به گزارش ایسنا، جایزه‌های ادبی یکی از فعالیت‌هایی است که موجب شناخت کتاب‌های برتر با توجه به اهداف و معیارهای برگزارکنندگان جایزه‌ها می‌شود. در ایران نیز این جایزه‌ها با توجه به معیارهای‌شان به بررسی کتاب‌ها و معرفی برترین‌ها می‌پردازند.
در ادامه مروری داریم بر برگزاری جایزه‌های ادبی و برگزیدگان آن‌ها در سال 98. این در حالی است که شیوع ویروس کرونا بر همه بخش‌های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی تاثیر گذاشته است؛ از جمله در بخش فرهنگی موجب تعطیلی نشست‌های ادبی و برگزار نشدن مراسم پایانی جایزه‌های ادبی شده است.
***
کتاب سال جمهوری اسلامی ایران یکی از جوایزی است که توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برگزار می‌شود. امسال نیز سی‌وهفتمین دوره این جایزه و بیست‌وهفتمین دوره جایزه جهانی کتاب سال در بهمن‌ماه و با حضور حجت‌الاسلام والمسلمین حسن روحانی، رئیس‌جمهور برگزار شد.
درست است که این جایزه پیش از اعلام شیوع ویروس کرونا در ایران برگزار شد، اما از آن بی‌تاثیر نبود؛ یکی از برگزیدگان جایزه جهانی کتاب سال از کشور چین بود که به دلیل شیوع این ویروس نتوانست در مراسم پایانی جایزه شرکت کند.
آثار برگزیده سی‌وهفتمین دوره جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران به این شرح معرفی شدند: «مکاسب محرمه» تألیف علیرضا اعرافی، «فلور گیلان» گردآوری و تألیف ولی‌الله مظفریان، «فلور ایران» شمارۀ 145 تیرۀ پروانه‌آسا (fabaceae) جنس گون III(Astragalus III) تألیف علی‌اصغر معصومی، ویراستار: مصطفی اسدی و علی‌اصغر معصومی، «اندازه‌گیری باقی‌مانده آفت‌کش‌ها در محصولات کشاورزی: مبانی و روش‌ها» تألیف خلیل طالبی‌جهرمی و سیداحسان ترابی، «فلزات سنگین در خاک» تألیف برایان جی. آلوویت با ترجمه امیر فتوت، «رارا» سروده پانته‌آ صفائی‌بروجنی، «به رنگ دانوب» سروده واهه آرمن، «نظریه و نقد ادبی: درسنامه میان‌رشته‌ای» از تألیف حسین پاینده، «بومی‌سازی رئالیسم جادویی در ایران» نوشته محمد حنیف و محسن حنیف، «کتاب چهارخطی:کندوکاوی در تاریخ رباعی فارسی» اثر سیدعلی میرافضلی، « پندها و عبرت‌ها از بناها و آثار تاریخی مصر» از تقی‌الدین احمد بن علی بن عبدالقادر بن محمد مقریزی با ترجمه پرویز اتابکی، «نقاشی قهوه‌خانه؛ خاطرات کاظم دارابی متهم دادگاه میکونوس» تحقیق و تألیف محسن کاظمی و «دروازه مردگان 1: قبرستان عمودی» نوشته حمیدرضا شاه‌آبادی.
همچنین دبیرخانه بیست و هفتمین دوره جایزه جهانی کتاب سال جمهوری اسلامی ایران اسامی آثار برگزیده این دوره را این‌گونه اعلام کرد: «خدای‌نامگ: شاهنامۀ فارسیِ میانه» از یاکو هِمین-آنتیلا، »مبانی طبیعیات ابن سینا: منابع یونانی و نوآوری‌های عربی» از آندرئاس لَمِر، «چرخش روسیه به‌سمت ایران: شرق‌شناسی در دیپلماسی و خدمات اطلاعاتی» اثر دِنیس وُلکوف، «مطالعاتی در باب تاریخ عقلانیت در ایران باستان: ادای سهمی به نظریۀ عصرِ محوری» نوشته گوتز کونیگ، هاراسویتز فرلاگ، «حمل و هستی‌شناسی: مطالعات و متون در باب خوانش‌های سینوی و پساـ سینوی از مقولات ارسطو» از اَلِکْساندِرکالبارْزیک و «تاریخ قصه‌نویسی ایران: از اوستا تا قرن 21 میلادی» از مو هونگ یان.
جایزه «مهرگان» دیگر جایزه‌ای است که امسال تا مرحله معرفی نامزد پیش رفت و مراسم پایانی آن بر اساس اعلام دبیرخانه، به خاطر حوادث آبان‌ماه به تعویق افتاد.
نامزدی‌ها نهایی این جایزه به این شرح اعلام شده‌اند:
فهرست بلند 21 رمان برگزیده جایزه مهرگان ادب - دوره نوزدهم و بیستم (به نظم الفبایی): «آتش زندان» از ابراهیم دمشناس، «آخرین روزهای زندگی هلاله» اثر عطاء نهایی (رضا کریم‌مجاور)، «آقا رضا وصله‌کار» نوشته مهیار رشیدیان، «بازگشت» اثر گلی ترقی، «بند محکومین» از کیهان خانجانی، «پدرکشی» نوشته ملاحت نیکی، «راهنمای مردن با گیاهان دارویی» از عطیه عطارزاده، «سرزمین عجایب» از جعفر مدرس صادقی، «شکوفه عناب» نوشته رضا جولایی، «شمسیه لندنیه» از سیدعلی میرفتاح، «ط» از زاهد بارخدا، «غروبدار» نوشته سمیه مکیان، «کتاب خم» اثر علیرضا سیف‌الدینی ، «کفتار» از مرتضی فخری، «کوچ شامار» نوشته فرهاد حیدری گوران، «گفتن در عین نگفتن» اثر جواد مجابی، «ما را با برف نوشته‌اند» نوشته نسیم توسلی، «ماخونیک» از محسن فاتحی، «موزه اشیاء آشغالی» از تکتم توسلی، «هشت پیانیست»
از مهدی بهرامی و «یک دایره چرکین» نوشته شهلا سلیمانی.
فهرست بلند 21 مجموعه داستان برگزیده جایزه مهرگان ادب - دوره نوزدهم و بیستم (به نظم الفبایی)
«آه ای مامان» اثر احمد حسن‌زاده، «آهوانی» از مهدی محبی کرمانی، «اسپارانی» نوشته امیرعلی ریاحی، «او» اثر محمد کلباسی، «با شب یکشنبه» از محمدرضا صفدری، «بوطیقای شیطان» نوشته علیرضا لبش، «توت‌فرنگی‌های اهلی» نوشته مهدی قلی‌نژاد ملکشاه، «تونل» از فرهاد کشوری، «جغد برفی» از فاطمه مهرخان سالار، «جیرجیرک‌های باغ قوام‌السلطنه» اثر لیلا فلاح، «خاطرات یک دروغگو» اثر نسیم وهابی، «خدا مادر زیبایت را بیامرزد» نوشته حافظ خیاوی، «دوازده نت برای سکوت» اثر کیوان صادقی، «رژ قرمز» نوشته سیامک گلشیری، «رنگ‌ها» از محبوبه میرقدیری، «روزگار شاد و ناشاد محله‌ی نفت‌آباد» از قباد آذرآیین، «روزی می‌روی» نوشته عادل قلی‌پور، «زخم شیر» از صمد طاهری، «زن غمگین» اثر محسن عباسی، «شرط‌بندی روی اسب مسابقه» نوشته امیرحسین خورشیدفر و «قنادی ادوارد» از آرش صادق‌بیگی .
پانزدهمین دوره جایزه ادبی «واو» (بهترین رمان متفاوت سال) نیز بدون مراسم پایانی برگزار شد و برگزارکنندگان جایزه رمان «در عمق یک و نیم‌متری» نوشته هانیه سلطان‌زاده را به عنوان بهترین رمان متفاوت خود در سال ١٣٩٦ معرفی کردند.
همچنین رمان «راهنمای مردن با گیاهان دارویی» نوشته عطیه عطارزاده به عنوان رمان شایسته تقدیر معرفی شد.
نوزدهمین دوره جشنواره «شهید حبیب غنی‌پور» هم قرار بود در اسفند 98 برگزار شود اما به دلیل شیوع ویروس کرونا مراسم پایانی آن به زمان دیگری موکول شد.
نامزدهای بخش رمان بزرگسال، نوجوان و کودک این جایزه به شرح زیر معرفی شده‌اند:
«احضاریه» نوشته علی موذنی، «گزارش اندوه» اثر محمود جوانبخت، «پس از بیست سال» نوشته سلمان کدیور و «مثل شیشه مثل سفال» اثر نرگس فرجاد امین.
«قبرستان عمودی» نوشته حمیدرضا شاه‌آبادی، «خواب پلنگ» اثر نوشته هادی حکیمیان، «لبخندی برای سوفیا» از محمدرضا مرزوقی، «اشباح جنگل سوخته» نوشته مهدی رجبی، «پنج رییس کوتوله» اثر مهدی میرکیانی، «من از دکمه می‌ترسم» نوشته هدی حدادی، مجموعه دوجلدی «وقتی ما نیستیم» («اژدهای آزمایشگاه» و «آتشفشان آزمایشگاه») اثر آویسا شرقی.
«کفش‌های بافتنی» نوشته کلر ژوبرت، «سنگریزه‌های بدون اسم» از سیدنوید سیدعلی‌اکبر، «بچه فیلی که خیلی گم شده بود» نوشته مجید راستی و «دریای من کو» از سوسن طاقدیس.
چهاردهمین جایزه کتاب سال شعر به انتخاب «خبرنگاران» دیگر جایزه سال گذشته بود. مراسم پایانی این دوره، طبق روال هرساله، قرار بود در نیمه دوم اسفندماه برگزار شود، اما بنا بر اعلام، با توجه به وضعیت شیوع ویروس کرونا و فراهم نبودن شرایط هرگونه گردهمایی، درصورت بهبود اوضاع، در نیمه دوم فروردین یا اردیبهشت‌ماه سال آتی برگزار خواهد شد.
کتاب‌های زیر به‌عنوان نامزدهای دریافت تندیس کتاب سال این دوره از جایزه شعر «خبرنگاران» معرفی شده‌اند:
«به رنگ دانوب» سروده واهه آرمن، «پشیمانم کن» سروده عباس صفاری، «سه‌گانه خاورمیانه» از گروس عبدالملکیان، «و احتمال چاقوی ابراهیم» سروده سیدرضا ملکی و «هفتاد کشیش یخی» اثر علی نجفی
در بخش ویژه شاعران بدون کتاب هم این افراد از میان شاعران فارسی‌زبان شرکت‌کننده از شهرها و استان‌های مختلف که تاکنون در ایران کتاب شعر منتشر نکرده اما به‌اندازه یک کتاب، شعر دارند، به‌عنوان نامزد معرفی شده‌اند: فاطمه بیرانوند، احمد پورنجاتی، پویان جمالی کاظمی، حسن جنت‌مکان، روح‌الله چراغ‌زاده، حمیدرضا ظرافت، مهران عزیزی و علی مشکات.
جایزه «جلال آل احمد» نیز از جایزه‌های برگزارشده سال 98 بود که دوازدهمین دوره خود را پشت سر گذاشت. جایزه جلال معمولا در زادروز جلال آل احمد و در دوم آذرماه برگزار می‌شد اما در سال 98 با تاخیر بیست‌روزه برگزار شد. دیگر حاشیه این جایزه انصراف قباد آذرآیین با رمان «فوران» بود، البته او یک بار انصرافش را پس گرفت، ولی در نهایت دوباره انصرافش را اعلام کرد.
برگزیدگان و شایسته‌های تقدیر بخش‌های مختلف این جایزه به شرح زیر معرفی شدند:
«بومی‌سازی رئالیسم جادویی در ایران» به قلم محمد حنیف و محسن حنیف، «نظریه و نقد ادبی میان‌رشته‌ای» به قلم حسین پاینده (برگزیده بخش نقد ادبی)، «درباره مانایی و میرایی» به قلم احمد شاکری (شایسته تقدیر بخش نقد ادبی)، «افتاده بودیم در گردنه حیران» به قلم حسین لعل بذری (شایسته تقدیر بخش داستان کوتاه)، «دور زدن در خیابان یکطرفه» به قلم محمدرضا مرزوقی و «وضعیت بی‌عاری» به قلم حامد جلالی (شایسته تقدیر بخش داستان بلند و رمان)، «نقاشی قهوه‌خانه» نوشته محسن کاظمی»(برگزیده بخش مستندنگاری)و «قطارباز» نوشته احسان نوروزی (شایسته تقدیر بخش مستندنگاری).
همچنین چهاردهمین جشنواره «شعر فجر» در سال 98 و در استان سیستان و بلوچستان برگزار شد که با حاشیه‌هایی در بخش ویژه این جشنواره همراه بود.
برگزیدگان چهاردهمین جشنواره شعر فجر در بخش‌های مختلف به این شرح معرفی شدند:
«دل تو برد شرط را» سروده فاطمه سالاروند و «مگر لب زیپ دارد» سروده غلامرضا بکتاش(شایسته تقدیر بخش شعر کودک و نوجوان)، «به رنگ دانوب» سروده واهه آرمن و «را را» سروده پانته‌آ صفایی(برگزیده بخش شعر بزرگسال)، «کتاب چهارخطی» (کند و کاوی در تاریخ رباعی فارسی) نوشته سیدعلی میر افضلی(برگزیده بخش درباره شعر).
بخش «بخش ویژه شعر جوان» چهاردهمین جشنواره شعر فجر پس از اعلام برگزیدگان این بخش؛ محمد مهدی احمدی (افغانستان)، امید ادهمی (فسا)، میلاد پشاآبادی (کرمانشاه)، محمد حسن‌زاده (تهران)، غلام عباس حسینی (کشور افغانستان)، آرزو سبزوار قهفرخی (بروجن) وسارا متقی (رشت)، با حرف و حدیث‌هایی از جانب برخی از رسانه‌ها درباره یکی نامزدها مواجه شد به نحوی که برگزارکنندگان این جایزه تصمیم به برگزار نکردن این بخش گرفتند، البته در اعلام رسمی عنوان شد «نظر به ابهامات مطرح‌شده درباره این بخش، بخش ویژه شعر جوان پس از بررسی‌های لازم در فرصت دیگری برگزار خواهد شد» اما تاکنون چیزی در این‌باره اعلام نشده است.
هفدهمین دوره جشنواره «قلم زرین» به رسم هرساله این جایزه، در آستانه روز قلم برگزار شد. داوران جشنواره «قلم زرین» با بررسی کتاب‌های منتشرشده در سال 1397، برگزیدگان و شایستگان را در بخش‌های مختلف به شرح زیر اعلام کردند:
«آبنبات گنده» سروده طیبه شامانی (شایسته تقدیر بخش شعر کودک)، «باران تمشک» نوشته مصطفی فعلگری و «پس از ٢٠ سال» نوشته سلمان کریمی (شایسته تقدیر بخش داستان بزرگسال )، «خواب پلنگ» نوشته نوشته هادی حکیمیان (شایسته تقدیر داستان کودک و نوجوان)، «سنجش منابع تاریخی شاهنامه» نوشته فرزین غفوری و «بومی‌سازی رئالیسم جادویی در ایران» نوشته محمد و محسن حنیف (برگزیده بخش «نقد و پژوهش ادبی)» ، مجموعه شعر «از پیله تا پروانگی» اثر محمدرضا روزبه و «آن‌جا که نامی نیست» نوشته یوسفعلی میرشکاک (برگزیده بخش شعر بزرگسال).
هجدهمین دوره مسابقه داستان‌نویسی «صادق هدایت» هم در سال 98 بدون مراسم پایانی برگزار شد و برندگان نهایی این دوره از مسابقه به این ترتیب اعلام شدند:
دلارام دلنواز نویسنده داستان «شاید شانس با من یار شود» نفر اول، و سه نفر بعدی که در مقام دوم قرار گرفتند: مهسا اسدپور نویسنده داستان «تصویر نفردوم از راست»، متینه ایقائی نویسنده داستان «پوشیده در برگ‌ها»، راضیه مهدی‌زاده نویسنده داستان «زندگی جای دیگری است».
جایزه ادبی «هفت اقلیم» دیگر جایزه ادبی بود که در سال 98 برگزار شد و هشتمین دوره خود را پشت سر گذاشت، البته مراسم پایانی این جایزه قرار بود اسفند 97 برگزار شود که به خاطر جابه‌جایی این موسسه با دو ماه تاخیر برگزار شد.
«روی خط چشم» نوشته پیمان هوشمندزاده و «شکارچیان در برف» نسیبه فضل‌الهی شایسته تقدیر و «خاطرات یک دروغگو» نوشته نسیم وهابی به عنوان برگزیده مجموعه داستان و « راهنمای مردن با گیاهان دارویی» عطیه عطارزاده به عنوان برگزیده بخش رمان این دوره از جایزه «هفت اقلیم» شناخته شدند.
مراسم پایانی نهمین دوره این جایزه هم که قرار بود، هفته اول اسفند برگزار شود، به خاطر شیوع ویروس کرونا، به زمان دیگری موکول شد. البته نامزدهای این جایزه در دو بخش مجموعه داستان و رمان به این شرح اعلام شده‌اند:
«افتاده بودیم در گردنه‌ی حیران» نوشته حسین لعل بذری، «پشت فرودگاه» از محمود رضایی، «جغد برفی» اثر فاطمه مهر خان سالار، «حامله و امپراتور» نوشته هومن نحوی، «سگی در خانه‌ی یک آنارشیست دست دوم» اثر احمد آرام، «قنادی ادوارد» اثر آرش صادق بیگی و «هفت گنبد» از محمد طلوعی.
«خاموش خانه» نوشته ساناز زمانی، «سرباز کوکی‌ها» از مجید همتی متین، «قوها انعکاس فیل‌ها» از پیام ناصر، «کاکا کرمکی» اثر سلمان امین، «کتاب خم» نوشته علیرضا سیف‌الدینی، «نامه سرمدی» نوشته محمدرحیم اخوت و «هشت پیانیست» از مهدی بهرامی.
پنجمین دوره جایزه شعر «احمد شاملو» دیگر جایزه ادبی سال 98 بود. مراسم پایانی این جایزه هر سال در تاریخ 21 آذر، در سال‌روز تولد این شاعر برگزار می‌شد که امسال برگزار نشد.
جایزه شاملو در بیانیه‌ای اعلام کرد این جایزه امسال برگزیده‌ای نخواهد نداشت و هیأت داوران دو مجموعه شعر «و من فقط نگاه می‌کنم» سروده افسانه مرادی و «سفرِ سَفر» سروده وحید داور را شایسته تقدیر دانستند.
جایزه ادبی «الوند» (کتاب سال شعر الوند و جایزه ویژه انجمن علمی نقد ادبی ایران) شهریورماه سال 98 دومین دوره برگزاری خود را پشت سر گذاشت.
در این جایزه فرامرز سه‌دهی با مجموعه شعر «فنجان شکسته در پاییز فروپاشی» به عنوان برگزیده تندیس «کتاب سال شعر» و محمدرضا ترکی با مجموعه شعر «سال‌های بی‌ترانگی» به عنوان برگزیده تندیس ویژه «انجمن نقد ادبی ایران» معرفی شد. از حسنا محمدزاده با کتاب «پری روز» نیز در این بخش تقدیر شد.
دومین دوره جایزه «ارغوان»که با پذیرش داستانِ کوتاه به دنبال کشف و معرفی استعدادهای جوان است در خردادماه سال گذشته برگزار شد.
نفرات اول تا دهم این جایزه، به این ترتیب معرفی شدند: زهرا گودرزی، عظیمه کنعانی، سیده فاطمه حجازیان، کاظم حاجی آقایی، منوچهر زارع پور، فیروزه زارع، محمدصادق افشاری ،محمدرضا عزیزی، آرمیتا زراسی و زینب قربانی.
سومین دوره جایزه ادبی «احمد محمود» هم قرار بود در سال 98 برگزار شود. اعلام شده بود این جایزه به دلیل برخی مشکلات با دو ماه تاخیر در اسفندماه برگزیدگان خود را معرفی خواهد کرد.
نامزدهای بخش رمان و مجموعه داستان سومین دوره جایزه ادبی «احمد محمود» که بنا بر اعلام، بر اساس نظرسنجی انتخاب شده‌اند به این شرح هستند:
رمان: «اعترافات هولناک لاک‌پشت مرده» اثر مرتضی برزگر، «پیاده» نوشته بلقیس سلیمانی، «تاریکی، معلقِ روز » از زهرا عبدی، «خاموش‌خانه» نوشته ساناز زمانی‌نیا، «شکوفه‌های عناب» اثر رضا جولایی، «قوها انعکاس فیل‌ها» از پیام ناصر، «کاکا کِرمَکی، پسری که پدرش درآمد» اثر سلمان امین، «کتاب خم» نوشته علیرضا سیف‌الدینی، «ولی دیوانه‌وار» نوشته شیوا ارسطویی، «هشتِ پیانیست» از مهدی بهرامی.
مجموعه داستان: «افتاده بودیم در گردنه حیران» از حسین لعل بذری، «آقای چنار با من ازدواج می‌کنی؟» نوشته میترا معینی، «تبِ خواب» اثر فاضله فراهانی، «خواب‌های مشکوک» نوشته مصطفی علیزاده، «قنادی ادوارد» از آرش صادق‌بیگی، «کُشتن به سبک خانگی» نوشته افسانه احمدی، «مُتغیر منصور» اثر یعقوب یادعلی، «مخلوقاتِ غریب» اثر حسین سناپور، «هفت گنبد» نوشته محمد طلوعی و «یحیای زاینده‌رود» از کیهان خانجانی
نهمین دوره جایزه «دکتر فتح‌الله مجتبایی» نیز دیگر جایزه سال گذشته بود که به معرفی بهترین پایان‌نامه دوره دکتری در رشته‌های «ادیان و عرفان» و «زبان و ادبیات فارسی» با هدف ارتقای علمی و تشویق دانشجویان دوره دکتری رشته‌های مذکور اهدا می‌شود.
برگزیدگان و شایستگان تقدیر در این جایزه به این شرح معرفی شدند: رساله «تصحیح دیوان عارف قزوینی و تحقیق در احوال وی» نوشته سعید پورعظیمی و «مسیح‌شناسی در سنت مسیحی و اسلامی با تأکید بر آراء رودولف بولتمان و مولانا جلال‌الدین بلخی» نوشته محمد صبائی به عنوان رساله برگزیده انتخاب شدند.
همچنین از رساله‌های «زیبایی‌شناسی تکرار در غزل سعدی» نوشته زیبا اشراقی، «تصویرگری خاقانی در قصاید، تأثیرات و تأثرات تا پایان سده‌ی ششم قمری» از سیدمحسن حسینی‌وردنجانی و «تحقیق در کانون ادبی هرات با تکیه بر تصحیح انتقادی لطایف‌نامه فخری هروی» نوشته هادی بیدکی تقدیر شد.
شانزدهمین دوره جشنواره «نقد کتاب» هم دیگر جایزه برگزارشده در حوزه کتاب است که برگزیدگان و شایستگان تقدیر آن به شرح زیر معرفی شدند:
«نقد و تحلیل کتاب روش تحقیق به زبان ساده» از مراد اسماعیلی(شایسته تقدیر بخش کلیات)، «آسیب‌شناسی کتاب درسی مبانی عرفان نظری با رویکرد تحلیل محتوا و روش» نوشته محمدرضا ارشادی‌نیا (شایسته تقدیر فلسفه، کلام و عرفان)، «بازخوانی نقادانه و واکاوی روایات عاشورایی کتاب الهدایةالکبری خصیبی» اثر محسن رفعت و وحید شریفی گرمدره (شایسته تقدیر قران و حدیث)، «نقد کتاب مبانی حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران» از ابراهیم موسی‌زاده (شایسته تقدیر فقه و حقوق)، «بررسی و ارزیابی کتاب ایدئولوژی و اتوپیا: مقدمه‌ای بر جامعه‌شناسی شناخت» از فرهنگ ارشاد (برگزیده بخش علوم اجتماعی)، «روانکاوی لاکانی و امکان بازآفرینی امر سیاسی: بازخوانی انتقادی لاکان و امرسیاسی» اثر علی‌اشرف نظری ( برگزیده بخش علوم سیاسی)، «تولید علم انسانی قرآنی بدون التزام به قواعد تفسیر: نقد کتاب همشناسی فرهنگی...»از مصطفی همدانی (شایسته تقدیر بخش ارتباطات)، «نقد و معرفی کتاب نظام انطباق در زبان تاتی» از جهاندوست سبزعلی‌پور (شایسته تقدیر زبان و زبانشناسی)، «یادداشت‌هایی درباره فردوسی و شاهنامه» نوشته سجاد آیدنلو (شایسته تقدیر بخش نقد ادبی)، «میل در چشم جهان بینش کشید: نورالعیون زرین دست و تصحیح آن» اثر گلپر نصری و یونس کرامتی (برگزیده بخش متون کهن)، «نقد فمنیستی بومگرای رمان جای خالی سلوچ» از بهزاد پورقریب (شایسته تقدیر بخش ادبیات داستانی)، «نقدی بر کتاب ایران در عصر صفوی»نوشته بهزاد کریمی (برگزیده بخش تاریخ و جغرافیا)، «نقدی بر کتاب تاریخ و فلسفه ریاضیات» اثر حسن امینی (برگزیده بخش علوم و فنون) و «درآمدی بر بوم‌فمنیسم: مطالعه موردی دو دوست و دیلینگ دیلینگ» از مسیح ذکاوت (برگزیده بخش کودک و نوجوان).
جشنواره «کتاب سال دانشجویی» که با هدف ترویج فرهنگ نوشتن میان دانشجویان شکل گرفته است، سال 98 همزمان با هفته کتاب بیست‌وششمین دوره خود را پشت سر گذاشت.
برگزیدگان بخش‌های مختلف این دوره از جایزه به این شرح معرفی شدند: هایده هورسان و فرزانه گلبنی به خاطر تألیف «مهارت‌های بالینی مامایی در بلوک زایمان»، محمدهادی حاجی بیگلو به خاطر ترجمه «یوهانس کلیماکوس»، ولی‌الله کاووسی به خاطر تألیف «خوشنویسی اسلامی»، محسن کاظمی برای تألیف «نقاشی قهوه‌خانه»، لیلا ورهرام برای تألیف «مدخل حماسه ملی ایرانی»، مینا حسینی به خاطر تألیف «حقوق رقابت در آیینه ساختار و تصمیمات شورای رقابت»، مرتضی سلمان‌نژاد برای کتاب «رویکردهای نوین در حدیث‌پژوهی شیعه» و مهرداد نوری کوپائی برای کتاب «مرجع کامل مدیریت دانش کاربردی».
شایسته‌های تقدیر نیز به این شرح اعلام شدند: مهرداد نوری کوپائی برای کتاب «مرجع کامل مدیریت دانش کاربردی»، نسرین نوری برای ترجمه «اصول بیهوشی میلر 2018»، مژگان آستانه برای ترجمه «ایمونولوژی سلولی و مولکولی ابوالعباس 2018»، راضیه اکبری برای ترجمه «مورنینگ ریپورت زنان و زایمان»، علی جهانبازی جهان‌آباد برای ترجمه «زیست‌شناسی سلولی و مولکولی لودیش 2016»، میلاد بی‌ریا برای ترجمه «زغال زیستی و کاربرد آن در خاک»، آزاده شریفی برای تألیف «سبک‌شناسی کاربردی»، فائزه رودی برای تألیف «تفکر نقادانه برای کودکان»، داریوش درویشی برای تألیف «عربستان سعودی» (سیاست خارجی در سایه بحران داخلی)، گلاره مرادی برای ترجمه «یخچال‌های ایرانی»،محمدجواد شعبانی برای کتاب «اصول مهندسی گودبرداری»، محمد رزازان برای ترجمه «پرواز؛ تاریخ کامل هوانوردی»، علی باغدار دلگشا برای تألیف «مشروطه، زنان و تغییرات اجتماعی» و عباس عیسی‌زاده اطلاقسرا برای کتاب «اسلام‌هراسی در رسانه‌های غربی».
دومین جایزه ادبی «نوفه» هم دیگر جایزه سال 98 بود که به دلیل شیوع ویروس کرونا شکل برگزاری مراسم پایانی آن تغییر کرد و مراسم به صورت آنلاین برگزار شد.
در بخش رمان سال بزرگسال «نوفه»، ضحی کاظمی برای «باران‌زاد»، مدال «سنجاقک طلایی» را دریافت کرد. مهدی یزدانی‌خرم هم برای «خون‌خورده»، الیستا آقایی برای «مه‌آلود»، هادی معیری‌نژاد برای «ساعت باران» و فرهاد آذرنوا برای «یفرن دوم»، شایسته تقدیر شناخته شدند.
همچنین در بخش کتاب سال نوجوان، سیامک گلشیری برای کتاب «گورشاه» با رأی مستقیم هیأت داوران برنده «سنجاقک طلایی» شد. همچنین کتاب «آن‌سوی دریای مردگان» نوشته معصومه میرابوطالبی شایسته تقدیر شد.
در بخش فرعی فصل اول نیز کیانا رحمانی برای داستان «هومانکولوس» موفق به دریافت مدال «سنجاقک طلایی» شد. همچنین حمید جواهری برای داستان «ممنون برای کاناپه» و «مکاشفات نادرست»، فاطمه نوروزی هارونی برای «خواب‌خوار»، افروز ضیایی برای داستان «مویریا»، علی علی‌شاهی برای داستان «دریاچه آلبا» و ستاره عارف‌کشفی برای داستان «تیرمست» شایسته تقدیر شدند.
جایزه «شهید علی اندرزگو» نیز سال گذشته برای نخستین‌بار برگزار شد که کتاب «باغ خرمالو» به قلم هادی حکیمیان و «دو روایت از یک عکس» به قلم ابراهیم حسن‌بیگی به عنوان برگزیده بخش کودک و نوجوان انتخاب شدند. برگزیده بخش روایت و تاریخ شفاهی، کتاب «یادداشت‌های یک روزنامه‌نگار» اثر موسی فقیه حقانی از انتشارات مطالعات تاریخ معاصر ایران بود. همچنین «عاشقی به سبک ون‌گوگ» اثر محمدرضا شرفی خبوشان و «اوسنه گوهرشاد» اثر سعید تشکری در بخش رمان بزرگسال به عنوان برگزیده معرفی شدند.
در بخش آرای مردمی این جایزه نیز «باغ خرمالو» نوشته هادی حکیمیان در بخش کودک و نوجوان و «مستوری» به قلم صادق کرمیار به عنوان آثار برگزیده انتخاب شد.
جشنواره کتاب «رشد» از دیگر جایزه‌های برگزار شده در سال گذشته بود. برگزیدگان و شایستگان تقدیر این جشنواره به این شرح معرفی شدند: «سیمرغ پدربزرگ من بود» از فاطمه سرمشقی و «دروازه مردگان» نوشته حمیدرضا شاه‌آبادی (برگزیده‌های داستان و رمان نوجوان)، «پینوکیو» نوشته کارلو کالودی با ترجمه بهروز غریب‌پور، دوره سه‌جلدی «پهلوان‌پشه» محمدرضا شمس و دوره چهارجلدی «ماجراهای مردم شهر عجیب» نوشته افسانه موسوی گرمارودی» (شایسته‌های تقدیر بخش داستان و رمان کودک)، «اشباح جنگل سوخته» از مهدی رجبی (شایسته تقدیر رمان نوجوان)، مجموعه «رفتم به باغ» نوشته افسانه شعبان‌نژاد و مجموعه «قصه‌های کوچک» از لاله جعفری (شایسته‌های تقدیر بخش ادبیات نونهالان).
***
جایزه «کتاب سال شعر جوان» (جایزه قیصر امین‌پور) نیز توسط دفتر شعر جوان سومین دوره خود را در سال 98 برگزار کرد.
برگزیدگان و شایسته‌های تقدیر این جایزه به این شرح اعلام شدند:
برگزیدگان: «مؤنث» سروده ساجده جبارپور، «دریاچه را دریاچه می‌فهمد» سروده محمد رهام و «غروب مردمک‌ها» سروده بهمن میلان.
شایستگان تقدیر: «این هم از این» سروده امیرعلی سلیمانی، «زن پارچه‌ای» سروده نیّر زرین، «زیر انگشت‌های تشریح» سروده رحمت‌الله رسولی‌مقدم و «مویه‌هایی از استراتوسفر» سروده فواد سیاهکالی.
همچنین نخستین دوره جایزه غزل «حسین جلال‌پور» بنا بر اعلام، به منظور یادکرد و پاسداشت سه دهه حضور این شاعر و پژوهشگر در عرصه غزل پیش‌رو ایران و با هدف شناسایی و معرفی جوانانی که در این عرصه حضور جدی دارند و همچنین پژوهشگرانی که درباره غزل، تحقیق و مقاله عرضه کرده‌اند، در سال 98 برگزار شد.
سیده‌کبری موسوی‌قهفرخی با مقاله «تحلیل انواع دگردیسی‌های زبانی در مجموعه غزل‌های منتشرشده مریم جعفری‌آذرمانی، طاهره خنیا، پانته‌آ صفایی»، اصغر کرمشاهی‌روداب با اثر پژوهشی «جریان‌شناسی غزل معاصر در دهه هفتاد و هشتاد» و عبدالرضا کوهمال‌جهرمی با مقاله «واقع‌گرایی و جزئی‌نگری در غزل جوان معاصر» در بخش پژوهش به عنوان نفرات اول تا سوم، فاطمه صادقی و ریحانه رسول‌زاده، سیدمحمدرضا طباطبایی، سجاد ریاحی‌فارسانی و آرزو سبزوار قهفرخی در بخش غزل ارسال‌شده به عنوان نفرات اول تا سوم، و رحمت‌الله رسولی‌مقدم با اثر «بر انگشت‌های تشریح»، سیدعلی شکراللهی با کتاب «ضم» و مهدی محمدتقی با اثر «ایستگاه بعد، میدان آزادی» و ساجده جبارپور با اثر «مونث» به عنوان نفرات اول تا سوم مجموعه غزل‌های چاپ‌شده انتخاب شدند.
***
«جایزه فرشته» هم با هدف کشف و معرفی استعدادهای درخشان پنجمین دوره خود را پشت سر گذاشت. در این دوره نیز این رقابت در دو بخش عکس و داستان کوتاه برگزار شد و از میان شرکت‌کنندگان در هر دو بخش 10 شرکت‌کننده به عنوان نفرات برگزیده انتخاب شدند:
برگزیدگان بخش عکس: امین رحمانی، محسن کابلی،مرتضی امین‌الرعایی، هادی دهقان‌پور،امید آرمات، صبا شامبیاتی، پژمان طاهرخانی، امیرمحمد امیری، مجید خالقی مقدم و محمد مهیمنی.
نفرات برگزیده بخش داستان کوتاه (به ترتیب نفرات اول تا دهم): محمدعلی دستمالی،الهام روانگرد، اردوان نیک نیا،محمد حسین گلستانی، هما جاسمی، دلبر یزدان پناه، مرتضی فرجی،شیرین ورچه،محمدسعید احمدزاده و
ابوالقاسم نجاری.
فراخوان ششمین دوره «جایزه فرشته» با موضوع «قرنطینه» در دو بخش «داستانِ کوتاه» و «عکس» اواخر اسفندماه منتشر شد.
پنجمین دوره جشنواره «نشان دهخدا» (انتخاب کتاب سال اعضای هیئت علمی دانشگاه‌های سراسر کشور در حوزه علوم انسانی) که قرار بود آبان‌ماه سال گذشته برگزار شود و حتی داوری نهایی آثار ارسالی به دبیرخانه این جشنواره را آغاز کرده بود، برگزار نشد. البته دبیرخانه این جایزه دلیل این موضوع را دوسالانه شدن این جشنواره به منظور همراهی اهالی فرهنگ با شرایط اقتصادی جامعه، صرفه‌جویی در هزینه‌های ادارات دولتی و نیمه‌دولتی و همچنین رسیدگی بیشتر به وضعیت معیشتی کارکنان اعلام کرد و گفت جشنوار «نشان دهخدا» به سال آینده موکول خواهد شد.
اولین دوره جایزه کتاب «مدافعان حرم»، جایزه «شهید حسین همدانی» هم از دیگر جایزه‌های سال 98 بود که برگزیدگان آن در بخش‌های مختلف به این شرح اعلام شدند:
حسن مصطفی برای کتاب «داعش زیر ساخت‌های معرفتی و ساختاری» و محمد رضا الفت برای ترجمه «دولت اسلامی دیجیتالی» اثر «عبدالباری عطوان» در بخش پژوهش و ترجمه، حامد قدیری برای کتاب «رستاخیز داعش» اثر ویلیام مک کنتس در بخش ترجمه، احمد زارعان و امید حامد آزاد برای «داعش معمای جذب» و محمدرضا بلوردی و میترا فرهادی برای ترجمه «داعش و نوستالوژی خلافت» اثر «فواد ابراهیم» در بخش تألیف و ترجمه تألیف
غیدا ماجد برای تألیف کتاب «منتصر» به زبان عربی جایزه ویژه بخش تألیف به زبان عربی را کسب کرد.
بخش داستان و مستند داستانی: الناز نجفی برای «کتاب خانه‌ای با عطر ریحان»، مجید پورولی کلشتری برای رمان «پسران دوزخ و فرزندان قابیل» و مهدی صفری برای رمان «ابدی»
بخش شعر: جواد محقق و محمد صارمی شهاب برای تدوین مجموعه «حبیب حرم از سیمرغ هنر»
سعید حدادیان و فاطمه نانی‌زاد برای مجموعه «سلام سردار»
مجید سعدآبادی و کاظم رستمی برای تدوین مجموعه «ما را مدافعان حرم آفریده‌اند»
بخش خاطره
هیئت داوران نخستین دوره جایزه کتاب «مدافعان حرم» در بخش خاطره کتاب‌هایی چون «قرار بی‌قرار» نوشته فاطمه سادات افقه، «شام برفی» نوشته محمد محمودی نورآبادی و «از ام‌الرصاص تا خان‌طومان» نوشته مصیب معصومیان را به عنوان برگزیده معرفی کرد.
***
سومین «جشنواره ملی انجمن‌های ادبی (جایزه ملک‌الشعرا بهار)» هم اردیبهشت‌ماه برگزار شد.
برگزیدگان و شایستگان تقدیر این جایزه به این شرح اعلام شدند:
انجمن ادبی صراط به دبیری حسن علی‌پاکزاد (برگزیده برگزیدگان)، انجمن فرهنگ و ادب رشت به دبیری سارا متقی، انجمن شعر و ادب بدیع بشرویه به دبیری حسین حمامی و انجمن به‌روژه بانه به دبیری سیدایوب حسینی ( برگزیده).
انجمن موج‌شکن به دبیری پونه نیکوی، انجمن قلم شهرزاد به دبیری فردین کوراوند، انجمن قصه دزفول به دبیری مهران بقایی، انجمن شعر پیچک به دبیری محمد پوررشیدی، انجمن داستان مکران به دبیری محمد پیشان، انجمن حکیم منوچهری دامغانی به دبیری علیرضا رعیت حسن‌آبادی، انجمن چومان به دبیری گلاویژ نظریان، انجمن ترنم جام به دبیری ایرج مظلوم سامانی، انجمن اشراق به دبیری جواد چراغی و انجمن آسوریک به دبیری مریم حبیبه‌وند ( شایسته تقدیر).
نخستین دوره جایزه دوسالانه دکتر عبدالحسین زرین‌کوب با عنوان «نقد زرین» هم قرار بود در اسفند 98 برگزار شود، که بنا بر اعلام، با توجه به شیوع ویروس کرونا و تعطیلی دانشگاه‌ها و مراکز علمی کشور و لزوم ایجاد تمهیدات لازم برای مشارکت فعال همکاران دانشگاهی، به تعویق افتاد.
اسامی شش نامزد این جایزه به این شرح اعلام شده بود:
داوود پورمظفری برای مقاله «کلان‌ساختار مقامات صوفیان»،
سینا جهان‌دیده برای مقاله «تحلیل گفتمان انتقادی تلمیح و ایدئولوژی...»،
قاسم درزی برای مقاله «استعاره و میان‌رشتگی»،
الهام سیدان برای مقاله «بررسی و تحلیل مؤلفه مکان در تجربیات و پدیدارهای عرفانی»،
محمد غفاری برای مقاله «بررسی تطبیقی دو رویکرد تحلیلی و اروپایی در فلسفه ادبیات»،
رحمان مشتاق‌مهر برای مقاله «بازخوانی تعلیقات شفیعی کدکنی بر غزلیات شمس».
هشتمین دوره جشنواره «لاک‌پشت پرنده» هم که قرار بود اوایل اسفندماه برگزار شود به دلیل شیوع بیماری کووید 19 به تاخیر افتاد.
نامزدهای نهایی این جشنواره به این شرح اعلام شده‌اند:
«این کتاب را ممنوع کنید» نوشته الن گرتز با ترجمه سارا عاشوری
«پسری که با پیراناها شنا کرد» از دیوید آلموند با تصویرگری الیور جفرز و ترجمه ریحانه جعفری
«جنگل برای همه» با ایده‌پردازی و تصویرگری نازنین عباسی و طراح و سازنده اوریگامی علیرضا علاءالدینی و عکاسی بهداد شیرمحمدی
«دشمن» تالیف دیوید کالیبا تصویرگری سرژ بلوک ترجمه رضی هیرمندی
«شکارگاه عجیب» نویسنده: سمیرا آرامیبا تصویرگری معصومه صحبتی
«قبرستان عمودی» (از مجموعه دروازه مردگان) اثر حمیدرضا شاه‌آبادی
«گفت‌وگوی جادوگر بزرگ با ملکه جزیره رنگ‌ها» نوشته جمشید خانیان
«ماجراهای ریگو و رزا» از لورنتس پائولیبا، تصویرگر: کاترین شرر و ترجمه الهام مقدس
«من پنیرم» نوشته رابرت کورمیر با ترجمه رویا زنده‌بودی
