الهام کریمی؛ کارشناس ارشد تغذیه
بیماری مسمومیت غذایی که به‌طورمعمول به‌عنوان مسمومیت غذایی شناخته می‌شود درنتیجه خوردن غذای آلوده و در بعضی موارد آغشته به سموم است.
بیشترین نشانه‌های مسمومیت غذایی شامل استفراغ، حالت تهوع و اسهال هستند.
اگرچه این عوارض ناخواسته هستند اما مسمومیت غذایی یکی از بیماری‌های بسیار رایج است.
بطوریکه بر اساس مرکز کنترل و جلوگیری بیماری‌ها (C.D.C) از هر 6 آمریکایی 1 نفر سالانه با مسمومیت غذایی مواجه می‌شود.
نشانه‌های مسمومیت غذایی
نشانه‌ها بسته به منبع عفونت متفاوت است. ظاهر شدن نشانه‌ها به زمان احتیاج دارد که بسته به منبع عفونت دارد و این بازه زمانی ممکن است از یک ساعت تا 28 روز طول بکشد.
نشانه‌های معمول مسمومیت غذایی معمولاً مشاهده سه نشانه از نشانه‌های زیر هست:
دل‌پیچه
گرفتگی‌های شکمی
اسهال
تهوع
کم‌اشتهایی و کم شدن میل به غذا خوردن
تب
خفیف
ضعف
استفراغ
سردرد
دهان خشک
نشانه‌های مهم
نشانه‌های مسمومیت غذایی که تهدیدکننده جان بیمار هستند عبارت‌اند از:
اسهال مداوم بیش از سه روز
تب بالاتر از 37 درجه
بروز اختلال در دید
درصورتی‌که با هر یک از این مشکلات مواجه شدید حتماً باید هر چه سریع‌تر به دکتر مراجعه نمایید.
باکتری‌ها
باکتری‌ها یکی از بیشترین علل مسمومیت غذایی هستند.
باید بدانیم که سالمونلا و ایکولای بزرگ‌ترین مسمومیت غذایی هستند.
کامفیلوباکتر هم باکتری شناخته‌شده دیگری است که باعث مسمومیت غذایی می‌شود.
انگل‌ها
مسمومیت غذایی ناشی از انگل‌ها مثل مسمومیت باکتریایی معمول نیستند. اما بسیار خطرناک هستند.
توکسوپلاسموز انگلی است که بیشترین شیوع را در مسمومیت غذایی دارد.
این انگل در بدن گربه یافت می‌شود و از گربه منتقل می‌شود. انگل‌ها می‌توانند در سیستم گوارش شما برای سالها زندگی کنند.
این انگل موجب تضعیف سیستم ایمنی فرد شده وزنان باردار با عوارض جدی این انگل مواجه هستند بطوریکه منجر به سقط‌جنین در آن‌ها می‌شود.
ویروس‌ها
مسمومیت غذایی همچنین می‌تواند توسط ویروس ایجاد شود.
طبق گزارش‌های بهداشت جهانی ویروس‌هایی که به دستگاه عصبی آسیب می‌رسانند سالانه موجب بروز 11 میلیون مورد مسمومیت غذایی می‌شوند که در بسیاری موارد حتی می‌توانند کشنده باشند.
از موارد کمتر معمول می‌توان به Sapovirus، Rotavirus، Astrovirus اشاره نمود. نمونه دیگرمی توان به ویروس هپاتیت A اشاره نمود که توسط غذا منتقل می‌شود.
غذا چگونه آلوده می‌شود؟
پاتوژن‌ها می‌تواند تقریباً در غذایی که انسان می‌خورد یافت شوند اگرچه گرم کردن غذا پاتوژن‌ها را قبل از رسیدن به بشقاب غذایی می‌کشد.
غذاهایی که خام مصرف می‌شوند منشأ مسمومیت غذایی هستند به خاطر اینکه فرایند پخت بر روی آن‌ها انجام نمی‌گیرد از عمده‌ترین دلایل آلودگی غذایی، عدم رعایت بهداشت فردی هنگام تهیه غذاست.
گوشت‌ها، تخم‌مرغ‌ها و محصولات لبنی به‌طورمعمول در اثر آلودگی‌های محیطی، موجب بیماری می‌شوند.
آب ممکن است بامیکروارگانیسهای زیادی آلوده بوده و موجب مسمومیت شود.
چه کسانی در معرض مسمومیت غذایی هستند؟
به‌طورمعمول هر فردی مستعد ابتلا به مسمومیت غذایی است. بر اساس اعداد و ارقام نشان داده‌شده است که تقریباً هر کس یک‌بار در زندگی با مسمومیت غذایی مواجه شده است.
برخی از ژن‌ها مستعدتر بوده و بیشترین ریسک مسمومیت رادارند. افرادی که مشکل ضعف سیستم ایمنی داشته یا به بیماری‌های اتوایمیون مبتلا هستند احتمال آسیب‌پذیری از آلودگی در آن‌ها بیشتر است.
بر اساس یافته‌های مایو کلینیک، زنان باردار نیز به دلیل اینکه بدنشان در حال تغییر است بیشتر در معرض خطر هستند.
همچنین افراد سالخورده نیز با ریسک بیشتری از مسمومیت غذایی روبرو هستند زیرا دستگاه ایمنی آن‌ها سریع به عفونت‌های بدنشان واکنش نشان نمی‌دهد.
بچه‌ها نیز جزء افراد پرخطر هستند زیرا دستگاه ایمنی آن‌ها به‌اندازه بزرگ‌سالان گسترش نیافته است و به همین خاطر است که کودکان کم سن و سال‌تر سریع‌تر در معرض دهیدراتاسیون و کم‌آبی ازجمله حالت تهوع و اسهال قرارمی‌گیرند.
مسمومیت غذایی چگونه مداوا می‌شود؟
مسمومیت غذایی معمولاً سرپایی مداوا شده و نکته مهم در ادامه درمان اولیه، آب‌رسانی کافی به بدن می‌باشد که باید در منزل حتماً موردتوجه قرار گیرد تا بدن به تعادل هیدراته اولیه بازگردد.
نوشیدنی‌های حاوی الکترولیت بالا می‌تواند برای این مسمومیت غذایی مفید باشد.
آبمیوه‌های طبیعی ازجمله آب نارگیل می‌تواند شمارا هیدراته نگه دارد و برای رفع خستگی شما مفید باشد.
(از کافئین پرهیز کنید) قهوه، نسکافه، ...(زیرا ممکن است به دستگاه گوارش شما آسیب برساند.
چای‌های گیاهی و طبیعی ازجمله چای بابونه، چای نعناع، فلفل و چای کوهی می‌تواند باعث برطرف کردن کم‌آبی در بدن شود.
مصرف این نوشیدنی‌های سالم شدت بیماری را کاهش می‌دهد.
باید توجه داشت که این افراد باید استراحت کافی را حتماً مدنظر داشته باشند.
پرهیزات غذایی
در هنگام مسمومیت بهترین راهکار پرهیز موقت از خوردن مواد غذایی متنوع و چرب و سنگین است تا هنگامی‌که حالت تهوع و اسهال به‌طور کامل رفع شود.
بهتر است آهسته‌آهسته به برنامه غذایی معمول خود برگردید و در شروع غذاهای کم‌چرب و سبک میل شود.
برای جلوگیری از پیچش و درد و ناراحتی شکمی بهتر است از مصرف لبنیات به‌خصوص شیر و پنیر و غذاهای چرب پرهیز کنید.
مسمومیت غذایی چگونه تشخیص داده می‌شود؟
پزشک اغلب با توجه به نشانه‌های ظاهری موجود قادر به تشخیص می‌باشد اما در موارد شدیدتر برای تشخیص دقیق نوع میکروارگانیسم باید آزمایشات خونی برای بیمار تجویز شود.
در بعضی موارد هم آزمایش بر روی غذای مشکوک به آلودگی انجام می‌گیرد. همچنین پزشک ممکن است با آزمایش ادرار یا ارزیابی میزان دهیدراتاسیون بدن شما مسمومیت غذایی را تشخیص دهد.
سایر غذاهای ممنوعه
* غذای دارای چاشنی بالا
* غذاهای حاوی شکر بالا
* غذاهای پر ادویه
* غذاهای سرخ‌شده و سرخ‌کرده
* (کافئین) آب گازدار، نوشیدنی‌های انرژی‌زا، قهوه و نسکافه
* الکل و نیکوتین
خوشبختانه مسمومیت غذایی اگر به‌موقع شناسایی و تحت درمان قرار گیرد زیاد طول نکشیده و ظرف 24 ساعت نشانه‌های حاد برطرف می‌شوند.
بهترین راه برای جلوگیری از مسمومیت غذایی نگهداری غذا درجای مناسب است. همچنین خودداری از خوردن هرگونه غذایی نامطمئن بسیار مهم است.
برخی از غذاها مسمومیت‌زا هستند و به‌اصطلاح بیشتر باعث مسمومیت غذایی می‌شود.
ازجمله: گوشت، ماکیان، تخم‌مرغ صدف. اگر این غذاها با دست آلوده شستشو داده شوند یا در تماس با سطح آلوده قرار بگیرند امکان وقوع مسمومیت غذایی بیشتر است.
سوشی و ماهی‌هایی که خام سرو می‌شوند، گوشت‌هایی که خوب حرارت ندیده و پخته نشده‌اند.
شیر غیرپاستوریزه، پنیر غیرپاستوریزه، سبزیجات و میوه‌جات خام و خوب شسته نشده همگی احتمال مسمومیت‌زایی دارند.
توصیه‌های مهم
نکته بسیار مهم این است که به خاطر داشته باشید همیشه قبل از خوردن و تهیه غذا دست‌هایتان را خوب بشوئید و بخصوص هنگام مصرف مواد پروتئینی نظیر گوشت و تخم‌مرغ دقت کافی ازنظر پخت آن‌ها را، در نظر بگیرید.
بیشتر بخوانید:
