخراج نکنم؟ به نظرم وقایعی که در حال رخ دادن است، یک افتضاح است. ما خواهیم دید که چه چیزی رخ میدهد. ولی به نظرم وقتی به گذشته نگاه کنیم، موقعیت بسیار ناراحتکنندهای را میبینیم. تعداد زیادی از مردم میگویند که باید او را برکنار کنم».
صحبت درباره نوارهای محرمانه
در جولای 1973 و بعد از افشا شدن وجود نوارهای ضبط شده از مکالمات محرمانه کاخ سفید، بازرسان پرونده واترگیت خواستار در اختیار گرفتن آنها شدند. نیکسون، اما در برابر اقدامات بازرسان برای این منظور، مقاومت کرده و با کشاندن دعوی خود به دیوان عالی آمریکا، میگفت که قانون اساسی به او وظیفه حفاظت از ریاست جمهوری در برابر «بازرسان فضول» اعطا کرده است. بعد از انتشار علنی این نوارها بود که وجهه نیکسون شدیدا دچار آسیب شده و از سمتش استعفا کرد. وی در کنفرانس مطبوعاتی آگوست 1973 گفت: «مسائل مربوط به نوارها، مسائل مربوط به مکالمات ریاستجمهوری، همه آنها مسائلی هستند که رئیسجمهور وظیفه دارد از آنها محافظت کند و من نیز به این کار ادامه میدهم».
با اینکه هنوز ثابت نشده که ترامپ هم مانند نیکسون شبکه مخفیانهای از ضبط مکالمات کاخ سفید دارد، اما خودش در موقعیتهای مختلفی به وجود برخی نوارهای ضبط شده از مکالمات محرمانه اشاره کرده است. این ادعاها بعد از آنکه کومی، ترامپ را به درخواست وفاداری او متهم کرد، بیشتر شد. ترامپ، اما بعدها در یک مصاحبه تلویزیونی (22 ژوئن 2017) وجود چنین نوارهایی را انکار کرد: «شما هیچوقت نخواهید دانست که چه چیزی وجود دارد. ولی من (مکالمهای را) ضبط نکردم و هیچ نواری هم در اختیار ندارم».
گلایه از نحوه پوشش و خبررسانی رسانهها
یکی از قویترین شباهتهای ترامپ و نیکسون را میتوان به نگاه منفی و بدبینانه به رسانهها و خبرنگاران دانست. نیکسون بارها به رسانههای متعددی حمله میکرد و میگفت: گزارشهای آنها درباره واترگیت، دروغین و غیرقابل اعتماد است. او گلایه میکرد که اخبار تلویزیون بیش از حد روی این رسوایی تمرکز کرده و در خفا نیز اقداماتی را علیه برخی رسانههای مکتوب انجام داد. نیکسون در یکی از نوارهای محرمانه که از کاخ سفید به دست آمده (14 دسامبر 1972) میگوید: «رسانهها دشمن (من) هستند. رسانهها دشمن هستند. دستگاه (رسانهای) متخاصم است. اساتید دانشگاه هم دشمن (من) هستند... اینها را صد بار روی تخته سیاه بنویس و هرگز فراموش نکن».
ترامپ نیز چه در زمان تجارت و چه در زمان ریاستجمهوری، از منتقدان سرسخت رسانهها بود. او مشابه نیکسون، رسانهها را «دشمن» خطاب کرده و تقریبا روزانه پوشش خبری آنها از تحقیقات درباره ارتباط با روسیه را رد میکند. با اینکه نمونههای بسیار متعددی وجود دارد، اما وی در یکی از سخنرانیهایش به تاریخ 24 فوریه 2017 گفت: «ما در حال مبارزه با اخبار جعلی هستیم. آنها جعلی هستند... چند روز پیش من (رسانههای) اخبار جعلی را دشمن مردم نامیدم. آنها واقعا (دشمن) هستند. آنها دشمن مردم هستند».
ابراز عصبانیت درباره افشاگریها
نیکسون علاوه بر رفتار خشمگینانه علیه رسانهها، از افشا شدن اطلاعات خصوصی نیز ابراز عصبانیت میکرد. او احساس میکرد که نمیتواند به افبیآی اعتماد کند و اینکه آن سازمان مللو از افشاگرهایی بود که میخواستند او را تضعیف کنند. او فکر میکرد که اطلاعات خصوصیاش، از افبیآی درز پیدا میکند. مرگ «ادگار هووِر» رئیس وقت افبیآی در زمان کارزار انتخاباتی 1972 نیز بیش از پیش به این پارانویای نیکسون دامن زد بگونهای که وی در یکی از مکالمات محرمانه ضبط شده (16 فوریه 1973) گفته بود: «این مزخرف است. این اطلاعات زمانی که هوور زنده بود، نشت پیدا نکرند. هیچوقت ندیدم که اطلاعاتی در زمان هوور درز پیدا کند. من میتوانستم درباره همه چیز در دفتر کار وی صحبت کنم».
ترامپ نیز جامعه اطلاعاتی آمریکا را مقصر آنچه که «درز بیسابقه اطلاعات» مینامند، دانسته و نسبت به افشاگریها از داخل کاخ سفید ابزار خشم میکرد. وی در مصاحبهای (فوریه 2017) گفت: «ما افشاگرها را پیدا میکنیم. ما درزدهندهها را پیدا میکنیم. آنها بهای سنگینی را بهخاطر افشاگری پرداخت خواهند کرد».
این در حالی است که حتی هفته گذشته مجددا احتمال استیضاح ترامپ در کنگره مطرح شد و بیش از پیش قوت گرفت. نماینده دموکرات ایالت میشیگان آمریکا چهارشنبه گذشته رسما اعلام کرد که به زودی طرحی را برای کنار گذاشتن رئیسجمهور ترامپ از قدرت به کنگره ارائه خواهد کرد. دموکراتهای کنگره بیش از پیش معتقدند که باید تحقیقاتی جامعتر و جدیتر در خصوص اقدامات نادرست رئیسجمهور ترامپ صورت گیرد و حمایت بیشتر مردم برای مطرح کردن استیضاح وی بدست آید، در غیر این صورت، این مسئله میتواند برای دموکراتها در انتخابات سال 2020 نتیجهای معکوس رقم بزند و این بار نیز آنها را از دور رقابتها حتی زودتر از آنکه نتیجه نهایی انتخابات آتی اعلام شود، کنار بگذارد. حالا باید منتظر ماند و دید که انتشار گزارش بازپرس ویژه این پرونده، چه پسلرزههایی را در آمریکا به راه خواهد انداخت، البته شاید اقدامات نمایندگان دموکرات کنگره حتی فرصتی باقی نگذارد تا گزارش مولر منتشر شود، و پیش از انتشار آن، روند استیضاح علیه رئیسجمهور آمریکا را به جریان بیندازد. گذر زمان پرده از حقایق خواهد برداشت.