به گزارش اقتصادآنلاین، ایران نوشت: «بفرمایید استند فروش ویژه‌مان را ببینید. قیمت‌ها باورنکردنی شده‌اند. حراج هم فقط تا آخر هفته است.» دختر جوان با خوشرویی سمت استند لوازم بهداشتی راهنمایی‌ام می‌کند. کرم، شوینده صورت، لوسیون و چند قلم دیگر همگی از یک برند معروف آلمانی هستند که اتفاقاً شناخته شده و بین مردم جا افتاده است. بالای استند، علامت فروش ویژه دیده می‌شود و کنار هر طبقه درصد تخفیف را درشت نوشته‌اند، انصافاً هم وسوسه‌انگیز است. چه کسی است که حراج 50 و 70 درصد را ببیند و ترغیب نشود حداقل نگاهی بیندازد؟ فروشنده خیلی سریع اما با همان لحن صمیمی توضیح می‌دهد: «این کرم‌های صورت قبل از آف 65 هزار تومان بودند و الان فقط 32 هزار تومان هستند. این شوینده‌ها را هم بهتان پیشنهاد می‌کنم. قیمت قبل و بعدشان قابل مقایسه نیست. قبلاً 70 هزار تومان بود و الان با 28 هزار تومان می‌توانید بخرید، بهتر از این نمی‌شود.»
دو قلم پیشنهادی‌اش را برمی‌دارم و ورانداز می‌کنم. اینها که تاریخ مصرف‌شان تمام شده. دختر با همان لبخند و جوری که انتظار این حرف را داشته، می‌گوید: «بله، اما اینها وقتی هنوز باز نشده‌اند، تاریخ انقضایشان طولانی‌تر می‌شود. چیزی که رویش نوشته، مال وقتی است که درش باز شود.»
طولانی‌تر؟! این کرم 6 ماه از تاریخ انقضایش گذشته. فروشنده درحالی که سعی می‌کند لحن دوستانه‌اش را حفظ کند، می‌گوید: «خب می‌توانید از این طبقه انتخاب کنید. اینها تاریخ دارند اما تخفیف‌شان 30درصد است.» درست می‌گوید، هنوز به تاریخ انقضایشان مانده، اما فقط یک یا 2 ماه.
برای اینکه بدانم در فروشگاه‌های دیگر هم چنین پیشنهادهایی برای مشتری‌ها وجود دارد یا نه، به چند تا از آنها سر می‌زنم. فروشگاه بعدی، مثل اولی صاحب‌نام است. فعالیتش البته در زمینه پوشاک و کیف و کفش است اما مثل خیلی‌های دیگر برای جور شدن جنسش، لوازم آرایشی بهداشتی هم عرضه می‌کند. این یکی، تخفیفی برای محصولات قائل نشده ولی یک پیشنهاد ویژه دارد. «محصولات ما هنوز قیمت قدیم هستند، بفرمایید خودتان ببینید. همین‌ها را هفته دیگر دو برابر باید بخرید، جنس جدید می‌آید. دیگر این قیمت‌ها را نمی‌بینید.» درست می‌گوید؛ می‌شود گفت قیمت‌ها حالا نه دقیقاً قیمت قدیم، ولی تقریباً همان است با کمی افزایش.
قیمت قدیم اصطلاحی است که این روزها زیاد می‌شنویم. یکی از افتخارات مغازه‌دارها این است که ما هنوز قیمت قدیم هستیم، البته این پیشنهادی است که خیلی دوام نخواهد داشت چون قیمت قدیم‌ها هم بالاخره تمام می‌شوند و جایشان را به قیمت جدیدها می‌دهند.
محصولات قیمت قدیم که فروشنده پیشنهاد می‌دهد هم عموماً یا تاریخ گذشته هستند یا مهلت کمی به تاریخ انقضایشان باقی مانده است، با وجود این طرفدارشان زیاد است. چرا؟ می‌گوید: «خب به خاطر اینکه دیگر با این قیمت‌ها نمی‌توانید خرید کنید.» این، کوتاه‌ترین و قانع کننده‌ترین جوابی است که می‌شود شنید. فروشنده ادامه می‌دهد: «همین‌ها هم تمام شود، بعضی استندها را جمع می‌کنیم چون دیگر قیمت‌ها آنقدر بالا می‌رود که فروش کم می‌شود. اینها دیگر ته مانده جنس‌های قبل است. قبلاً شاید مردم به تاریخ مصرف توجه می‌کردند و برایشان مهم بود اما الان بیشتر ترجیح می‌دهند جنس را با قیمت مناسب بخرند. وقتی طرف می‌بیند رژ لبی را که 80 هزار تومان می‌خریده، باید 230 هزار تومان بخرد، دیگر قیدش را می‌زند. فروشگاه‌ها هم نمی‌توانند کلاً جنس نفروشند اما کم کم سراغ عرضه اجناس ارزان قیمت‌تر می‌روند؛ برندهای ناشناخته و ارزان اروپایی و ترک. مشتری هم اولویتش الان این است که کمتر هزینه کند.»
با 10 دقیقه ایستادن کنار استند لوازم آرایشی، می‌شود به صحت حرف‌های فروشنده پی برد. تست می‌کنند و اگر مورد پسند باشد، دیگر معطلش نمی‌کنند چون همان طور که خانم فروشنده می‌گوید، جنس با این قیمت‌ها دیگر پیدا نمی‌شود. فروشگاه بعدی، مثل آن دوتای دیگر، زنجیره‌ای و معروف نیست؛ درواقع یک مغازه کوچک لوازم آرایشی در مرکز تهران است که جنسش به نسبت خودش جور به نظر می‌آید.
«من هرجنسی را که از قبل داشته‌ام، به قیمت قدیم داده‌ام. لوازمی را هم که تاریخش گذشته، راست و درست به مشتری می‌گویم، اما این را هم می‌گویم که تمام شدن تاریخ مصرف، به معنای این نیست که جنس خراب شده. شما در مورد لوازم آرایشی می‌توانید با بو کردن متوجه شوید که فاسد شده یا نه.»
درِ یک قوطی بزرگ کرم صورت را باز می‌کنم. بوی ناخوشایندی از آن به مشام می‌رسد؛ تقریباً شبیه روغنِ مانده. فروشنده لازم می‌بیند توضیح دهد این بو به خاطر آن است که قوطی تستر را بو کرده‌ام و تستر چون درش دائم باز و بسته می‌شود، در مجاورت هوا قرار می‌گیرد و طبیعی است خیلی زود فاسد شود:
«تازه همین تسترها هم خواهان زیاد دارند. من خودم تستر نمی‌فروشم اما خیلی‌ها خواهانش هستند. بعضی مغازه‌ها تستر لاک و رژ لب و لوازم آرایشی دیگر را به قیمتی خیلی کمتر می‌فروشند. حالا یکی حساسیت ندارد و برایش مهم نیست، یکی هم نمی‌پسندد ولی مشکل چندانی از نظر من ندارد. من برای خانم خودم بارها تستر از مغازه برده‌ام خانه و استفاده کرده و راضی هم بوده.»
شاید فکر کنید علاقه به خرید محصولات با قیمت قدیم یا تخفیف خورده، فقط به محصولات آرایشی بهداشتی ختم می‌شود اما اگر به کوچه مروی در خیابان ناصرخسرو تهران سر بزنید، متوجه می‌شوید علاقه‌مندان به قیمت قدیم، در قفسه خوراکی‌های خارجی هم دنبال اجناس جدیدتر به لحاظ تاریخ مصرف می‌گردند.
شکلات‌های فله اوکراینی کیلویی 65 هزار تومان است، همانش را اگر تاریخ گذشته بخواهید بخرید، 40 هزار تومان. انواع سس‌ها و چاشنی‌ها هم با توجه به اینکه چقدر از تاریخ مصرف‌شان گذشته یا چقدر به تاریخ انقضایشان باقی مانده، قیمت گذاری می‌شوند.
چشمم روی قفسه رنگی خوراکی‌ها می‌چرخد. شیشه‌های خاک گرفته، یعنی خیلی وقت است توی فروشگاه به انتظار مشتری باقی مانده‌اند.
«این از خیلی وقت پیش البته رسم بازار بوده. جنس‌هایی که مدت کمی به تاریخ انقضایشان مانده، قیمت‌شان کمتر است. در مورد جنس‌های تاریخ گذشته بهتر است که اصلاً فروخته نشوند، اما هم قدرت خرید مردم پایین آمده و هم مغازه‌دار ضرر می‌کند، خصوصاً الان. به خاطر بالا رفتن قیمت ارز هم مردم نسبت به خرید جنس خارجی، حریص‌تر شده‌اند. در واقع فکر می‌کنند دیگر این جنس‌ها گیرشان نمی‌آید. دروغ چرا، خودمان هم همین جور فکر می‌کنیم؛ شکلات و چای خارجی دیگر با قیمت‌های جدید خریدار ندارد.»
این را یکی از مغازه‌داران کوچه مروی می‌گوید. از مغازه بیرون می‌آیم و صف طویل فلافلی سر کوچه را می‌بینم که تا سنگفرش خیابان ناصرخسرو کش آمده است. کمی آنسوتر داروفروش‌ها بی‌محابا سرشان را نزدیک صورت هر عابری می‌آورند و متاع‌شان را عرضه می‌کنند. سابقه طولانی در قالب کردن داروی تاریخ گذشته به مشتری دارند و این روزها اتفاقاً سرشان را هم بالا می‌گیرند و نیازی هم به دستکاری تاریخ مصرف نمی‌بینند.
اینکه این روزها برای ورود برخی کالاها محدودیت وجود دارد، دلیل خوبی برای سوء استفاده نیست. رزیتا مافی که سال‌هاست خارج از ایران زندگی می‌کند، می‌گوید: «اینجا حتی وقتی که مدت کمی به تاریخ انقضای جنسی مانده، از فروشگاه جمع می‌شود. این کار در مورد لوازم بهداشتی خیلی رایج است چون معلوم است شامپو یا کرمی با آن حجم، مثلاً 20 روزه مصرف نمی‌شود. مواد غذایی هم که دیگر حتی یک ساعت از تاریخ مصرف‌شان گذشته باشد، جمع می‌شود. جنس‌های تاریخ مصرف گذشته یا خراب را معدوم می‌کنند و کسانی که در فروشگاه‌ها کار می‌کنند هم حق ندارند آنها را به خانه ببرند.»
سازمان نظارت بر غذا و داروی وزارت بهداشت بارها اطلاعیه داده و از مردم خواسته کالاهای تاریخ مصرف گذشته را خریداری نکنند، اما همچنان خیلی از فروشگاه‌ها ادعا می‌کنند تاریخ‌های روی برچسب وزارت بهداشت را خیلی نباید جدی گرفت چون فرمالیته است و لااقل در مورد لوازم بی‌ضرری مثل لوازم آرایشی و بهداشتی، صدق نمی‌کند. می‌ماند مصرف‌کننده که دیوارش همیشه کوتاه است؛ از یک طرف نگران سلامت کالاست، از آن طرف نگران بالا رفتن قیمت. اما آیا همه اینها می‌تواند دلیلی باشد برای اینکه تاریخ گذشته‌ها پیشنهاد ویژه فروشنده‌ها شوند؟
