رکورد جهانی در ماراتن کسب‌وکار

با این حال، طی دهه گذشته، میانگین دوران خدمت مدیران عامل، تنها 5 سال بوده است. با این حال، بخش قابل‌توجهی از مدیران را هم می‌توان یافت که مدتی طولانی که شبیه ماراتن دنیای کسب‌وکار به نظر می‌رسد، به فعالیت ادامه داده و 3 برابر میانگین دوران تصدی مدیران دیگر بر سر کار خود باقی می‌مانند. هر چند، زندگی مدیران عامل، ناخوشایند، بی‌رحمانه و کوتاه شده است، 19 درصد از کل آنها توانسته‌اند دست‌کم 10 سال بر سرکار باقی بمانند و میانه دوران تصدی آنها 14 سال است. برخی از این دوندگان مسافت‌های طولانی، بنیان‌گذاران شرکت یا رهبران آینده‌نگری هستند که سازمان‌های خود را متحول کرده و توانسته‌اند 20 سال یا در برخی موارد تا سال‌های طولانی‌تری به فعالیت خود ادامه دهند. تمام آنها دورانی تحسین‌برانگیز در شرکت‌های خود داشته و یک میراث ارزشمند ایجاد کرده‌اند.

اما اکنون که اداره شرکت‌های بزرگ جهان مانند یک مسابقه دو امدادی شده است، زمانی که چوب امدادی به دست دونده بعدی داده می‌شود، چه اتفاقی می‌افتد؟ گاهی پس از خداحافظی یک مدیرعامل قدیمی از شرکت، اتفاقات خوبی رقم می‌خورد. وقتی که 8 سال پیش، بنیان‌گذار اسطوره‌ای شرکت اپل، استیو جابز در پی مشکلات سلامتی، از اداره شرکت کنار رفت و تیم کوک (Tim Cook) به جای او تصدی امور را بر عهده گرفت، نمی‌شد تصور کرد که او بتواند جای خالی جابز را پر کند؛ حتی با آنکه، تیم کوک به‌عنوان مدیر ارشد تولید بسیار موفق عمل کرده بود و شایسته‌ترین وارث جابز به حساب می‌آمد. اما کوک کار خود را به خوبی انجام داد: بازگشت سالانه سرمایه سهامداران از ماه اوت 2011 که او زمام شرکت را در دست گرفت، تا سال 2018، رشد تحسین‌برانگیز 9/ 20 درصدی را تجربه کرده است.

با این حال، همیشه چنین اتفاقی نمی‌افتد و گاهی تغییر مدیران عامل باسابقه، نتایج فاجعه‌باری به دنبال دارد. زمانی که جفری ایملت، پس از 17 سال خدمت، در سال 2017 جنرال الکتریک را ترک کرد، جانشین او، جان فلنری (John Flannery)، از مدیران ارشد باسابقه شرکت یک تحول بزرگ در برنامه‌ها شروع کرد تا مشکلات این گروه صنعتی بزرگ به پایان برسد. اما این برنامه متحول‌ساز به سرعت به خطا رفت و نتایج مالی و گزارش‌های منفی مختلفی از آن به دست آمد. فلنری پس از 14 ماه به دست اعضای هیات مدیره کنار گذاشته شد و لری کالپ، مدیرعامل پیشین شرکت داناهر (Danaher) به جای او انتخاب شد تا اولین فرد در تاریخ 126 ساله جنرال‌الکتریک باشد که از خارج از این شرکت برای تصدی صندلی مدیرعاملی انتخاب می‌شد.

اگر بخواهیم منصفانه صحبت کنیم، معمولا تغییر مدیران عامل باسابقه، نتایجی چنین داستان‌گونه، شدید و پرهیجان بر جای نمی‌گذارد. اکثریت مدیران عامل باسابقه با یک برنامه مشخص، شرکت را ترک می‌کنند و از سال‌ها قبل، جانشین آنها در شرکت مشخص شده و آموزش‌ها و انتقال دانش لازم به او انجام شده است. بسیاری از این دوران گذار با آرامی سپری می‌شود. همان‌طور که در شرکت استارباکس، بنیانگذار و مدیرعامل پرسابقه، هوارد شولتز در سال 2017، جایش را به کوین جانسون، رئیس سابق و مدیرارشد عملیات شرکت داد. در شرکت ونگارد (Vanguard) زمانی که بیل‌مک‌ناب در سال 2018 و پس از 10 سال خدمت، استعفا داد، تیم باکلی، مدیر ارشد سرمایه‌گذاری شرکت به جای او گذاشته شد. در سایر موارد، تغییر مدیرعامل به معنای تغییر مسیر حرکت شرکت است: به‌عنوان مثال، در شرکت دایملر، دیتر زتشه (Dieter Zetsche) پس از 13 سال تصدی شرکت، در سال 2018 و در حالی که براساس برنامه زمان‌بندی شده، 2 سال از دوران خدمت او باقی مانده بود، کنار گذاشته شد. به جای او، اولا کالنوس (Ola Källenius)، رئیس بخش تحقیق و توسعه به کار گماشته شد که سابقه و تخصصش در نوآوری، پویایی و تغییر دیجیتال است.

تجربیات ثبت شده ناشی از تغییرات مدیران عامل باسابقه، محور پژوهش امسال ما بوده است. ما تمام تغییرات مدیران عامل در 2500 شرکت برتر جهان که از سال 2004 تا 2018 اتفاق افتاده را بررسی و تحلیل کرده‌ایم. اما نکته‌ای که در این بین، جلب توجه کرد، مربوط به سال 2018 بود. زمانی که ما داده‌های این سال را به‌طور جداگانه بررسی کردیم، شاهد سطح بسیار بالای تغییرات مدیریتی بودیم که منجر به ثبت یک رکورد جدید شد و نشان داد که این سال، بسیار ناآرام و متلاطم بوده است. بنابراین در این مطلب به بررسی شرایط مدیریتی سال 2018 می‌پردازیم.

تغییرات مدیران عامل در سال 2018

نسبت تغییرات مدیران عامل 2500 شرکت بزرگ جهان در سال 2018 به یک رکورد جدید رسید: 5/ 17 درصد. این رقم، 3 درصد بالاتر از نسبت 5/ 14 درصدی شرکت‌هایی است که در سال 2017 مدیر عامل خود را تغییر داده بودند. با وجود افزایش قابل توجه نسبت تغییرات مدیریتی، نوع آنها (برنامه‌ریزی شده، اجباری یا ناشی از ادغام و تملک شرکت) همچنان با روندهای بلندمدت همخوانی دارد. تغییرات مدیریتی برنامه‌ریزی شده، همچنان دوسوم از کل تغییرات مدیران عامل شرکت‌های بزرگ را تشکیل می‌دهند. نسبت کلی تغییرات اجباری در راس شرکت‌ها در سطح 20 درصد و در همان راستای روندهای اخیر است. اما دلایل اخراج مدیران عامل در سال 2018، فرق کرده است. برای اولین بار در کل تاریخچه این پژوهش است که تعداد مدیران عامل برکنار شده به دلیل خطاهای اخلاقی‌شان از تعداد اخراج‌های ناشی از مسائل مالی یا اختلاف با هیات‌مدیره، بیشتر می‌شود.

(ما خطاهای اخلاقی منجر به برکناری مدیران عامل را یک رسوایی یا برخوردی نادرست توسط مدیرعامل یا سایر کارکنان تعریف می‌کنیم. مثال‌هایی از خطاهای اخلاقی در شرکت‌ها: کلاهبرداری، رشوه، دادوستدهای داخلی، بروز فجایع زیست‌محیطی، رزومه‌های غیرواقعی و رسوایی‌های اخلاقی.) رشد این نوع از برکناری‌ها را باید در روندهای اجتماعی و دولتی مختلفی بررسی کرد. یکی از آنها مداخله‌های دولتی سختگیرانه‌تر و اجرای قانون است. یکی دیگر از روندهای منجر به افزایش برکناری‌های اخلاقی، فشارهای جامعه برای شفافیت و مسوولیت‌پذیری بیشتر در مورد آزار و اذیت‌های جنسی است. شکل‌گیری جنبش «من هم» (me too) یکی از مواردی است که تغییرات ناشی از خطاهای اخلاقی را به شدت افزایش داده است. چنین جنبش‌هایی در کنار گرایش طبیعی اعضای هیات مدیره شرکت‌ها باعث شده تا لغزش‌ها و اشتباه‌های مدیران ارشد و مدیران عامل تحمل نشوند. حضور روزافزون و افزایش قدرت سرمایه‌گذاران عمل‌گرا یا دغدغه‌مند (گروه‌هایی مانند فعالان اجتماعی و مدنی و محیط‌زیست و... که حجم قابل‌توجهی از سهام یک شرکت را می‌خرند تا بر تصمیم‌گیری‌های آن اثر بگذارند)، از دیگر عوامل نرخ بالای تغییرات مدیران عامل است.

منــاطـق، صنــایـع و ویژگی‌های جمعیت‌شناسی

تغییر در پست مدیریت عاملی شرکت‌ها در سال 2018، در تمام مناطق جهان، به جز چین، رشد کرده است. میزان افزایش این تغییرات در اروپای غربی بسیار شدیدتر بوده است. میزان تغییرات در کشورهایی که به‌عنوان «سایر اقتصادهای بالغ» نام‌گذاری شده‌اند (شامل استرالیا، شیلی و لهستان) بالاتر از تمام مناطق و برابر با 9/ 21 درصد گزارش شد. تغییرات مدیریتی در برزیل، روسیه و هند هم تقریبا به همان اندازه زیاد بود و 6/ 21 درصد شرکت‌های بزرگ این کشورها هم در سال 2018 اقدام به تغییر مدیران عامل خود کردند. نرخ بالای تغییرات مدیریتی بعدی، مربوط به اروپای غربی بود (8/ 19 درصد) و آمریکای شمالی کمترین تغییرات مدیریتی را نسبت به مناطق دیگر داشته است (7/ 14 درصد). در بین صنایع، میزان تغییرات مدیریتی در شرکت‌های خدمات ارتباطی و مخابرات (5/ 24 درصد) بیش از بقیه بوده و پس از صنایع مواد اولیه (3/ 22 درصد) و انرژی (7/ 19 درصد) قرار داشته‌اند. صنعت سلامت و مراقبت‌های پزشکی با 6/ 11 درصد تغییرات مدیریتی در شرکت‌های بزرگ خود، کمترین تغییرات را بین تمام صنایع تجربه کرده است.

نسبت مدیران عاملی که در سال 2018 از خارج از شرکت‌ها انتخاب شدند، پایین‌ترین رقم از سال 2007 به بعد بود (17 درصد). همچنین برای اولین بار در 6 سال گذشته بود که مدیران عامل انتخاب شده از افراد داخل شرکت، عملکرد بهتری نسبت به مدیران عامل خارجی به ثبت رساندند. از بین مدیران عاملی که در سال 2018، میزهای خود را ترک کردند، مدیران عامل داخلی توانستند به‌طور میانه، 8/ 0 درصد بازگشت سرمایه بیشتری برای سرمایه‌گذاران شرکت‌هایشان به دست آورند. این عملکرد مدیران عامل داخلی نسبت به مدیران عامل انتخاب شده از خارج از شرکت‌ها، یادآور دوران سال 2000 تا 2012 است؛ زمانی که مدیران عامل داخلی در 10 سال از 13 سال، عملکرد بهتری نسبت به همتایان خارجی خود داشتند.

میانه دوران خدمت و سن مدیران عامل در سال‌های اخیر تغییر خاصی نکرده است. همچنان میانه دوران خدمت مدیران عامل در یک شرکت بزرگ جهان، 5 سال است. همچنین میانه سن شروع به کار مدیران عامل در این شرکت‌های بزرگ، 53 سال است که تقریبا در یک دهه گذشته ثابت بوده است. اما نسبت شروع به کار مدیران عاملی که پیش از این نیز سابقه مدیرعاملی داشته‌اند، در چند سال گذشته در حال افزایش بوده است. این روند به ویژه در اروپای غربی به چشم می‌خورد که 39 درصد از مدیران عامل جدید انتخاب شده سال 2018 آنها از مدیران عامل باسابقه بوده‌اند. این روند می‌تواند به معنای آن باشد که شرکت‌ها دیگر تمایل چندانی به ریسک ندارند و ترجیح می‌دهند مدیران عامل خود را از بین افرادی انتخاب کنند که سابقه فعالیت در آن سطح را داشته‌اند.

مدیران عامل زن

از بین مدیران عامل جدید انتخابی در سال 2018، تنها 9/ 4 درصد آنها زن بودند. این رقم، اندکی افت در نسبت زنان در تصدی‌ صندلی مدیرعاملی شرکت‌های بزرگ را نسبت به سال 2017 (با 6 درصد) نشان می‌دهد که سهم زنان به بیشترین سطح در تمام تاریخ رسید. با این حال، همچنان روند صعودی به‌کارگیری زنان به‌عنوان مدیر عامل شرکت‌ها ادامه دارد. پایین‌ترین سهم زنان از شروع مدیریت عاملی شرکت‌های بزرگ، یک‌درصد در سال 2008 بوده است. اما بر خلاف 2017 که ثبت رکورد در سهم زنان از اداره شرکت‌های بزرگ، ناشی از سهم 1/ 9 درصدی آنها از کل مدیران عامل جدید آمریکا و کانادا بود، در سال 2018، سهم بالای زنان در اداره شرکت‌ها ناشی از افزایش چشمگیر این نسبت در برزیل، روسیه، هند، چین و سایر اقتصادهای در حال ظهور بوده است. در بین صنایع، خدمات شهری بیشترین سهم از ورود زنان به راس شرکت‌ها را داشته‌اند (5/ 9 درصد) و پس از آن خدمات ارتباطات و مخابرات (5/ 7 درصد) و مالی (4/ 7 درصد) قرار داشته‌اند. کمترین سهم؟ هیچ زنی در سال 2018 به‌عنوان مدیرعامل یک شرکت تولیدی یا فناوری اطلاعات (از بین 2500 بزرگ جهان) انتخاب نشده است.