خوابگردی یعنی قدم زدن و انجام کارهایی به‌صورت نیمه‌خودکار در هنگام خواب، بی‌آنکه که فرد در بیداری آنچه را که انجام داده به یاد بیاورد. این پدیده با بیداری و خواب ترکیب شده که درواقع بدن بیدار و ذهن در خواب است. این مشکل را می‌خواهیم در یک مطلب دو قسمتی برای شما شرح دهیم. با بنیتا همراه باشید.
اصولا خوابگردی منشأ ارثی دارد. فرد، در هنگام شب که در خواب راه می‌رود، وضعیت آگاهی بسیار کمی دارد، ولی معمولا کارهایی را که در هنگام بیداری یا فعالیت‌های روزمره که در وضعیت کاملا آگاه خود است را انجام می‌دهد. این فعالیت‌ها ممکن است با نشستن در تخت، راه رفتن، رفتن به حمام یا کارهای خطرناکی مانند آشپزی، رانندگی، حرکات خشونت‌آمیز مثل پرت کردن اشیاء و یا قتل همراه باشند. اگرچه در بعضی موارد کارهایی ساده و رفتارهای روزانه‌شان را انجام می‌دهند. گزارش‌هایی مبنی بر رفتارهای غیرممکن بعضی افراد در خواب می‌رسد، اگرچه درست بودن این رفتارها باید مورد بحث قرار گیرد. معمولا فرد خواب‌گرد هیچ‌یک از اتفاقات یا کارهایی را که در خواب انجام می‌دهد به یاد ندارد. این به دلیل هوشیاری بسیار کم فرد خواب‌گرد در هنگام خواب است که فرد قدرت فراخوانی خاطراتش را ندارد. برخی از خواب‌گردها با چشمانی باز در خواب فعالیت می‌کنند اما نمی‌توانند چیزی را ببینند. راه رفتن در خواب یا هر فعالیت دیگری در افراد خواب‌گرد ممکن است بین 30 ثانیه تا 30 دقیقه طول بکشد.
راه رفتن در خواب معمولا در اواخر نیمه‌ی اول شب اتفاق می‌افتد. معمولا در همه‌ی افراد، حداقل یک‌بار پدیده خوابگردی رخ می‌دهد.
راه رفتن در خواب معمولا با حالت بعد از خوردن الکل و یا حالت بعد از مصرف مواد مخدر حالات یکسانی دارد و پیامدهای مشابه خوابگردی را به همراه دارد، به این صورت که فرد فعالیت‌های خود را بعد از مصرف آن‌ها به یاد نمی‌آورد. در طول مصرف مواد مخدر یا الکل، فرد به‌طور فعال، کارهای خود، مثل مکالمه با دیگران، رانندگی با وسیله نقلیه را انجام می‌دهد، با این حال، مغز خاطرات یا فعالیت‌های بعد از مصرف آن را ثبت نمی‌کند. تحقیقات و آمارها نشان می‌دهند که حدود 50 درصد از مصرف‌کنندگان الکل یا مواد مخدر تجربه‌ی از دست دادن حافظه بعد از مصرف را دارند که پیامدهایی همانند خوابگردی را دارد که در بعضی موارد آسیب و یا موجب مرگ فرد می‌گردد.
یکی دیگر از دلایل اختلالات در خواب، غذا خوردن قبل از خواب است که اغلب این پرخوری‌ها به خاطر استرس فرد است. همچنین دارو خوردن قبل از خواب می‌توان عامل این پدیده باشد. یکی از پیامدهای متداول اختلالات براثر غذا خوردن قبل از خواب افزایش وزن است. معمولا این غذاها با کربوهیدرات‌های زیادی همراه هستند. این اختلالات با مصرف داروهای مخصوص که می‌توانند کیفیت خواب را بهتر و مدت آن را طولانی‌تر کنند و یا انجام فعالیت‌هایی مانند یوگا که باعث کاهش استرس و اضطراب هستند را انجام داد.
اپیدمیولوژی (همه‌گیرشناسی: مطالعه‌ی نحوه‌ی انتشار بیماری‌ها و عوامل بیماری‌زا، توزیع بیماری‌ها در زمان‌ها، مکان‌ها، نژادها یا فرهنگ‌های خاص یا هر عاملی که به سلامت مربوط باشد، است.)
شیوع راه رفتن در خواب بین 4.6 درصد تا 10.3 درصد است. متا آنالیزی (دستیابی به حقیقتت مشترک در پشت همه مطالعات علمی، مفهومی و فردی برای بهتر کردن زندگی است) از 51 مطالعه که شامل 100000 نفر از کودکان و بزرگسالان بود نشان داد که راه رفتن در خواب، در کودکان حدود 5 درصد در مقایسه با 1.5 درصد از بزرگسالان شایع‌تر است. میانگین راه رفتن در خواب، در سنین کودکی معمولا تغییر نمی‌کند. راه رفتن در خواب می‌تواند هفتگی، ماهانه یا سالانه باشد.
علت‌های راه رفتن در خواب هنوز مشخص نشده است. فرضیه‌هایی که برای چرایی آن ممکن است رخ دهند، پیشنهاد شده اما هنوز هیچ‌کدام اثبات نشده است. در بعضی مواقع این علت‌ها شامل تأخیر در سیستم عصبی مرکزی، افزایش موج آهسته خواب (خواب در مرحله‌ی عمیق در طول شب)، کمبود خواب، تب و یا خستگی بیش از اندازه است.
دلیل دیگر خوابگردی ممکن است ژنتیکی باشد. یک مطالعه نشان داده که 45 درصد از کودکانی که در خواب راه می‌روند حتما یکی از والدین آن‌ها خواب‌گرد بوده است. این آمار در کودکانی که هر دو والدین دچار خوابگردی بوده‌اند یا هستند به 60 درصد می‌رسد. بنابراین عوامل ژنتیکی می‌تواند فرد را دچار خوابگردی کند، اما رفتارها و کارهای آن‌ها ممکن است تحت تأثیر عوامل محیطی باشند.
راه رفتن در خواب ممکن است به‌عنوان یک اختلال اتوزوم غالب (اتوزوم به کروموزوم‌هایی اطلاق می‌گردد که برخلاف کروموزوم‌های جنسی در تعیین جنسیت نسل‌های بعدی به‌طور مستقیم نقشی ندارند) با کاهش دخالت یا نفوذپذیری کروموزوم‌ها به ارث برده شده است. چندین تجزیه و تحلیل زنجیروار و پیوسته نشان داد که ارتباط پارامتری گسترده‌ای در راه رفتن در خواب وجود دارد، به‌طوری‌که لگاریتم اضافه شده 3.44 در کروموزوم12-13 بین 6.55/ و 61.4 سانتی‌متر است.
داروها
در درجه اول چهار گروه دارویی بنزودیازپین آگونیست‌های گیرنده و دیگر تعدیل‌کننده گابا (به‌نوعی گیرنده عصبی)، داروهای ضدافسردگی و دیگر عوامل سروتونرژیک (به‌نوعی انتقال‌دهنده عصبی است)، داروهای ضد روان‌پریشی با راه رفتن در خواب همراه است. برای مثال زولپیدم‌ها (نوعی دارو خواب‌آور) و سدیم اکسیبیت‌ها از عوامل کمک‌کننده در خوابگردی گزارش شده‌اند. افراد مبتلا به بیماری پارکینسون که سابقه‌ی خوابگردی ندارند نیز ممکن است این پدیده برایشان اتفاق بیافتد.
اختلالات روانی
متخصصین بامطالعه‌ای که درباره راه رفتن در خواب و ترس از خواب در کودکان پیش از بلوغ داشته‌اند، متوجه شده‌اند کودکانی که اختلالات خوابی مانند سندروم بی‌قراری پا و یا اختلال تنفسی در خواب دارند احتمال بیشتری برای راه رفتن در خواب در آن‌ها وجود دارد. این مطالعه همچنین نشان داد کودکان مبتلا به خواب پریشی مزمن، ممکن است اغلب اختلال تنفسی یا به میزان کمتری سندروم بی‌قراری داشته باشند. علاوه بر این، از بین رفتن خواب پریشی پس از درمان اختلال تنفسی و سندروم بی‌قراری پا از دیگر نتایج این مطالعات است که گفته‌ی قبلی را تأیید می‌کند.
در برخی از کودکان مبتلا به نابهنجاری‌های خواب، به دلیل پدیده‌ی تنگی نفس در هنگام خواب (SDB)، ممکن است به خواب پریشی (نوعی از نابهنجاری خواب است که شامل حرکات غیرعادی و ناهنجار از احساسات و رفتارهای است که در خواب دارد) دچار گردند. اگرچه مطالعات انجام‌شده نشان داده است که بیماران مبتلا به خواب پریشی یا خوابگردی در مرحله‌ی عمیق خواب (EEG: فعالیت الکتریکی مغزی) نوار مغزی کوتاه و پر نوسانی دارند. با گرفتن آزمایش پلی سومونوگرافی (آزمایش چندگانه خواب) از این کودکان الگوهای گسسته‌ای از قبیل محدودیت جریان بینی، تلاش غیرطبیعی برای تنفس و یا فعالیت الکتریکی مغزی (EEG) پر نوسان را نشان می‌دهد. اما آپنه یا تنگی نفس به‌ندرت در کودکان بیشتر از 10 ثانیه رخ می‌دهد.
در برخی موارد خوابگردی در بزرگسالان ممکن است نشانه‌ای از اختلال روانی باشد. مطالعات نشان می‌دهند که بیشتر این افراد به هیستری (اضطراب را به نشانه‌های بیماری در فرد تبدیل می‌کند) مبتلا هستند. در موارد شدید، افراد بزرگسال در خوابگردی مبتلا به بیماری اسکیزوفرنی یا روان‌رنجوری هستند. همچنین بیماران مبتلا به سردردهای میگرنی و یا سندروم تورت (تیک عصبی) 4.6 برابر امکان عارضه‌ی خوابگردی در این افراد بیشتر است.
چگونه از راه رفتن در خواب جلوگیری کنیم
افرادی که در خواب راه می‌روند ممکن است، لحظاتی در رختخواب بنشینند و حتی چشم خود را باز کنند. با حالت و قیافه‌ای بی‌حالت از رختخواب بلند گردند و کارهای روزمره مثل صحبت کردن، لباس پوشیدن، بدون توجه کردن به دیگران انجام می‌دهند. آن‌ها به‌سختی از خواب بیدار می‌گردند و زمان بیداری حالتی مغشوش و سراسیمه دارند و معمولا چیزی از فعالیت‌های شب‌بیداری خود در شب قبل به یاد نمی‌آورند. این اتفاق شاید غیرمعمول به نظر برسد چراکه مردم معمولا فعالیت‌های روزمره‌ای مثل طبخ غذا، رانندگی و... را انجام می‌دهند و خیلی راحت از خواب بیدار می‌گردند. خوابگردی معمولا کمتر از 10 دقیقه و گاهی اوقات بیشتر از 30 دقیقه به طول می‌انجامد. اگر در خانواده شما افراد مبتلا به پدیده خوابگردی وجود دارد، شما می‌توانید به توصیه‌های گفته‌شده عمل کنید.
چگونه می‌توان در طول خوابگردی خطرات را کاهش دهیم؟
جلوگیری از حوادث در طول راه رفتن: از آن‌جایی که این افراد برای انجام فعالیت‌های خوابگردی برنامه‌ریزی ندارند و ممکن است هر فعالیت غیرممکن و غیرطبیعی را انجام دهند پس باید محیط خانه برای آن‌ها امن باشد. به نکات زیر توجه کنید:
1- برای جلوگیری از خروج فرد از خانه، باید درها و پنجره‌ها را قفل کنید.
2- مخفی کردن کلید ماشین برای جلوگیری از استفاده از آن.
3- مخفی کردن کلیدها یا هر شی‌ء نوک‌تیز که می‌تواند به‌عنوان یک شی آسیب‌رسان به خود فرد و دیگران عمل کند.
4- راه‌پله‌های خانه را برای جلوگیری از سقوط فرد به‌وسیله اشیاء نرم (متکا و بالشت) مسدود کنید.
5- اگر فرد خواب‌گرد، کودک است، برای جلوگیری از سقوط، نباید رختخواب او را در ارتفاع بالایی از اتاق قرار دهید.
6- پاک کردن مسیر حرکت فرد خواب‌گرد از هر وسیله یا شی‌ء لغزنده.
7- سعی کنید مکان خواب فرد خواب‌گرد در طبقه همکف باشد.
8- استفاده از تختخواب‌های چرخ‌دار.
9- در صورت امکان، از یک تنظیم‌کننده‌ی هشدار امنیتی برای بیدار کردن فرد خواب‌گرد در صورت خروج از خانه استفاده کنید.
